میزگرد ایرنا/ فرصت های ثبت جهانی بافت تاریخی شهر یزد

بافت تاریخی یزد، 18 تیر ماه 1396 در چهل و یكمین نشست كمیته میراث جهانی یونسكو در كراكوف لهستان در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید كه پیش از آن، كمتر كسی به تحقق این رخداد مهم جهانی امید داشت.
پس از آن، اداره های مرتبط در نشست هایی گزارشی از نحوه فعالیت ها و همكاری خود برای تحقق این مهم اعلام كردند.
اما، آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد، تدوین فرصت ها و اجرای برنامه های مناسب برای حفاظت از این میراث ارزشمند، توسعه زیرساخت ها و جذب بیشتر گردشگر با هدف ارتقای وضعیت زندگی مردم بود كه اجرای آن نیازمند هماهنگی بین بخشی میان دستگاه هاست.
اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و شهرداری یزد، نهادهایی هستند كه بیشترین نقش را در حفاظت و استفاده از مزیت ثبت جهانی بافت تاریخی این شهر بر عهده دارند.
هماهنگی این 2 نهاد به همراه دیگر نهادها از جمله اداره كل راه و شهرسازی می تواند زمینه ساز موفقیت و رسیدن به اهداف مورد نظر باشد.
در این ارتباط میزگرد «فرصت های ثبت جهانی بافت تاریخی یزد» با حضور فاطمه دانش یزدی، مدیركل میراث فرهنگی و مهدی جمالی نژاد شهردار مركز استان، در خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) مركز یزد برگزار شد.
همچنین ساشا ریاحی مقدم، معاون اداره كل میراث فرهنگی، مجتبی فرهمند، معاون شهرسازی و معماری شهرداری و كاظم شاملو ،پژوهشگر علوم اجتماعی و كارشناس حوزه رسانه در این میزگرد به بیان دیدگاه های خود در باره فرصت های ثبت بافت تاریخی یزد در حوزه گردشگری پرداختند.

** اختصاص 50 میلیارد ریال برای احیای خانه های ایرانی
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان می گوید: سال 1395، در اجرای طرح احیای خانه های ایرانی برای مرمت و بازسازی 200 خانه در بافت تاریخی یزد، برای هر واحد 200 میلیون ریال وام و در مجموع 40 میلیارد ریال كمك بلاعوض پرداخت شد و امسال این مبلغ به 50 میلیارد ریال افزایش یافت.
به گزارش ایرنا، فاطمه دانش یزدی افزود: در پرونده ثبت جهانی بافت تاریخی یزد همه شاخص ها از جمله زندگی و پویایی مردم در كنار فرهنگ و آیین های ملی و مذهبی از جمله جشن های سده و نوروز و آیین محرم مورد توجه قرار گرفت و تلاش شد از بودجه موجود در راستای حفاظت بافت استفاده شود.
وی تصریح كرد: استفاده از اصطلاح هایی از جمله شهر جهانی و كلان شهر برای یزد اشتباه است، زیرا این بافت در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید باید از اصطلاح « میراث جهانی شهر تاریخی یزد» استفاده شود.
وی با ابراز خرسندی از دغدغه حفاظت از میراث فرهنگی توسط شهرداری و در اولویت قرار گرفتن این حوزه،یادآورشد: انتصاب مدیر پایگاه شهر تاریخی یزد به عنوان معاون معماری و شهرسازی شهرداری گواه این موضوع است.
دانش یزدی افزود: ثبت جهانی بافت تاریخی یزد با همكاری و مشاركت همه بخش های مرتبط محقق شده است و بدون شك این مشاركت همچنان باید ادامه یابد.
وی ادامه داد: این اداره به عنوان دستگاه دولتی با محدودیت بودجه دولتی مواجه است ؛ با این حال همه محورهای گردشگری با همراهی شهرداری در حال ساماندهی است كه به عنوان مثال به نورپردازی بافت تاریخی كه در دستور كار است، می توان اشاره كرد.
مدیركل میراث فرهنگی یزد با تاكید بر حضور مستمر پایگاه شهر تاریخی و شهرداری در بافت تاریخی، ساماندهی و احیای قنات های یزد می گوید: مشاركت مردم در حفاظت و صیانت از بافت تاریخی غیرقابل انكار است، مالكان بناهای تاریخی به این موضوع كه می توان از طریق ارتزاق كنند، پی برده اند.
دانش یزدی با یادآوری تغییر كاربری 25 پلاك و استقرار برخی دستگاه های دولتی در بافت تاریخی یزد، تصریح كرد: چنین مواردی به ساماندهی بافت یادشده كمك می كند.
وی ادامه داد: برنامه چهار ساله در حوزه های مختلف میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تدوین شده است كه ایجاد بازارچه ها و مركز عرضه صنایع دستی با حفظ كاربری موجود از جمله این برنامه ها با هدف ماندگاری جمعیت، اشتغال بومی و ورود گردشگران به بافت تاریخی یزد به شمار می رود.
وی تاكید كرد: حمایت از اقامتگاه های سنتی و تشكیل كارگروه ها و كمیته های دهگانه برای پیگیری امور با محور ثبت جهانی بافت تاریخی از جمله فعالیت هایی است كه با هدف ساماندهی امور خدماتی، فرهنگی و اقامتی در حال فعالیت است.
مدیركل میراث فرهنگی یزد در بخشی از نشست میزگرد یادشده با قدردانی از فعالیت مطلوب كمیته های گردشگری پایدار و مذهبی در ماه های اخیر اظهار كرد: نقشه سند راه حوزه گردشگری برای شهرهای مهریز، میبد و یزد به عنوان مقصدهای گردشگری با محور ثبت جهانی بافت تاریخی یزد در حال تدوین است.

