تلنگر زلزله ملارد به تهران / وضعیت اورژانسی بافت فرسوده پایتخت

به گزارش گروه تحلیل ، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، هجوم مردم وحشت زده به خیابان های شهر، ترافیك سنگین در مبادی خروجی و در مسیر جایگاه های سوخت، ایجاد شایعه و گسترش آن در مدت زمان بسیار كوتاه ، استقرار مردم در محل های ناامن تنها گوشه ای از نمای شهر تهران پس از احساس زمین لرزه 5.2 ریشتری ملارد در هفته گذشته بود.
تصاویری كه نشان می داد مردم پایتخت و مسئولان آمادگی بروز انجام رفتار صحیح در برابر وقوع زلزله را ندارند. این در حالی است كه 55 كیلومتر مربع از مساحت شهر تهران در حریم های گسل های اصلی قرار گرفته است و خطر وقوع زلزله همواره برای پایتخت وجود دارد.
اما مهم تر از رفتار مردم و مسئولان پس ازوقوع زلزله، اقدامات قبل از زلزله است چرا كه بروز برخی رفتارهای كنترل نشده ناشی از ترس و اضطراب طبیعی به نظر می رسد اما چرا مردم و مدیران در شرایط عادی درباره افزایش آمادگی ها در برابر تهدید همیشگی زلزله رفتار و اقدام صحیح از خود نشان نمی دهند؟
در حال حاضر حدود 4 هزار هكتار بافت فرسوده در تهران وجود دارد كه طبق گفته دبیر كارگروه ملی زلزله واحدهای مسكونی واقع در این بافت ها در برابر زمین لرزه های بالای 5 ریشتری دوام نمی آورند و حتی وقوع زلزله 5 ریشتری هم در این مناطق تخریب گسترده به بار می آورد.
از سوی دیگر گزارش هایی مبنی بر رعایت نشدن مقررات و استانداردهای موجود در حوزه ساخت و ساز در احداث واحدهای مسكونی و تجاری و ... مشاهده می شود چنانكه در زلزله اخیر كرمانشاه هم از این دست گزارش ها فراوان ثبت شد كه نمونه بارز آن تخریب كامل بیمارستانی نوساز در این منطقه بود.
در این شرایط طبق گزارش های رسمی وزارت راه و شهرسازی، 35 درصد جمعیت در وضعیت نابسامان زندگی می كنند به طوریكه از جمعیت 59 میلیون نفری شهری در كشور، 11 میلیون حاشیه نشین و 8 میلیون ساكن بافت فرسوده هستند، نقش و تاثیر گذاری نهادهای متولی در امر ساخت و ساز در كشور چه بوده است؟آیا سازمان نظام مهندسی ساختمان توانسته است مانع ساخت و ساز بی ضابطه در كشور شود ؟پاسخ این پرسش را می توان در اصرار وزارت راه و شهرسازی در بازنگری قوانین سازمان نظام مهندسی یافت.
حال در شرایطی كه مقاومت تهران در برابر زلزله های پرقدرت در وضعیت اورژانسی قرار دارد و همه می دانند كه واحدهای مسكونی پایتخت تاب زلزله هایی با ریشترهای بالا را ندارند، نقش دستگاه ها و نهادهای متولی در افزایش تاب آوری خانه های پایتخت پررنگ تر شده است و طبق گفته رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان كشور احیای بافت فرسوده تهران در اولویت برنامه مسئولان برای پیشگیری از تبعات وقوع زلزله قرار گرفته است.

** ورود نیروهای متخصص نظام مهندسی به طرح احیا
«فرج الله رجبی» رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان كشور در گفت و گو با پژوهشگر گروه تحلیل ، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا با اشاره به ضرورت احیای بافت فرسوده تهران و افزایش مقاومت واحدی مسكونی واقع در این محدوده گفت: در جلسه اخیر با رییس جمهوری به نمایندگی سازمان نظام مهندسی ساختمان آمادگی سازمان برای ورود به احیای بافت فرسوده اعلام شد .
وی باید تاكید بر اینكه اجرای افزایش مقاومت واحدهای واقع در بافت فرسوده و استحكام بخشیدن به آنها نیازمند تخصص است، اظهار داشت: سازمان نظام مهندسی آمادگی برگزاری دوره های آموزشی برای مهندسان و در اختیار گذاشتن نیروهای تخصصی خود را برای اجرای طرح احیای بافت فرسوده دارد.
رییس سازمان نظام مهندسی با انتقاد از دولت در اجرای این طرح گفت: متاسفانه فرایند مشخصی برای طرح احیای بافت فرسوده و نوسازی در این مناطق مشخص نشده است و وقتی فرایند اجرا مبهم باشد، طرح ابتر خواهد ماند.
رجبی با تاكید بر حذف دستگاه های متعدد در اجرای این طرح، ادامه داد: وقتی دستگاه های متعددی دخالت داده شوند، تصمیم گیری در بازه زمانی طولانی تری انجام می شود و با نبود برخی دستگاه ها عملا امكان تصمیم گیری و اجرای طرح در بازه زمانی مشخص از بین می رود بنابراین برای چابك سازی این ساختار كاهش تعداد دستگاه های درگیر با پروژه پیشنهاد می .
وی افزود: معتقدم تنها باید با حضور وزارتخانه های راه و شهرسازی، نیرو، كشور، سازمان نظام مهندسی و با همكاری شهرداری ها سیاست گذاری در نحوه اجرای نوسازی بافت فرسوده انجام شود.
رجبی با تاكید بر جذب سرمایه گذاری برای اجرای مرحله عملیاتی این طرح گفت: به طور قطع با اعتبارات محدود دولت نمی توان چنین طرحی را در بافت گسترده فرسوده تهران و كشور به اجرا رساند و باید با جلب مشاركت مردم و تشویق بانك ها برای اعطای تسهیلات طرح را اجرایی كرد.
رییس سازمان نظام مهندسی ادامه داد: بهترین روش نوسازی محله های واقع در بافت فرسوده استفاده از ظرفیت ساكنان این محله ها است. دولت با همكاری شهرداری می تواند نقش تسهیل گری را ایفا كند تا بروكراسی های اداری مانع از اجرای سیاست های دولت در این مناطق نشود.
رجبی با تاكید بر اینكه فقط اعتبارات محدود موانع اجرای این طرح نیستند، گفت: موضوع مهم روانبخشی عملیات اجرا است، اینكه دولت بتواند موانع را برای دریافت مجوزها از سر راه بردارد.
وی ادامه داد: بافت فرسوده تهران به چندین هكتار می رسد و به طور قطع اگر طرح احیای بافت فرسوده با همین روند پیش رود،نوسازی بافت فرسوده حتی در صورت اجرا بسیار زمانبر خواهد بود.

