تحقیق و توسعه دو واژه مانوس و به هم پیوسته در مفاهیم و ادبیات امروز بی حكمت در جایگاه قطب های توسعه قرار نگرفته اند، در كنار آمدن این دو واژه در ادبیات علمی جهانی، امروز اهمیت روزافزون كاربردی شدن علوم و فنون و عملیاتی كردن آن ها در دنیا پرهزینه امروز با ضریب اطمینان بیشتر است.
فضای امروز كشور در رقابت های جهانی توسعه بیشتر از هر روز به تحقق این مهم نیاز دارد كه بارها طی سال های اخیر مورد تاكید رهبری و مسئولان كشور قرار گرفته و امروز نیز رئیس جمهور در جشنواره خوارزمی به عنوان نمادی از اهمیت به حیطه علم و دانش و ایده و ابتكار بر آن تاكید كرد.
دكتر روحانی در این جشنواره بر كاربردی شدن دانش در كشور و تخصیص بودجه دانشگاه ها بر مبنای كارآفرینی و این نكته تاكید كرد كه برای برخورداری از كشوری پیشرفته در حیطه علم و فناوری باید محیط علمی برای پژوهش آزاد باشد و هدف دانشگاه ها تنها انتقال صرف دانش چند سال پیش غربی ها نباشد.
كشور ما برخورداری از ظرفیت های فكری ارزشمند و پتانسیل های عظیم در حیطه های فنی و صنعتی در آغازین گام های بستر سازی دانش كاربردی و وارد حیطه عمل كردن ایده و خلاقیت و پژوهش بی شك نقیصه و مشكلاتی نیز دارد كه بیان و رفع آن می تواند راهكاری برای تحقق آنچه رئیس جمهور گفت شود.
** اعتماد اولین نیاز دانشمند و پژوهشگر ایرانی
دكتر علی باقر طاهری نیا مدیر كل برنامه ریزی و نظارت پژوهشی دانشگاه تهران در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: بكاربردن واژه آزادی برای پژوهش و پژوهشگران یا دانش و اندیشه و اندیشمندان قابل تامل است، به جای واژه آزادی برای اندیشمندان و پژوهشگران بهتر است از واژه اعتماد استفاده كرد، به این معنا كه پژوهشگران به جای آزادی به اعتماد نیاز دارند.
وی با بیان اینكه دانش و دانشمندی را نمی توان در حصر كرد كه نیاز به آزادی داشته باشد، افزود: اعتماد به این معناست كه در مواجهه با پژوهشگرانی كه ایده خود را بیان كرده و در معرض افكار عمومی قرار می دهند، طرح ایده آنها را حمل بر صحت و سلامت انگیزه و خیرخواهی و خبرگی بدانیم و شتابزده پژوهشگر را به صرف طرح ایده به انحاء مختلف متهم نكنیم.
دكتر طاهری گفت: دفاع از پژوهش و پژوهشگر در تمام علوم و رشته ها بدون صرف هزینه و حمایت مالی و بدون تامین اعتبار جز شعار چیزی دیگری نخواهد بود.
وی ادامه داد: این نیاز بیشتر در حوزه علوم انسانی و اجتماعی معنا پیدا می كند، تمامی رشته ها و علوم به اعتبار و منابع مالی نیاز دارند اما علوم انسانی از جمله علوم سیاسی، ادبیات و جامعه شناسی علاوه بر اعتبار به اعتماد نیز نیاز دارند.
مدیر كل برنامه ریزی و نظارت پژوهشی دانشگاه تهران گفت: ممكن است در حیطه پزشكی و فنی این مساله بروز و ظهور زیادی نداشته باشد اما در حوزه علوم انسانی عدم اعتماد به پژوهشگر باعث بروز خودسانسوری دانشمندان و محققان خواهد شد كه این به ضرر اصل علم است و آنچه واقعیت است در معرض افكار عمومی قرار نخواهد گرفت.
دكتر طاهری افزود: در مقام طرح مفاهیم، چندان اختلافی وجود ندارد، بنابراین طرح گزاره هایی همچون این نكته كه پژوهش یا پژوهشگر باید آزاد باشد، محل اختلاف نیست، چون مناقشه در مصادیق در مقام دفاع از اعتماد یا عدم اعتماد به پژوهشگر است.
وی گفت: تفاوت و اختلاف نگرش ها در این صورت بروز و ظهور می یابد ولی در مقام طرح مفاهیم چندان نزاع و مناقشه ای نخواهد بود و بدون این نزاع و مناقشه هم رشد و پویایی اتفاق نمی افتد چون تضارب افكاری بوجود نخواهد آمد.
مدیر كل برنامه ریزی و نظارت پژوهشی دانشگاه تهران ادامه داد: نیاز به دانش و پژوهش كاربردی هم ملاحظه ای دارد، مقدم بر این مساله، باید بر روی نكته دیگری دست گذاشت و آن اینكه نگرش تك بعدی در سیاستگذاری كلان علم و فناوری كشور آسیب كلان ریشه ای و بنیانی است.