** اجرای طرح دوام به عنوان الگو در محله تاریخی فهادان
مدیركل میراث فرهنگی یزد با یادآوری اجرای طرح پژوهی « دوام » با عنوان « ساماندهی و توانمند سازی جوامع محلی شهر یزد برای آمادگی در برابر سوانح و بلایا» به عنوان الگو در محله تاریخی فهادان یزد خبر داد و گفت: این اداره كل با همراهی پایگاه شهر تاریخی یزد یكی از خانه های متعلق به آموزش و پرورش را مرمت و احیا كرد و یكی از زنان معتمد در این محله به آموزش مواردی از جمله بحران زلزله، زندگی در جوامع محلی و فرهنگ پذیری بومی می پردازد.
دانش یزدی اظهار امیدواری كرد كه با اجرای این طرح در سایر محله های تاریخی یزد، فرهنگ بومی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد و این بافت پویا به عنوان مقصد حوزه گردشگری پذیرای شمار زیادی از گردشگران داخلی و خارجی باشد.

** رویكرد حفاظت محور در گرو مشاركت مردمی
همچنین مهدی جمالی نژاد، شهردار مركز استان در میزگرد ایرنا،« فرصت های ثبت جهانی بافت تاریخی شهر یزد» با بیان اینكه شهرداری از آن مردم است، گفت: شهردار به صورت غیر مستقیم توسط مردم انتخاب می شود و شهرداری به عنوان نهادی غیر عمومی و غیر دولتی، اولین خاكریز مطالبات مردمی است.
به گزارش ایرنا، شهردار پیشین اصفهان با اشاره به اینكه بایدبه كالبد و روح حاكم شهر توجه شود، افزود: فقط بحث معماری مدنظر نیست بلكه به میراث معنوی آن به صورت خاص نگاه شود،زیرا اصفهان و یزد از جمله شهرهای قدیمی است.
شهردار یزد در ادامه به افزایش سرمایه اجتماعی در شهرها تاكید كرد و گفت: این امر موجب مشاركت بیشتر و سهولت در اقدامات دستگاه های حاكمیتی می شود.
وی اظهار كرد: رویكرد حفاظت محور شهر در گرو مشاركت و همراهی مردم است وقتی حس تعلق مردم به شهر زیاد شود، بسیاری از مشكلات رفع خواهد شد.
به گفته شهردار یزد، مشاركت، انسجام و وفاق همدلی باید به صورت جدی دنبال شود در حد شعار و حرف نباشد، همه باید دغدغه داشته باشند تا بتوان بر مشكلات فائق آمد.
وی بر این باور است كه دستگاه ها باید در كنار هم باشند نه اینكه مقابل یكدیگر قرار گیرند.

