مدرن سازي جامعه، عرفي سازي و مذهب زدايي سياستي بود كه رضاخان پس از به دست گرفتن كامل قدرت در دستور كار خود قرار داد از اين رو تغيير لباس را به عنوان يكي از سياست هاي فرهنگي خود به مرور و در طول چند سال دنبال كرد تا اينكه در 10 دي 1307 خورشيدي قانون «اتحاد الشكل لباس اتباع ايراني در داخله مملكت» در مجلس شوراي ملي به تصويب رسيد و در اداره هاي دولتي نيز به اجرا در آمد.
رضاخان مي پنداشت با تغيير پوشش مي تواند در راه تجددگرايي مردم گامي اساسي بردارد و در همين راستا دستور تحول در نوع پوشش افراد جامعه را صادر كرد و پس از سفر به تركيه در 1313 خورشيدي و مشاهده كشف حجاب در آن كشور، پيگيري براي دستيابي به اين موضوع را در دستور كار هيأت حاكمه كشور قرار داد و در 17 دي 1314خورشيدي قانوني به تصويب رساند كه بر پايه آن، زنان و دختران ايراني نمي توانستند از چادر، روبنده و روسري استفاده كنند.
كشف حجاب زمينه هاي دور شدن نسل جديد از نسل قديم، افزايش سطح بي بند و باري به واسطه پيروي صرف از ظاهر فرهنگي غرب و آسيب هاي عميق ديگر بر جامعه ايراني به ويژه زنان را ايجاد مي كرد زيرا لازمه افزايش سطح سواد و حضور و فعاليت آنها در جامعه كشف حجاب نبود. از اين رو با مخالفت هاي زيادي از طرف قشرهاي مختلف روبرو شد.
به همين سبب ديدگاه هاي «مصطفي جوان» پژوهشگر تاريخ معاصر ايران درباره سياست هاي رضاخان براي به اجرا در آوردن كشف حجاب و پيامدهاي بي حجابي در جامعه را مرور مي كنيم:
**حجاب در دين اسلام
حجاب از مهمترين مسايلي به شمار مي رود كه در دين اسلام وجود دارد و بر روي آن تاكيد زيادي شده است. اين واژه در لغت به معناي پوشيدن و پنهان كردن محسوب مي شود و تنها به معناي پوشش ظاهري نيست بلكه به پنهان كردن زن از نگاه مرد بيگانه به كار مي رود. امروزه آن معنايي كه از حجاب در جامعه بيشتر كاربرد دارد همان حجاب به معناي پوشش خاص زنان به حساب مي آيد كه همه بدن به جز دست و صورت را از نامحرمان مي پوشاند و حكم آن در شرع اسلام واجب است. در ايران پيش از ورود اسلام نيز زنان حجاب خود را رعايت مي كردند و با ورود اين دين الهي تحول گسترده اي در اين باره رخ داد و آيه ها و روايت هاي فراواني درباره آن بيان شد. حجاب تنها ويژه دين اسلام نيست بلكه در دين هاي ديگر نيز بر روي آن تاكيد شده است.
**فرمان كشف حجاب در 17 دي 1314 خورشيدي
كشف حجاب در ايران نخستين تاثيرپذيري خود را از غرب و در دوره قاجار همزمان با رويارويي ايراني ها با غرب پذيرفت؛ يعني در دوره ناصرالدين شاه، عده اي از دانشجويان به كشورهاي غربي سفر كردند و پس از بازگشت به ايران خواستار اجراي تفكرها و شيوه هاي زندگي غربي در ايران شدند و زمينه را براي يكي از آن انديشه ها يعني كشف حجاب فراهم آوردند. در دوره بعد و با سفر رضاخان به تركيه و رسيدن اخبار كشف حجاب در افغانستان به ايران اين موضوع نيز جدي شد و در تهران در 1304 خورشيدي انجمني به نام «ضد حجاب» شكل گرفت و رضاخان كشف حجاب را در برنامه هاي آينده خود قرار داد و كوشيد حجاب را از زنان ايراني بگيرد. به اين ترتيب در 17 دي 1314 خورشيدي فرمان اجراي كشف حجاب را با زور شهرباني آغاز كرد.
