فرار از سرزمین مادری

یكی از موضوعاتی كه در سال های اخیر در مازندران شاهد آن هستیم پدیده مهاجرت نخبگان مازندران به استان ها یا كشورهای دیگر است، موضوعی كه زیر سایه نبود همكاری مسئولان امر با رسانه ها و آگاهی جامعه و نهادها از تهی شدن استان مازندران از نخبه، روز به روز حادتر می شود، مسئولانی كه تعداد جلساتشان برای چاره اندیشی در این باره بیشتر از تعداد نخبگان گریخته از استان بوده است.
بر اساس آمارهای رسمی اكنون یك و نیم میلیون مازندرانی در تهران ساكن هستند كه عمده این افراد را تحصیلكردگان دانشگاهی تشكیل می دهند.
همچنین گزارش رسمی بنیاد نخبگان مازندران نشان می دهد كه اكنون حدود 12 هزار نخبه زیرپوشش این بنیاد قرار دارند كه هریك از آنها می تواند پایه ای در یك رشته علم و فناوری شود.
نخبه پروری گامی مهم در توسعه یك منطقه است اما مهم تر از آن حفظ این مغزها در سرزمین مادری است جایی كه این مغزها در خاك آن ریشه دوانده اند.
** كمرنگ شدن نخبه پروری
اعلام رتبه تعداد نخبگان مازندران در حالی است كه در سال های 89 و 90 رتبه نخست كشور از نظر این آمار برای استان اعلام و در سال های بعد كم كم از این تعداد كاسته شد و تا رتبه سوم كشوری تنزل كرد.
به موازات این افت درجه، بر مهاجرت نخبگان این استان افزوده شد تا جایی كه معاون توسعه مدیریت و منابع بنیاد ملی نخبگان استان در سال 94 در جلسه هم اندیشی نخبگان مازندران اعلام كرد این استان بیشترین میزان مهاجرت نخبگان علمی را میان استان‌های كشور دارد.
این روند منجر به خروج نخبگان فنی و علمی استان و بیرون رفتن مغزها یا متفكرانی از یك سرزمین می شود كه آن سرزمین به وجود آنها نیازمند است، نیروی انسانی بخصوص نیروی انسانی خلاق و تحصیلكرده در زمینه های مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و نظامی، از دیرباز تأثیر بسزایی در رشد و شكوفایی و بقای جوامع داشته است.
همچنین بسیاری از نخبگان با مهاجرت خود باعث خروج خانواده و مقدار قابل توجهی از سرمایه استانی یا ملی می شوند كه این سرمایه برای ارتقای رشد اقتصادی یك منطقه لازم است.
اینكه چرا استان با استعداد و ظرفیت های بی بدیل و متنوع رفته رفته خالی از استعداد و نخبه می شود و رد پای این نخبگان در استان های همجوار به خصوص تهران دیده می شود جای سئوال ، تفكر و اقدامی موثر دارد .
مهاجرت نخبگان كه بیكاری هیزم آن است و بی برنامگی مسئولان جرقه ای كه این آتش را شعله ور می كند و می رود تا این آتش ذخیره فكری و اندیشه استان را كه بیش از هر زمان دیگر به آن نیازمند هستیم دود هوا كند .
مهاجرت نخبگان از مازندران آنقدر زیاد شده كه در استان های دیگر از جمله تهران ' انجمن نخبگان مازندرانی های مقیم' را تشكیل داده اند تا مرهمی بر درد فراق از استان مادریشان باشد و گهگاهی بتوانند زبان وطنشان را به یاد بیاورند.
** ما را نمی خواهند
هادی غلامی دانشجوی دكترای مهندسی معدن در این باره به خبرنگار ایرنا گفت : اگر همه نتایج و اتفاقات را كنار هم بگذاریم به این نتیجه می رسیم كه در مازندران نیازی به افرادی مانند من نیست .
وی با بیان اینكه اكنون در آهن فروشی در تهران كار می كند، افزود : چندین بار درخواست كار در شركت های متعدد و كارخانه ها و كاریابی های مازندران دادم تا كنار خانواده در استان مادری فعالیت كنم ، اما هیچ كدام نتیجه نداشت .
این دانشجوی نخبه مازندرانی گفت : در مازندران طوری با من و امثال من رفتار می شود كه گویی ما را نمی خواهند و این اصلی ترین دلیل مهاجرت پر تعداد مازندرانی ها بخصوص به تهران است .
غلامی بیان داشت : بسیاری از همشهریان و همكلاسی هایم به هر طریقی شد به تهران می آیند و حتی در محیط هایی كه به رشته آنها ربطی ندارد مشغول كار می شوند .
وی گفت : مازندران دارای ظرفیت های بسیاری است ، اما برنامه ای برای بهره مندی مناسب از آن وجود ندارد زیرا هنوز هم مازندران را متكی بر اقتصاد كشاورزی می دانند در حالی كه این روش جوابگوی نیاز جوانان و نخبگان امروز این استان نیست .