** توسعه شهر باید همراه حفط میراث فرهنگی باشد
شهردار یزد در ادامه با بیان اینكه توسعه شهر بدون حفط میراث فرهنگی امكان پذیر نیست، عنوان كرد: هرگونه توسعه باید همراه با حفظ آثار و بناهای تاریخی باشد.
جمالی نژاد با بیان اینكه گردشگران به دلیل میراث و بافت تاریخی یزد، این شهر را به عنوان مقصد سفرهای خود انتخاب می كنند، می افزاید: طرح تفصیلی شهر تهیه و ابلاغ شد، راهبردها در محلات و چارچوپ آن مشخص شده است و اصلا سلیقه ای نیست.
شهردار یزد، نظارت بر اجرای طرح یاد شده را مهم خواند و اضافه كرد: باید تلاش كنیم فانوسی كه در دست داریم، و مسیر راه نیز روشن است به بهترین نحو بهره ببریم.
شهردار سابق اصفهان اظهار كرد: در توسعه شهر نباید به دنبال كمیت بود بلكه در جهت ارتقای كیفیت در تمام حوزه ها اعم از خدماتی، فرهنگی و عمرانی گام برداشت و در عین حال اقدام ها همراه با شفافیت ، روندها و فرایندها باشد.
وی همچنین با انتقاد از بالا بودن میزان خلافی ساخت و ساز شهری در یزد، عنوان كرد: در این شرایط مردم تكلیف خود را نمی دانند كه با اجرای طرح تفصیلی این مشكلات رفع می شود.
شهردار یزد از تشكیل شورای سیاستگذاری برای تصویب طرح های عمران شهری خبر داد و گفت: از این پس هر اقدام عمرانی در شورا مطرح خواهد شد و پس از تصویب اجرا تا فعالیت های عمرانی سلیقه ای نباشد.
وی اضافه كرد: تلاش بر این است، یزد كه از شهرهای قدیمی است، باید فعالیت های متنوع فرهنگی در آن انجام شود كه شهرداری در این زمینه اقداماتی در دستور كار دارد.
به گفته شهردار مركز استان، یزد تنها شهر است كه بافت تاریخی آن ثبت جهانی شد، در مدیریت چنین شهری نیاز است كه مدیران اجرایی و شهری با یكدیگر، باز اندیشی، بازخوانی و بازآفرینی داشته باشند.
جمالی نژاد در ادامه از تدوین برنامه پنج ساله شهرداری و سند راهبردی معرفی شهر تاریخی یزد خبر داد.

** ارتقای زندگی ساكنان بومی یزد در راستای ثبت جهانی
همچنین معاون شهرسازی و معماری شهرداری یزد گفته است: وقتی اثری ثبت ملی شد، متعلق به همه ملت و حفاظت از آن به عهده همه است، اما وقتی به ثبت جهانی رسید به علت ویژگی ها منحصر به فرد، دنیا در محافطت از آن متعهد هستند.
مجتبی فرهمند با بیان اینكه ثبت جهانی بافت تاریخی یزد، فرصت جدی است، افزود: وقتی ثبت اثری در تارنمای رسمی یونسكو به زبان های مختلف ترجمه ، مقصد سفر بسیاری گردشگران می شود.
وی خاطر نشان كرد: هدف ما برای ثبت جهانی تنها متمركز بر ارتقای صنعت گردشگری نیست، بلكه بهبود كیفیت زندگی مردم به ویژه ساكنان بافت تاریخی از دیگر اهداف آن است.
فرهمند تصریح كرد: حفاظت از بافت تاریخی را میراث فرهنگی به تنهایی نمی تواند، انجام دهد بلكه دستگاه های دولتی، غیردولتی، سازمان های مردم نهاد( سمن ها) و آحاد مردم برای نگهداری از آن تلاش كنند.
به گفته مدیر پایگاه شهر تاریخی یزد، باید تبیین شود كه بافت تاریخی امانتی از گذشتگان برای نسل های آینده است و همه در حفاظت از آن مسوول هستیم.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری یزد ادامه داد: در این زمینه ستادهای راهبردی تشكیل ، وظیفه هر دستگاه در برابر حفاظت از ارزش های بافت تاریخی مشخص شد.
وی بیان كرد: باید نگاه حفاظتی را عمیق تر كنیم و نگاه ها كالبدی نیست بلكه كالبدی فقط یك بخشی از حفاظت است، باید از ارزش های بافت تاریخی حفاظت كنیم.
مدیر پایگاه شهر تاریخی یزد یادآور شد: بخشی از ارزش های بافت تاریخی نامملوس است، اگر به آن خدشه ای وارد شود، صدایی به گوش كسی نمی رسد كه رسانه ها باید در زمینه فعال شوند.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری یزد اظهار كرد: بعد از ثبت جهانی، ارتقاء صنعت گردشگری لازم است، حوزه گردشگری باید ورود كند،در این زمینه شهرداری برنامه های مختلفی دارد.
فرهمند افزود: گردشگری را باید به نوعی هدایت كنیم، تا ابزاری برای تقویت اقتصاد محلی تبدیل شود، اگر این اتفاق رخ دهد،اقتصاد محلی و كیفیت زندگی ساكنان تقویت و موجب سكونت بیشتر مردم می شود.
به گفته معاون شهرداری یزد، رویكرد مدیریت شهری، توسعه و حفاظت محور است، باید مسیر توسعه را تعیین كرد،این امر با ثبت جهانی بافت تاریخی، مشخص و بدین ترتیب سند چشم اندار یزد هم در آینده تعیین شده است.

