افزایش انتشار مقالات برتر پژوهشگران ایران

به گزارش روز دوشنبه گروه علمی ایرنا از پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، دكتر محمدجواد دهقانی افزود: همانطور كه مشاهده می شود انتشار مقالات برتر توسط پژوهشگران ایرانی از سال 2013 تا 2016 همواره سیر صعودی را طی كرده است؛ چنانچه در سال 2013 ، تعداد 136 مقاله برتر و در سال 2014 تعداد 163 مورد، در 2015 و 2016 به ترتیب 216 و 338 مورد مقاله برتر توسط پژوهشگران ایرانی منتشر شده است. تعداد مقالات برتر در سال 2017 تاكنون 355 مقاله بوده است ولی باید توجه كرد كه هنوز اطلاعات مربوطه كامل نشده است. به طوری كه این تعداد در مهر ماه 96 برابر با 197 مورد بود كه دربهمن ماه به 355 مورد افزایش یافته است.

***میزان انتشار مقالات برتر پژوهشگران ایرانی در حوزه‏های موضوعی(2013-2017)
دهقانی در ادامه بیان كرد: پژوهشگران ایرانی رشته مهندسی در سال 2013 توانسته‏اند 56 مقاله برتر منتشر كنند همچنین در سال 2014 تا 2016 به ترتیب 67، 87 و 134 مقاله برتر منتشر كرده‏اند. همان گونه كه ملاحظه می‏شود روند انتشار این گونه مقالات در حوزه مهندسی در طول چند سال اخیر همواره صعودی و افزایش رشد 139 درصدی داشته است.
سرپرست ISC گفت: یكی از مهمترین مساله هایی كه لازم است مورد توجه و تأكید تمامی پژوهشگران و دانشمندان ایرانی قرار گیرد، پدیده 'همكاری علمی' است. مطالعات نشان می‏دهد، همكاری علمی میان دانشمندان در انجام پژوهش و در نهایت نگارش و انتشار مقالات، تأثیر مستقیم و معنی داری در افزایش تعداد مقالات و همچنین افزایش تعداد استنادات دارد. به عبارت دیگر، همكاری باعث رشد كمی و كیفی تولیدات علمی دانشمندان در رشته‏های گوناگون است.
وی افزود: بررسی مقالات برتر منتشر شده توسط پژوهشگران ایرانی نشان داد كه یكی از دلایل اصلی پر استناد شدن مقاله‏ها، استفاده از 'همكاری علمی' و داشتن چندین نویسنده برای هر مقاله است كه این امر همانطور كه در بالا گفته شد، از یك سو، موجب افزایش سرعت نگارش و ارسال مقالات و در نتیجه انتشار سریعتر آنها خواهد شد و از سوی دیگر، با توجه به نتایج مطالعات، مقالات چند نویسنده‏ای از كیفیت بالاتری نسبت به مقالات تك نویسنده‏ای برخوردار بوده و بیشتر مورد استناد قرار می‏گیرند و این امر به مرور زمان موجب می‏شود كه یك مقاله در اثر دریافت استنادهای پیاپی به مقالات برتر تبدیل شود.
دهقانی خاطرنشان ساخت: نكته مهم دیگری كه بایستی مورد توجه قرار گیرد همكاری علمی در سطح بین‏المللی با دانشمندان تراز اول و مطرح دنیا است. پیشنهاد می‏شود، پژوهشگران ایرانی شبكه‏های همكاری علمی خود را از مرزهای ایران فراتر برده و شبكه‏های همكاری خود را در سطح بین‏المللی ایجاد و گسترش داده و با دانشمندان معتبر جهان در حوزه‏های موضوعی مختلف همكاری علمی داشته و نتیجه این همكاری‏ها را در قالب مقاله مشترك منتشر كنند.
وی ادامه داد: این امر (همكاری با دانشمندان بین‏المللی تراز اول) در مرحله نخست شانس انتشار مقالات را در مجلات معتبر افزایش داده و در مرحله بعد موجب دریافت استنادهای متعدد می‏شود. دریافت استنادهای متعدد در بازه زمانی مشخص، مقاله را به مقالات برتر تبدیل می‏كند. در نهایت، اینگونه مقاله ها و نویسندگان آنها در مجامع علمی ملی و بین‏المللی رشته‏های تخصصی گوناگون مطرح و مورد توجه و اهمیت قرار می‏گیرند.
باید خاطر نشان كرد كه یكی از شاخص های حركت به سمت مرجعیت علمی جمهوری اسلامی ایران كه اولین بند از سند سیاست های كلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است، كیفیت بخشی به پژوهش های علمی انجام شده و دستیابی هر چه بیشتر دانشمندان كشور به منابع هسته ای است.
سرپرست ISC خاطرنشان كرد: پایگاه اطلاعاتی شاخص های اساسی علم(Essential Science Indicators) یكی از زیر مجموعه های مؤسسه Clarivate Analytics ( ISI) بوده كه اطلاعات بسیار مهم، معتبر و مفصلی در خصوص برترین كشورها، حوزه های موضوعی، دانشمندان، مجلات و سازمان‏ها بر اساس تعداد مقالات و استنادها را در طول 10 سال اخیر ( 2013-2017) ارائه می دهد.
