آثار ماندگار فرشچیان؛ آمیزه ای شگرف از اصالت و نوآوری

محمود فرشچیان چهارم بهمن 1308 خورشیدی در اصفهان دیده به جهان گشود. علاقه او به نگارگری و نقاشی، تحت تاثیر ابنیه تاریخی و نگارگری های باستانی این شهر قوت گرفت و بدین شكل وی با بهره گیری از وجود بزرگانی همچون «عیسی بهادری» از شاگردان برجسته كمال الملك توانست مدارج عالی هنر نگارگری را سپری كند و جایگاه والایی را در این حوزه بدست آورد.

این هنرمند در هنرستان هنرهای زیبای اصفهان مقدمات كار را فرا گرفت و برای تكمیل آموخته های خود راهی اروپا و دیگر نقاط جهان شد تا از نزدیك با كار هنرمندان بزرگ آشنا شود. این استاد فرهیخته سپس به ایران بازگشت تا دانسته های خود را در راه اعتلای هنر نگارگری كشور به كار گیرد و بر همین پایه به عنوان استاد دانشكده هنرهای زیبای تهران به تعلیم هنرجویان همت گماشت.

محمود فرشچیان حاصل این آموخته ها را در تولید آثار نگارگری در زمینه های نقاشی، تذهیب و مینیاتور به كار بست و آثار شگفت انگیزی را به جهانیان عرضه كرد. آمیختن سبك های نقاشی اروپایی و مدرن با آثار كهن ایرانی و اسلامی، روشی منحصر به فرد را در هنر این هنرمند متجلی ساخت كه سبب برجستگی نام وی در جهان شد.

تابلوهایی با عناوینی چون «شام غریبان، ظهر عاشورا، ضامن آهو و شمس و مولانا» از جمله معروف ترین آثار نقاشی این استاد محسوب می شوند كه علاوه بر ارزش های مادی از مضامین متعالی اسلامی و ایرانی نیز بهره مند هستند. همچنین طراحی بی نظیر ضریح امام رضا(ع) و امام حسین(ع) از جمله شاهكارهای این هنرمند توانمند ایرانی است.

اینك به مناسبت سالروز تولد استاد محمود فرشچیان به گفت وگو با «اسرافیل شیرچی» هنرمند عرصه خوشنویسی كشور پرداختیم.

**بررسی مبانی رفتاری استاد فرشچیان
مبانی رفتاری محمود فرشچیان و تحلیل آن در شناخت این هنرمند بسیار راهگشا است. فرشچیان در جهان هنر بسیار شناخته شده است. او یكی از بزرگ ترین هنرمندانی به شمار می رود كه در دوره معاصر متولد شد، هنرنمایی كرد و به اقبال عمومی دست یافت. در هنرهای تجسمی اگر فردی به این جایگاه دست یابد، یعنی مراحل دشواری را پشت سر گذاشته است.

در این میان آشنایی با زوایای گوناگون شخصیت محمود فرشچیان، همچون دیدن قله ای به شمار می رود كه آدمی از دور تصور می كند، می تواند به سرعت به آن مكان برسد اما برای دستیابی به آن باید ممارست فراوانی انجام دهد. او یك انسان زلال با روح تشنه شناختن است. هنرمندی كه با شناخت دقیق عرفان ایرانی- اسلامی، ابعاد گوناگون وجودی مولانا و دیگر بزرگان دین و ادبیات این سرزمین كهن به آگاهی بالایی دست یافت و اینگونه به خلق شاهكارهای بی نظیری همت گماشت.

آشنایی با اندیشه فرشچیان سبب می شود تا افراد بیشتر از علاقه او به آثار بزرگان نقاشی و نگارگری جهان آگاهی یابند. او ساعت های زیادی به موزه های گوناگون در نیویورك و دیگر شهرهای بزرگ جهان می رفت و آثار هنرمندانی چون «رامبراند، روبنس، مودیلیانی و رنوار» را در سبك های كلاسیك، نئو كلاسیك و امپرسیونیسم به دقت از نظر می گذراند.