**اقدامات ویژه دولت برای نوسازی بافت فرسوده
«علی بیت اللهی» دبیر كارگروه ملی زلزله در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا درباره میزان مقاومت بافت فرسوده تهران در برابر زلزله گفت: شاید عده ای تصور كنند از آنجایی كه با وقوع زلزله5 ریشتری اخیر، گزارشی مبنی بر تخریب واحدهای مسكونی در تهران به ویژه در بافت فرسوده اعلام نشد، بنابراین این واحدها در برابر زلزله ای به بزرگی 5.2 ریشتری مقاوم است اما باید به این نكته توجه داشته باشیم كه كانون این زلزله اخیر، در تهران قرار نداشت.
وی افزود: كانون زلزله اخیر در ملارد بود كه فاصله 30 كیلومتری با تهران دارد بنابراین تنش لرزه ای، زلزله ملارد در تهران احساس شد. به طور قطع اگر یكی از گسل های تهران فعال شود و كانون زلزله ای با بزرگی 5 ریشتر تهران باشد، متاسفانه شاهد تخریب گسترده در بافت های فرسوده تهران خواهیم بود و حتی ریزش خواهیم داشت.
این گفته های دبیر كارگروه ملی زلزله اهمیت اجرای طرح بافت فرسوده پایتخت را دو چندان می كند. حال اینكه یكی از مهم ترین مشكلات احیای بافت فرسوده، مشكل تامین اعتبار است.
طیق گفته «عباس آخوندی» وزیر راه و شهرسازی، اعتبارات مورد نیاز برای انجام اقدامات بازآفرینی احیا و بازسازی 66 هزار هكتار بافت ناكارآمد در كشور حدود 123 هزار میلیارد تومان برآورد شده است.
به طور قطع تامین این اعتبار برای دولت در شرایط كمبود منابع مالی امكان پذیر نیست بنابراین دولت به سمت جلب مشاركت مردمی و ساكنان بافت های فرسوده رفته است و در این حوزه در طول 4 سال گذشته اقدامات ویژه را انجام و در دستور كار خود قرار داده است و توانسته است واعتبارات احیای بافت فرسوده را تا 17 برابر افزایش دهد.
در دولت یازدهم ردیف های اعتباری قابل توجهی برای احیای بافت فرسوده تعریف شد و اعطای 300 هزار فقره تسهیلات ارزان قیمت، تامین منابع 1000 میلیارد تومانی از اعتبارات بانك مركزی و افزایش سقف تسهیلات خرید مسكن در بافت فرسوده تا سقف 50 میلیون تومان تنها بخشی از عملكرد و پیگیری های وزارت راه وشهرسازی در حوزه بافت فرسوده بوده است . از دیگر اقدامات دولت در احیای بافت فرسوده، وارد كردن انبوه سازان به این بافت ها است كه مشوق هایی را برای سازندگان علاقه مند تعیین كرده است .
«ورود انبوه سازان به بافت فرسوده با حمایت های دولت بوده در این مدت وارد مذاكره با انبوه سازان شدیم تا عملیات نوسازی بافت فرسوده با حمایت دولت انجام شود. از سویی در دولت یازدهم شاهد شروع به كار صندوق پس انداز یكم بودیم كه برای اولین بار در كشور تسهیلات 160 میلیون تومانی با نرخ سود 8 درصد به متقاضیان مسكن در بافت فرسوده ارائه شد. »

**شرط بقای سازمان نظام مهندسی
هر چند كه این اقدامات درمانی می تواند در افزایش مقاومت سرپناه مردم در برخی از مناطق شهر موثر واقع شود اما نكته اساسی ارجحیت پیشگیری بر درمان است. زندگی در ساختمان های ایمن جزو حقوق مردم و مطالبه عمومی از دولت است كه دولت نظارت بر نحوه ساخت وسازها بر سازمان نظام مهندسی ساختمان واگذار كرده است. اگر قرار باشد مردم هزینه این نظارت ها بپردازند و در ساختمان های ناایمن زندگی كنند اساسا ماموریتی برای ادامه حیات سازمان نظام مهندسی باقی نمی ماند.

پژوهشم**9345** 1601** خبرنگار : نازیلا مهدیانی ** انتشار: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.