دهقانی ادامه داد: این اطلاعات در حوزه‏های موضوعی 22 گانه و برخی شاخص‏های علم‏سنجی به كار رفته از جمله مقالات داغ، مقالات پر استناد و مقالات برتر ( Top papers) می باشد. آخرین بررسی انجام شده نشان می دهد كه كل مقالات برتر منتشر شده توسط دانشمندان جمهوری اسلامی ایران برابر با هزار و 623 مورد بوده است كه از این میزان هزار و 208 مورد در پنج سال آخر ( 2013-2017) بوده است. بدین ترتیب 75 درصد از مقالات برتر پژوهشگران كشور در پنج سال اخیر بوده است.
سرپرست ISC گفت: اهمیت و ضرورت انتشار مقالات برتر توسط پژوهشگران ایرانی را می توان از دو منظر كلان و خرد تحلیل نمود. از دیدگاه كلان ارتقاء جایگاه علمی كشور در رتبه‏بندی‏های بین‏المللی و منطقه‏ای، ارتقاء جایگاه سازمانی در رتبه‏بندی‏های دانشگاه‏ها و مؤسسات آموزش عالی در سطوح مختلف و ارتقاء جایگاه وب‏سایت سازمان ها و دانشگاه های كشور در رتبه‏ بندی و بومتریك است.
وی اظهار داشت: همه ساله گزارش رتبه‏بندی كشورهای جهان منتشر و جایگاه هر یك از كشورها در این رتبه‏بندی‎ها براساس شاخص های مختلف از جمله تعداد مقالات و استنادات مشخص می‏شود. در صورتی‏كه پژوهشگران ایرانی توجه و اقبال بیشتری برای اننشار مقالات برتر از خود نشان دهند، در نهایت این امر، ارتقاء جایگاه جمهوری اسلامی ایران را در سطح منطقه و جهان به همراه خواهد داشت. در كنار ارتقاء رتبه‏ كشور، رتبه سازمان یا دانشگاه مورد نظر نیز افزایش خواهد یافت. و این مهم با درج وابستگی سازمانی پژوهشگر در مقالات برتر رخ می دهد. به عبارت دیگر، برخی از شاخص‏های رتبه‏بندی دانشگاه‏ها در سطوح بین‏المللی، منطقه‏ای و ملی ارتباط مستقیمی با انتشار مقالات برتردارند به این مفهوم كه، هرچه تعداد انتشار اینگونه مقالات در سازمانی بیشتر باشد، جایگاه آن سازمان در نظام‏های رتبه‏بندی افزایش خواهد یافت.
وی افزود: ضرورت و امتیازات مثبت انتشار مقالات برتر در سطح خرد و در سه محور ارائه می‏شود. این محورها عبارتند از:
1. ارتقاء رتبه و جایگاه پژوهشگران در پایگاه اطلاعاتی ESI؛ 2. معرفی پژوهشگران و نویسندگان مقالات به عنوان منبع هسته در رشته تخصصی 3. معروفیت و رویت جهانی پژوهشگر در حوزه تخصصی مطابق نظریه قشربندی اجتماعی در علم.
دهقانی گفت: پژوهشگران منتشر كننده اینگونه مقالات، جزء پژوهشگران برتر و اثربخش در حوزه تخصصی هستند. به عبارت دیگر، به هر تعداد پژوهشگر مقالات برتر بیشتری منتشر نماید، جایگاه و رتبه او نیز در پایگاه ESI افزایش خواهد داشت.
وی ادامه داد: با توجه به تعداد قابل توجه استنادات مقالات برتر، اینگونه مقالات جزء منابع هسته معرفی شده و به عنوان مرجع آموزشی و پژوهشی مورد استفاده سایر پژوهشگران و دانشجویان قرار می‏گیرد. به این ترتیب مقالات برتر در وهله نخست، موجب اشتهار پدیدآورندگان و اثربخشی آنها در رشته تخصصی‏شان و در وهله دوم موجب مطرح شدن خود مقاله و افزایش رویت‏پذیری آن می‏شود.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام تصریح كرد: طبق نظریه قشربندی اجتماعی در علم هر دانشمندی كه تعداد مقالات و تعداد استنادات بیشتری داشته باشد در قشرهای مركزی رشته تخصصی خود قرار گرفته و بر اساس این نظریه از امكانات مادی و معنوی بیشتری بهرمنده خواهند شد. همچنین این پژوهشگران از شانس بیشتری برای انتشار مقالات بعدی خود برخوردار هستند و مجلات نیز توجه و اقبال بیشتری برای دریافت، بررسی و انتشار مقالات این پژوهشگران نشان می‏دهند. در نهایت می‏توان گفت پژوهشگران دارای مقالات برتر شانس بیشتری برای انتشار مقالات آتی در مجلات معتبر و تخصصی رشته خود خواهند داشت.
علمی**2038**1440
دریافت كننده: درنا محمدیان** انتشار: گلشن