آمارهای غیررسمی كه حتی مسئولان مازندران هم بر آن صحه گذاشته اند حاكی است كه دستكم 17 هزار تحصیل كرده رشته كشاورزی در این استان بیكار هستند .
** دستمزد ارزان برای كار بسیار
پریا مهدوی كارشناس ارشد گردشگری هم به خبرنگار ایرنا گفت : یكی از مشكلات اصلی اشتغال در مازندران ، دستمزد ارزان برای كار بسیار است .
وی افزود : ساعات كاری در همه جای كشور تقریبا یكی است ، در حالی كه دستمزد در پایتخت با جاهای دیگر متفاوت است و به همین دلیل ، تهران بیشترین كشش را برای جذب نخبگان دارد .
این كارشناس گردشگری گفت : با توجه به ظرفیت های گردشگری مازندران ، در نگاه اول اینگونه برداشت می شود كه دستمزد برای كارشناسانی مانند من كه تخصصشان در زمینه گردشگری است در هیچ جای كشور نباید مانند مازندران ایده آل باشد ، ولی واقعیت این است كه دریافتی در اینجا بسیار اندك است .
وی كه مدیر یكی از آژانس های مسافرتی در پایتخت است ، افزود : در مازندران و در بسیاری از مناطق كشور كارفرمایان بیشترین كار را با كمترین هزینه می خواهند در حالی كه این فقط ظلم به كارشناسان و تحصیل كردگان است .
**با كار زنده می‌مانم نه خاك
محسن ابراهیم پور دانش آموخته رشته مهندسی كشاورزی كه مازندران را برای رسیدن به شغل مناسب ترك كرد در پاسخ به این پرسش كه چرا در سرزمین مادریش ماندگار نشده است ، گفت : آنچه من و خانواده ام را زنده نگه می دارد كار و درآمد است و نه خاك...
وی افزود : در مازندران هیچ برنامه ای برای نگه داشتن نخبگان وجود ندارد زیرا تمام تلاششان نگهداری خود در مسند امور و حداكثر جذب بستگانشان در كارهاست .
ابراهیم پور بیان كرد : اكنون بسیاری از دوستان من با كمترین تحصیلات در شغلی كه مرتبط با رشته تخصصی من است در حال فعالیتند و حتی برخی مدیریت مجموعه ها را بر عهده دارند ، ولی امثال من باید برای یافتن شغل مناسب استانی را كه گفته می شود محور توسعه آن كشاورزی است ، باید ترك كنیم .
وی كه مهندسی كشاورزیش را از دانشگاه صنعتی اصفهان كسب كرده ف با بیان اینكه مازندران و كار در این استان را دوست دارد ، افزود : بهترین محیط برای فعالیت من استان مازندران است ، اما اكنون در اصفهان مشغول فعالیت هستم .
او ادامه داد : چندین بار به جهاد كشاورزی و موسسات مختلف زیر مجموعه آن رفتم اما نتیجه ای نداشت تا اینكه با كمك یكی از استادان خودم در دانشگاه صنعتی اصفهان در این استان به كار مسغول شدم .
**مازندران نخبه گرا نیست
یك استاد مدعو دانشگاه مازندران كه دارای دكتری روابط بین الملل است به شرطی كه نامش در گزارش ذكر نشود ، به خبرنگار ایرنا گفت : من 10 سال است كه با مدرك دكترا پشت در پذیرش هیات علمی یكی از دانشگاههای مازندران منتظر مانده ام اما هنوز فرجی حاصل نشده است و این نشان می دهد این استان نخبه محور نیست .
وی افزود : در این مدت اساتیدی از استان های دیگر مانند تهران و شیراز با داشتن آشنا و سفارش توانستند عضو هیات علمی بشوند اما من هنوز استاد مدعو و حق التدریسی مانده ام .
این استاد دانشگاه كه با رتبه برتر از دانشگاه تهران مدرك دكترایش را دریافت كرد ، گفت : نخبگان استان از جمله بسیاری از شاگردان من اكنون دراستان های دیگر مانند اصفهان و تهران به درجه استادی رسیده اند و در حال تدریس به عنوان عضو هیات علمی هستند .
وی افزود : بارها از دانشگاههای استان های دیگر مرا برای هیات علمی خواستند اما به دلیل شرایط خانوادگی و داشتن پدر و مادر پیر كه نیاز به سرپرستی من دارند ، نمی توانم مازندران را ترك كنم .
**
عضو مجمع نخبگان مازندرانی مقیم تهران هم در گفت گویی با ایرنا تاكید كرد : استان مازندران از نظر ظرفیت مانند ساختمان زیبائی است كه از درون در حال متلاشی شدن است .
رضا فرجی تبار افزود : فقدان فضای مناسب كسب و كار در مازندران برای نخبگان ، عاملی دردناك برای خروج آنها از استان می باشد كه در چند سال اخیر تشدید شده است .