دكتر طاهری گفت: به این معنا كه اگر در دوره ای به شیوه ای افراطی به پژوهش هایی بپردازیم كه با استاندارد های بین المللی همخوانی داشته باشد و در برهه ای دیگر همه آن ها را كنار گذاشته و صرفا بر روی واژه دیگری دست بگذاریم در فضای بیستون و چهلستون به سر می بریم.
وی افزود: در حالی كه واقعیت جامعه این چنین نیست، دانش باید نافع باشد، وقتی سخن از پژوهش كاربردی می شود یعنی پژوهشی كه برای رفع نیاز باشد، بنابراین پژوهشی كه به حوزه تعالی اخلاق و رفتار مدنی در جامعه منتهی می شود كاربردی یا نافع است.
وی گفت: تصور این كه همه دانش باید كاربردی باشد منوط به این است كه این واژه برای علوم مختلف سیاسی، حقوق، صنعت و فنی و كشاورزی و غیره جدا تعریف شود، به عبارتی پژوهش های حوزه فنی و كشاورزی ما باید به طور صریح ناظر به رفع نیاز كشور و دانش های علوم پایه بنیان توسعه در مرزهای دانش را فراهم كند و علوم انسانی نیز به تعالی جامعه منجر شود، در این صورت همه علوم ما كاربردی و نافع خواهد بود.
**حمایت ها از محققان در مرحله شعار زبانی نماند
یك پژوهشگر برجسته كشور نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا توجه بیشتر به فضای پژوهش و محققان و اساتید فعال در این عرصه و بسترسازی برای فعالیت شركت های دانش بنیان را از جمله راهكارهای تحقق فضای كاربردی شدن علم و دانش در كشور برشمرد.
دكتر علی اسلامی فر با بیان اینكه طبق تاكیدات رهبری و مسئولان رده بالا نجات كشور با شركت های دانش بنیان است، افزود: پتانسیل ها و ظرفیت های علمی كشور ما بسیار بیشتر از كشورهای غربی است اما با عدم توجه به آنها موجب از دست دادن دانشمندان می شویم.
عضو هیات علمی موسسه پاستور ادامه داد: كشورهای غربی مدیر تربیت كرده و به آنها نام شیپرد (چوپان) می دهند و دانشمندان و اساتید و نخبگان را از كشورهای دیگر جذب كرده و به او شیپ (گوسفند) می گویند، محققی كه در كشور می تواند به عنوان دانشمند تلقی شود و در آینده كشور اثرگذار باشد با برخی برخوردها به راحتی از دست داده می شود.
اسلامی فر ضمن تاكید بر بها دادن بیشتر به اعضای هیات علمی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی گفت: متاسفانه آنچه در كشور شاهدیم، حمایت های زبانی و فارغ از حیطه عمل است.
این پژوهشگر با دارا بودن سه شركت دانش بنیان افزود: محققان و مخترعان و صاحبان شركت های دانش بنیان ما درگیر بوروكراسی اداری در مراحل مختلف از صدور مجوز تا دریافت تسهیلات قرار می گیرند كه انگیزه فعالیت را از آنها سلب می كند.
اسلامی فر گفت: بسیاری از اختراعات دانشمندان كشور بویژه در حیطه پزشكی، نیاز كشور و حتی كشورهای خارجی است كه می تواند موجب تحقق اقتدار ملی از طریق ممانعت از خروج ارز، ورود سرمایه به كشور و اشتغالزایی شده و پیش گیرنده از تهدید و تجاوز كشورهای بیگانه شود.
وی دیگر مشكلات پیش روی این شركت ها را عدم همكاری صندوق های حمایتی عنوان و تصریح كرد: این صندوق ها علیرغم دریافت بودجه مربوطه از دولت با بلوكه كردن این سرمایه برای بهره مندی از سود آن، از پرداخت تسهیلات خودداری می كنند.
اسلامی فر به اعطای سفارشی تسهیلات و پارتی بازی ها در این زمینه اشاره كرد و گفت: تنها مساله ای كه مورد توجه صندوق داران با شغل های متعدد قرار نمی گیرد، اثرگذاری و اهمیت طرح های پژوهشی در صف انتظار است.
وی خاطر نشان كرد: این مشكلات دست و پاگیر پژوهشگران و شركت های دانش بنیان و سلب انگیزه از ادامه فعالیت آنها شده كه بیكاری بسیاری را به دنبال داشته و علاوه بر این مانع از رغبت تازه واردان به این میدان و تشویق برای خروج نخبگان از كشور می شود.
دكتر اسلامی فر وجود این مشكلات را در حالی دانست كه محققان هزینه های سنگینی برای دستیابی به تكنولوژی متحمل شده با از خودگذشتگی در پژوهش و عمل برای توسعه كشور تلاش می كنند.
وی گفت: ارتباط صمیمانه مسئولان كشوری با پژوهشگران، اعضای هیات علمی و اساتید نخستین گام برای تحقق كاربردی شدن دانش در جامعه است.
گزارش*3009*1436*
تهران –ایرنا- علم و دانش در عصر رقابت تكنولوژی و ماراتن توسعه، مهم ترین گام در تحقق این عامل است و توجه به صاحبان ایده و محققان و پژوهشگران نیز نخستین قدم در میدان داری به این عامل مهم پیشرفت است.