تمركز عمیق این هنرمند بر رنگ ها و آناتومی(بدن) نقش ها، او را چندین مرتبه به موزه های مختلف می كشاند تا هر بار از دریچه ای دیگری به تحلیل اثرهای گوناگون بپردازد. وی آثار مختلف را با فضای ایرانی و اسلامی تطبیق می داد و در ذهن خود به دوره مادها، سلجوقیان، هخامنشیان، قاجار و دوره اسلامی سفر می كرد و می كوشید فضای ایرانی- اسلامی را با آثار مدرن غربی در هم آمیزد. از نقش كاشی محراب ها الگو می گرفت و در خطوط، زاویه ها و منحنی ها در رنگ های شكسته و طرح های خاص مینیاتوری قدیم غوطه ور می شد. هیچ گاه در مسافرت ها مداد و كاغذ را از خود دور نمی كرد و طراحی از سماع عارفان، تغزل حافظ و ... از جمله فعالیت های او در زمان مسافرت ها بود. تلاش های فراوانی انجام داد تا سرانجام یك استاد بزرگ در زمینه طراحی و نقاشی شود.

**آثار و هنر ایرانی- اسلامی؛ چراغ راه استاد فرشچیان
از كودكی در كوچه های چهار باغ اصفهان تحت تاثیر مسجدها همچون مسجد «شیخ لطف الهج» بود. این استاد از طرفی دیگر به مشاهده هنر اروپا در آثار بزرگانی مانند «میكل آنژ» علاقه داشت. به همین علت همزمان دوره های مختلف این 2 طیف هنر را بررسی می كرد تا سرانجام به هدف والای خویش دست یافت. هنگامی كه در آمریكا ساكن شد، روز به روز ارتباط خویش را با دنیای هنر گسترش داد. وی ضربان قلم نقاشان بزرگ را با هنر خود توصیف می كرد و در آفرینش های هنری، آنها را با رنگ های شرقی و گرم و با روش خاصی به تصویر می كشید.

**فرشچیان و همزاد پنداری در خلق آثار
این هنرمند به شعر و ادب علاقه فراوانی دارد و سبك های شعری مختلفی را مطالعه می كند. ماهیت وجودی فرشچیان به گونه ای است كه مذهب را متفاوت از دیگران می بیند و اعتقاد دارد كه مذهب می تواند روح متلاطم بشر را آرام سازد و مداوا كند.

شواهد گویای این است كه كار بر روی تابلوی حضرت ابوالفضل العباس(ع) به میزانی برای فرشچیان جدی و مهم بود كه توصیف سردار و بیرق افتاده بر روی اسب بر بوم نقاشی، سراسر با اشك و زاری همراه بود. این درجه از زلالی كه انسان برای خود اختیار می كند، پاسخی است به این پرسش كه چگونه یك فرد می تواند به این جایگاه رفیع در عالم هنر برسد.

**رعایت مرام انسانی در شرایط مختلف
این هنرمند همواره در شرایط گوناگون، مرام انسانی را رعایت كرده و مسیر هنری را به بهترین شكل پشت سر گذاشته، به گونه ای كه در خلق شاهكارهای هنری خود از هیچ نكته ای غفلت نكرده است. او همیشه به فرهنگ ایران و اصفهان با طاق ها، رنگ ها و منحنی هایش توجه دارد و به این ترتیب مُهر و نشان خود را پای تاریخ هنر این سرزمین به یادگار می گذارد.

این استاد را به لحاظ هنری باید در دوره های مختلف و با كیفیت خاص وی شناخت. از 500 سال پیش و از مكتب هرات تاكنون كارها روی كاغذ و در ابعاد كوچك بود اما فرشچیان طرح های خود را در ابعادی بیش از یك متر مربع و بر مقواهایی كه تا 2 هزار سال از میان نمی روند، به تصویر كشید، آثار ماندگاری كه چون غزل حافظ استادانه است.

این استاد مسلم نگارگری هر سال به كشور می آید و با خود آثار ارزشمندی را به همراه می آورد و به موزه خود، موزه آستان قدس رضوی و دیگر اماكن عمومی هدیه می دهد. سبك نگارگری ایرانی، سبك این نگارگر توانمند ایرانی محسوب می شود. او با پشتكار فراوان توانست به این جایگاه دست یابد.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: عشرت كراری**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9428**2002***9131
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.