وی با اشاره به فقدان نظارت در به كارگیری نیروهای متخصص و نخبه در دستگاههای دولتی ، صنایع و بخش های خصوصی استان ، افزود : این وضعیت باعث شده مدیریت های در همه سطوح استان رابطه مند انجام و منصب ها به فامیل و اشنا اعطا شود .
این مازندرانی مقیم تهران بیان كرد : بیشتر نخبگان و تحصیل كردگان مازندرانی كه برای كسب شغل به تهران مهاجرت می كنند ، از تقسیم مدیریت ها به صورت خانوادگی و طایفه ای در استان گلایه دارند .
فرج تبار ادامه داد : متاسفانه در تهران بسیاری از نخبه های مازندرانی كه روزی از مازندران دلسرد و ترد شده اند اكنون در سطوح بالای مدیریتی پایتخت كشور در حال فعالیت هستند ، درحالی كه مازندران به شدت نیازمند این مدیران است .
وی فقدان توجه به شاخص های شغلی و مهارتی و همچنین علمی نخبگان را نمكی بر ضخم فرار نخبگان مازندران به استان های همجوار بخصوص تهران دانست و ادامه داد : بسیاری از این افراد حتی از تهران هم دلسرد شده و به خارج از كشور عزیمت می كنند .
**نبود تفكر نخبه محور در دستگاهها و صنایع
مرتضی یعقوبی كارشناس مشاوره شغلی هم به خبرنگار ایرنا گفت : نبود تفكر نخبه محور در میان نهادهای دولتی و یا محیط های صنعتی منجر به دلسردی نخبگان از ماندن در مازندران به عنوان استان مادریشان شده است .
وی افزود : در محیط های صنعتی به دلیل استفاده از اعضای خانواده یا افراد سفارش شده در پست های مدیریتی ، نخبگان یا مجبور به انجام كار یدی هستند و یا از استان خارج می شوند تا در جای دیگر به دنبال كار باشند .
یعقوبی با اشاره به اینكه در برخی محیط های اداری نیز وضعیت به همین صورت است ، گفت : با توجه به این كه در چند سال گذشته استخدام ها به صورت ملی انجام می شود ، اما باز هم مجراهایی برای فرصت طلبان ایجاد می شود و حق به حق دار آن گونه كه باید نمی رسد .
این كارشناس عوامل دیگر مانند فقدان حمایت‌های لازم از سوی مسئولان اجرایی ، فراهم نبودن امكانات لازم برای فعالیت ، به كار نگرفتن نخبگان به عنوان مشاور و بی اثر بودن نقش آنان در تصمیم گیری را مهم‌ترین علت خروج نخبگان مازندرانی عنوان كرد .
او گفت : اكنون با فرار نخبگان علمی مازندران به استان‌های دیگر بویژه تهران به دلیل نزدیكی با این استان و دیگر كشورها مواجه هستیم ، در حالی كه نیروی انسانی مهم‌ترین سرمایه‌ هر استان به شمار می‌رود.
یعقوبی با بیان اینكه بیشتر نخبگان مازندران از رشته های علوم اجتماعی و صنعتی هستند ، گفت : فقدان صنایع بزرگ مانند استان های دیگر منجر به بیكاری جوانان مازندرانی شده و آنها را به سوی استان های با ظرفیت بالا می كشاند .
وی اظهار كرد : اگر فرد نخبه‌ای قادر به انجام فعالیت در استان خود باشد ، می‌بایست با برنامه ریزی و ایجاد فضا و بسترهای لازم او را نگه داشت ، ولی در مازندران برنامه ای هدفمند در این زمینه دیده نمی شود .
سرمایه های انسانی و منابع طبیعی هر دو در توسعه اقتصادی و معیشتی اجتماعی استانی مانند مازندران ، كه ظرفیت های متنوعی دارد ، اثرات تعیین كننده ای دارند، درمقابل مهم ترین اثری كه پدیده فرار نخبگان بر هر سرزمین دارد ، تهی شدن آن سرزمین و یا اجتماع از نیروی خلاق ، سازنده ، روشنگر و همچنین مدیر می شود كه این مقوله مسلما نیاز به چاره اندیشی و برنامه ریزی دارد .
در حال حاضر مجموعه هائی مانند بنیاد نخبگان و پارك علم و فن آوری در مازندران فعالیت دارند ، ولی تاكنون گزارشی از نتیجه فعالیت هایشان به جامعه و گروه هدف ارائه نكرده اند.
خبرنگار ایرنا برای دستیابی به گزارشی از نتیجه فعالیت های نهادهایی مانند بنیاد نخبگان مازندران دستكم دو ماه پیگیری كرد ولی هیچ كس حاضر به پاسخگویی در این زمینه نشد .
خبرنگار: رضا غلامی ** انتشار دهنده : حسن فلاحتی
7335/1654