**تبليغات گسترده براي كشف حجاب
كشف حجاب در ايران چند سال متوالي با زور و استبداد دنبال شد و طراحان آن شخص رضاخان و افرادي كه در به قدرت رسيدن او نقش داشتند، بودند و جريان هاي طرفدار او تبليغات وسيعي را ضد حجاب انجام دادند. براي نمونه برخي از آنها در روزنامه «ايران جوان» مبارزه هاي شديدي را با عنوان «نامه هاي بانوان» آغاز كرده بودند. در اين قضيه خانواده سلطنتي و افراد حكومتي زودتر از ديگران كشف حجاب كردند و در جشن ها و مجلس ها حاضر شدند. هر چند عوامل حكومت رضاخاني به بهانه دادن حق به زنان و حضور آنها در جامعه با زور و تهديد حجاب را از زنان گرفتند اما اين قضيه مهمترين حقوق آنها را زير پا گذاشت.
**ريشه دار بودن تفكرهاي ديني و واكنش هاي اجتماعي در برابر كشف حجاب
حكومت رضاخان براي كشف حجاب در ايران راهبردهاي متعددي از جمله پيشگام شدن خانواده هاي افراد دولتي، برگزاري مراسم دولتي در همه كشور و مجبور كردن افراد براي شركت در آن، تبليغ و ترويج بي حجابي، ايجاد محدوديت براي زنان محجبه، كاربرد زور و تهديد و ... به كار برد. هر چند مردم در برابر اين سياست حكومت ساكت نماندند و اعتراض هاي خود را از راه هاي گوناگون نشان دادند كه مهمترين آنها قيام مردم مشهد بود. همچنين مردم در مراسم و جشن ها دولتي شركت نكردند و زنان نيز از خانه هاي خود خارج نشدند و با اين رفتار مخالفت هاي خود را با حكومت نشان دادند. از اين رو به سبب ريشه دار بودن تفكرهاي ديني و حضور طولاني مدت مذهب در ايران سياست هاي كشف حجاب و اسلام زدايي كه در دستور كار هيات حاكمه رژيم رضاخاني وجود داشت با واكنش هاي اجتماعي روبرو شد.
قانون كشف حجاب در دوران رضاخان همچنان با مخالفت قشرهاي اجتماعي مختلف همراه بود تا اينكه پس از شهريور 1320 خورشيدي و روي كار آمدن محمدرضا پهلوي با فشار علما و اعتراض هاي زنان اين قانون لغو شد.
**بدحجابي و كم شدن مولفه هاي ديني و مذهبي در جوانان
داشتن حجاب براي زن مسلمان مانعي براي پيشرفت و ترقي نيست زيرا در سال هاي پس از پيروزي انقلاب اسلامي به خوبي مشاهده شد كه زنان به جايگاه هاي بالاي مديريتي براي اداره كشور دست پيدا كردند. از اين رو حجاب يك امر فطري و ديني بود كه بر هر فرد مسلماني واجب است.
امروزه جامعه با معضل هايي به نام بدحجابي و كم شدن مولفه هاي ديني و مذهبي در جوانان روبرو شده است كه اين مهم به صورت مستقيم به افزايش آسيب هاي اجتماعي در جامعه منجر مي شود. از اين رو در وهله نخست خانواده و پس از آن نهادهاي آموزشي مانند مدرسه نقش مهم و تاثيرگذاري در نشان دادن ارزش هاي ديني و حجاب در جامعه دارند. بنابراين از دوران كودكي بايد در فرد فرهنگ سازي شود. همچنين رسانه ها و نهادهاي فرهنگي نيز از نقش مهمي در اين مقوله برخوردارند.
*گروه اطلاع رساني
خبرنگار: مهدي احمدي**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9370**2002**9131
ايرنا پژوهش، كانالي براي انعكاس تازه ترين تحليل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشي ايران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شويد.
تهران- ايرنا- قانون كشف حجاب در دوره رضاخان با هدف از ميان برداشتن فرهنگ اسلامي و دين زدايي در جامعه به اجرا درآمد اما اين مقوله به دليل ريشه دار بودن انديشه ديني و تمايل مذهبي در ايران با واكنش قشرهاي مختلف مردم روبرو شد و در نهايت به شكست سياست هاي فرهنگي ناكارآمد حكومت پهلوي انجاميد.