به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، «یوكیا آمانو» مدیر كل آژانس بین المللی انرژی اتمی از دی ماه دو سال پیش تاكنون 10 گزارش در مورد اقدامات برجامی ایران انتشار داده كه پایبندی تهران به توافق هسته ای همواره در این گزارشات برجسته است. تاكید بر پایبندی ایران به برجام تنها به گزارش های دوره ای آژانس محدود نمی شود بلكه مدیر كل این سازمان از هر فرصتی برای بیان همكاری های سازنده ایران با آژانس سخن به میان می آورد.
از طرفی گزارشات مثبت آژانس، محكم ترین دلیل پایبندی به برجام برای حامیان آن است. به عنوان نمونه چندی پیش «فدریكا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با اشاره به تایید فعالیت های هسته ای ایران از طرف آژانس تصریح كرد كه برجام یك توافق دوجانبه نیست و به هیچ كشوری تعلق ندارد و رییس جمهوری هیچ كشوری نمی‌تواند به آن پایان بدهد.
بی تردید روی سخن مسوول سیاست خارجی اتحادیه به شخص ترامپ و سیاست های برجامی او بود. مقامات كاخ سفید كه از هیچ كوششی برای زیر سوال بردن برنامه فروگذار نمی كنند برای مدتی در پی تاثیرگذاری بر آمانو و تغییر محتوای گزارشات آژانس برآمدند.
** تلاش بی ثمر آمریكا برای تغییر مسیر آژانس
ایالات متحده برای مقابله با ایران نخست تلاش كرد تا همچون دوران پیش از برجام اعضای گروه 1+5 را با سیاست های خود همراه كند اما پس از ناكامی در این راه، آژانس و روند بازرسی ها را هدف گرفتند تا از این راه بر جمهوری اسلامی اعمال فشار كنند.
آژانس بین المللی انرژی اتمی از آغاز مذاكرات هسته ای در مهرماه 1392 تاكنون نقش شایان توجهی در به ثمر رسیدن گفت وگوها ایفا كرده و اكنون نیز در جایگاه داوری بی طرف نقش مهمی در ادامه رایزنی ها، اجرا و پایبندی كشورها به برجام دارد. همین درجه بالای اهمیت آژانس موجب شد تا مقامات و دولتمردان آمریكایی برای زیر سوال بردن فعالیت های ایران به دنبال تاثیرگذاری بر این سازمان باشند.
«نیكی هیلی» نماینده آمریكا در سازمان ملل یكی از این افراد بود كه پیش از انتشار هشتمین گزارش آژانس به منظور گفت وگو با آمانو درباره تحركات منطقه ای و آزمایش های موشكی ایران به وین سفر كرد؛ تلاش هایی كه پس از انتشار هشتمین گزارش مثبت آژانس درباره ایران بی ثمر ماند و نشان داد كه پروژه سران واشنگتن با شكست مواجه شده است.
طبق گزارش آژانس كه اوایل شهریورماه و تنها چند روز پس از دیدار هیلی با آمانو منتشر شد، میزان كل اورانیوم غنی شده ایران را 88.4 كیلوگرم و سطح غنی سازی انجام شده بر روی این میزان اورانیوم را نیز تنها 3.67 درصد ارزیابی كرد. افزون بر آن میزان كل آب سنگین در دست ایران نیز 111 تن اعلام شد كه این میزان كمتر از محدودیت وضع شده از سوی آژانس (میزان 130 تن) محسوب می شد. گزارش آژانس نشان داد كه اصرار نماینده آمریكا در سازمان ملل نتوانسته تاثیری بر تصمیم مدیر آژانس بگذارد.
آمریكا در اقدام بعدی خود تلاش كرد تا آژانس را به بازرسی های نامتعارف از مراكز غیرهسته ای ایران وادار سازد. مقامات كاخ سفید مدعی هستند كه باید افزون بر تاسیسات هسته ای ایران از مراكز نظامی نیز بازرسی كامل و همه جانبه از صورت گیرد. درهمین زمینه، 13 نفر از نمایندگان كنگره چهارم آبان ماه در نامه ای به نماینده آمریكا در سازمان ملل، خواستار تقویت بازرسی ها از ایران شدند.
افزون بر آن، پیش نویس طرح «تشدید نظارت بر برجام» كه از طرف «باب كوركر» رییس كمیته روابط خارجی سنا و سناتور«تام كاتن» تدوین شده نیز برنامه ای دیگر از طرف آمریكا به منظور فشار بر آژانس بین المللی انرژی اتمی است.
به دنبال فشارهای كاخ سفید بر مسوولان آژانس، برخی گمان می كردند كه سفر اخیر آمانو به تهران با حاشیه هایی در خصوص درخواست جدید برای بازرسی همراه باشد اما بر خلاف تصور، آمانو نه تنها در این سفر هیچ درخواستی مبنی بر بازرسی از مركزهای جدید نكرد بلكه همچون گذشته فعالیت های هسته ای ایران را مورد تایید قرار داد.
برخلاف درخواست های پیاپی آمریكا برای اعمال فشارهای بیشتر بر ایران اما آمانو تاكید كرد «آژانس همواره به صورت بی طرفانه و كلی و بر اساس پادمان استاندارد مفاد ذكر شده در برجام را بررسی و تایید كرده است». در مقابل، «بهروز كمالوندی» معاون و سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران نیز با رد بازدید احتمالی مدیر كل آژانس از تاسیسات نظامی تصریح كرد كه موضوع بازرسی از مراكز نظامی ایران برای همیشه بسته شده و شورای حكام آژانس نیز آن را ممهور كرده است.
انتظار می رود همان طور كه مدیر كل آژانس نیز متذكر شد، این سازمان با رعایت اصول اصلی از قبیل اصل بی طرفی از جایگاه این نهاد راستی آزما در سطح بین المللی دفاع كند. این بهترین راهی است كه آژانس می تواند جایگاه و نقش خود را به عنوان داور بی طرف در جهان بهبود بخشد.
البته از زمان اجرای برجام تاكنون آژانس توانسته به درستی نقش سازنده خود را ایفا كند. موضوعی كه هیچ گاه از دید مقامات جمهوری اسلامی دور نمانده به گونه ای كه حجت الاسلام «حسن روحانی» رییس جمهوری كشورمان در دیداری با مدیر كل آژانس بر آن صحه گذاشت.
روحانی با تاكید بر ضرورت حفظ استقلال و بی طرفی آژانس بین المللی انرژی اتمی، آژانس را تنها مرجع تاییدكننده پایبندی ایران به برجام دانست و گفت كه «برجام معیار مشخصی دارد و ملاك عمل ایران نیز صرفا همان معیارها است.»
پژوهشم**1969**1601**خبرنگار: حسن شكوهی نسب **انتشار: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.
تهران- ایرنا- همكاری نزدیك ایران و آژانس در دو سال اجرایی سازی برجام ، همچنین گزارشات ماهانه و فصلی مكرر این سازمان اثرگذار بین المللی، ضمن این كه از برنامه هسته ای صلح آمیز كشور ما حكایت می كند، مهمترین مانع نیز در مقابل برجام شكنان محسوب می شود.