**رشد و توسعه شهر با همسنجی بناهای تاریخی است
فرهمند تصریح كرد: باید به سمت مرمت اجتماعی حركت كرد، به بالندگی فرهنگی رسیده ایم، لازم است، حوزه های فراتر از كالبدی، به تقویت سرمایه اجتماعی فكر كنیم چرا كه این بافت با سرمایه اجتماعی حفاظت و ساخته شد و ادامه پیدا كند.
وی به برنامه های مدیریت شهری در آینده اشاره كرد و می گوید: رشد و توسعه شهر با قد و قواره بناهای تاریخی است، نگاه اصلا توقف شهر نیست اگر به مسجد جامع نگاه كنیم، تاكنون چندین برابر نسبت به گذشته توسعه پیدا كرد، این توسعه كاملا هماهنگ با بستر تاریخی است.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری یزد افزود: همنشینی توسعه با گذشته به زیباترین شكل در این اثر صورت گرفت، لذا ناگریز به توسعه هستیم، این توسعه با توجه به تاریخی بودن شهر انجام می شود.

** اقدامات در یزد بر اساس 2 معیار اصالت و حفط یكپارچگی
وی با اظهار اینكه اقدامات همراه با 2 معیار اصالت و حفظ یكپارچگی است، تاكید كرد: نمی توان شهر را به گونه ای توسعه داد كه اصالت تاریخی آن از بین برود و نمی توان به گونه ای از مصالحی استفاده كرد كه اصالت شهر به زیر سئوال برود.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری یزد یادآور شد: برای شاخص اصالت و یكپارچگی شهر پایش پروانه ساختمانی سال های گذشته و بهبود سیما و منظر در دستور كار شهرداری قرار دارد.

** تخلف ها در 2 سال گذشته به یك سوم كاهش یافت
همچنین معاون میراث فرهنگی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد با بیان اینكه در 2 سال گذشته موارد تخلف در بافت تاریخی به یك سوم كاهش یافت، اظهار كرد: در همین مدت درخواست صدور مجوز مرمت و بازسازی سه برابر شد.
ساشا ریاحی مقدم، افزود: پس از ثبت جهانی بافت تاریخی شهر یزد مردم بیش از گذشته به اهمیت آن آگاه شدند، افراد در گذشته به دنبال دریافت مجوز تخریب بودند، اكنون به مرمت و بازسای بناها بیشتر تمایل پیدا كردند.
وی با تاكید بر نقش مهم رسانه ها در انعكاس رویدادهای حوزه میراث فرهنگی اظهار كرد: رسانه ها با در نظر گرفتن انصاف می توانند، نوعی دیده بان برای میراث فرهنگی باشند.

** لزوم بهبود بنای بدون ارزش تاریخی در بافت تاریخی
معاون اداره كل میراث فرهنگی یزد می گوید: این باور كه در محدوده بافت تاریخی با توجه به ثبت جهانی شهر نباید هیچ تخریبی صورت گیرد، همیشه درست نیست بلكه در برخی موارد باید بناهای بدون ارزش معماری، تاریخی و فرهنگی و اجتماعی و سازه ای كه قابلیت مرمت ندارند، بهبود یابند.
ریاحی مقدم با تاكید بر اینكه قابلیت بافت تاریخی یزد، پویا بودن آن هست،یادآور شد: این مهم باید در مدیریت یكپارچه و با پیرایش شهر و مناسب سازی فضای زندگی در بافت تاریخی مورد توجه قرار گیرد.
وی ادامه داد: یكی از فرصت های پیش رو، آموزش استادكاران و فراهم كردن شرایط برای مرمت و بازسازی بافت تاریخی است ، در این راستا استفاده از نخبگان كشوری و تجربه كشورهای دیگر در بخش های ساختمانی، ترافیكی و اجتماعی موثر خواهد بود.
وی تصریح كرد: برخی شهرها از جمله رم پایتخت ایتالیا به مدیریت جهانی رسیدند و به جای نقشه مدیریتی، برنامه مدیریت داخلی و محلی با استانداردهای جهانی دارند كه این موضوع می تواند با نظر شهرداری، برای یزد به عنوان الگو در ایران نیز اجرا شود.

** بهره گیری از ظرفیت رسانه ها برای معرفی شاخص های جهانی شهر یزد
همچنین یك پژوهشگر علوم اجتماعی و كارشناس حوزه رسانه در این میزگرد با بیان اینكه رویكرد توسعه ای نیاز امروز رسانه هاست، گفت: در رویكرد توسعه ای، ظرفیت رسانه در كنار دیگر سایر بخش ها برای زمینه سازی توسعه همه جانبه قرار می گیرد.
كاظم شاملو ،با تأكید بر بهره گیری از ظرفیت رسانه های ملی و بین المللی برای معرفی شاخص های جهانی شهر یزد كه زمینه ساز ثبت جهانی بافت تاریخی شد، اظهار كرد: در كنار تمامی اقداماتی كه برای ثبت جهانی یزد شد، اگر معرفی مناسبی از ظرفیت های شهر و دیگر جاذبه های استان صورت نگیرد، بهره شایسته ای از این فرصت تاریخی برای كشور، استان و شهر یزد حاصل نخواهد شد.
وی تصریح كرد: برخورداری از پیوست فرهنگی برای تمام طرح هایی كه در جامعه اجرا می شود، از تاكیدهای قانونگذار است كه در بطن این پیوست، اقدامات رسانه ای باید بسیار پررنگ دیده شود.
شاملو یادآور شد: رویكرد اطلاع رسانی و معرفی جاذبه ها باید با توجه به جامعه مخاطبان برنامه ریزی شود، در صورتی كه افق گردشگری یزد، افزایش گردشگران خارجی است پس باید رویكرد اطلاع رسانی استفاده از ظرفیت رسانه های بین المللی و تولید محتوای خبری به زبان كشورهای هدف باشد.
وی ادامه داد: یكی از محدودیت های رسانه ای در استان در حوزه معرفی ظرفیت های جهانی شهر یزد و دیگر جاذبه های استان كه ثبت جهانی شد، این است كه برد بخش قابل توجهی از رسانه ها در استان، محدود به یزد است.
وی ادامه داد: در استان كمتر به موضوعات مورد علاقه مخاطبان ملی و بین المللی پرداخته می شود، اگر مطالب در این رسانه ها تولید می شود، به زبان دیگر ترجمه نشده یا از طریق رسانه های بین المللی بازتاب نمی شود.
این مدرس مردم شناسی و رسانه گفت: در خصوص نحوه هزینه بودجه اندك اطلاع رسانی ظرفیت های بین المللی و ثبت جهانی یزد نیز شفافیتی وجود ندارد، تا از این حداقل اعتبار، بیشترین بهره وری حاصل شود و مخاطبان بین المللی یزد نسبت به جاذبه ها و ظرفیت های گردشگری آن آگاهی پیدا كنند.
با توجه به غنای یزد از لحاظ بناهای تاریخی، فرهنگی تاكنون پنج اثر استان در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید، كه پیش از ثبت جهانی بافت تاریخی یزد، باغ های دولت آباد یزد و پهلوان پور مهریز و قنات های زارچ و حسن آباد ثبت جهانی شد.
استان یزد 2 هزار و 270 هكتار بافت تاریخی و 6هزار و 500 اثر تاریخی دارد كه از این تعداد تاكنون، یكهزار و 850 اثر به ثبت ملی رسیده است.
یزد در كنار استان های فارس و اصفهان به عنوان مثلث طلایی گردشگری ایران، مقصد اول گردشگران خارجی و اروپایی است، به گونه ای كه استقبال از این شهر تا پنج برابر افزایش یافت و همین امر گردشگری را محور توسعه استان قرار داد.
در 9 ماهه سال 1396، 96هزار و 300 گردشگر خارجی به این استان سفر كردند كه این تعداد در همسنجی با مدت مشابه سال گذشته 34 درصد افزایش نشان می دهد.
پارسال، 113 هزار و 500 گردشگر خارجی یزد را به عنوان مقصد سفر خود به ایران انتخاب كردند كه از این تعداد، 73 هزار نفر مربوط به 9 ماهه سال گذشته بود.
گذشته از سفر گردشگران خارجی، صدها هزار گردشگر داخلی سال گذشته و 9 ماهه سال 96 از بناهای تاریخی، فرهنگی و چشم اندازهای طبیعی، عرصه های بیابانی و كویری استان دیدن كردند.
یزد با عناوینی همچون شهر بادگیرها، دارالعباده، حسینیه ایران، دوچرخه ها، شیرینی، قنات، قنوت و قناعت و آفتاب شناخته می شود.
7532/2088/1968/
خبرنگاران: سعید صادقی مقدم،كبری دانشی و محمودرضا رحمانی* انتشار:عباسقلی اشكورجیری irnayazdd@