خطای راهبردی واشنگتن و اوج گیری قدرت ایران در خاورمیانه

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه كشورمان چند روز پیش در گفت‌ وگو با شبكه آمریكایی «.P.B.S»، جایگاه منطقه ای جمهوری اسلامی ایران را ناشی از حضور میان مردم كشورهای خاورمیانه دانست و اظهار داشت این یك حقیقت است كه آمریكا و برخی كشورهای منطقه از عربستان حمایت می‌كنند و به دنبال تضعیف ایران هستند اما همچنان ایران متنفذترین قدرت در خاورمیانه است.
بسیاری از رسانه های غربی با اشاره به سخنان وزیر امور خارجه كشورمان، تحلیل های گوناگونی را در زمینه میزان و علت اقتدار ایران در منطقه منتشر كرده اند.

** عوامل تقویت جایگاه تهران در خاورمیانه
برخی تحلیلگران مسائل منطقه بر این باورند طی دهه های گذشته قدرت كشورهای عربی خاورمیانه و در صدر آن ها مصر به تدریج كاهش یافت. همچنین، پس از تحولات مربوط به انقلاب اسلامی سال 57 نفوذ ایران در كشورهای دیگر به ویژه همسایگان به تدریج افزایش چشمگیری پیدا كرد.
تارنمای نشریه آمریكایی «نشنال اینترست» ( The National Interest) چهار مولفه را در افزایش نفوذ و قدرت منطقه ای ایران در دوره اخیر بسیار تاثیرگذار ارزیابی كرد. به نوشته این نشریه وقوع انقلاب در كشورهای عربی (بهار عربی)، سیاست های آمریكا در مورد عراق، جنگ در سوریه و تحولات یمن تاثیر شگرفی بر افزایش قدرت و نفوذ ایران داشته اند.
نشنال اینترست افزود: تحولات كنونی به گونه ای پیش می رود كه احتمال رودرویی تهران و تل آویو را افزایش داده است. سوریه و لبنان از جمله مناطقی هستند كه ممكن است این منازعه در آن ها رخ دهد. به همین دلیل اسرائیل و برخی كشورهای سنی منطقه روابط دوجانبه خود را ارتقا داده اند تا فرصتی را در سیاست خارجی، برای مقابله با نفوذ ایران به دست آورند.
نشریه «سازمان پیمان آتلانتیك شمالی» (NATO) هم در تحلیل خود وقوع انقلاب در برخی كشورهای عربی را مولفه ای تعیین كننده در بازی قدرت در منطقه تفسیر كرد و آورد: سرنگونی برخی حكمرانان عربی نقطه عطفی برای سیاست خارجی ایران در خاورمیانه بود به ویژه آنكه موج خروشان دموكراتیزه شدن باعث تحریك و پویایی بیشتر گروه های شیعی این كشورها شد.
این تحلیل سپس با اشاره به افزایش قدرت ایران در چند سال گذشته نوشت: پس از برجام و با برداشته شدن برخی تحریم ها و محدودیت های مالی، هم بر قدرت ایران افزوده شد و هم غرب نتوانست به اهداف خود برای منزوی سازی ایران دست یابد.
برخی تحلیل ها تحولات سال های ابتدایی سده جاری را در فرایند افزایش نفوذ ایران بسیار مهم ارزیابی می كنند. در تارنمای روزنامه «هافینگتون پست» در مورد كاهش قدرت كشورهای عربی و افزایش قدرت و نفوذ ایران در منطقه می خوانیم: روند افزایش نفوذ ایران به ویژه پس از سرنگونی صدام در عراق سرعت بیشتری گرفت. در چند سال اخیر كاهش قدرت كشورهای عربی و از جمله عربستان سعودی به حدی شدید بود كه حتی ریاض قادر نشده است نیروهای حوثی را كه به ایرانی ها نزدیكند، شكست دهد. افزایش قدرت ایران واقعیتی است كه باعث اضطراب در كشورهای سنی عرب شده است زیرا نفوذ ایران از یمن در همسایگی عربستان تا ارمنستان، آذربایجان و فلسطین گسترش یافته است.
این تحلیل بخش مهمی از توانایی های ایران را نه به علت سیاست مداخله جویانه از سوی تهران بلكه ناشی از ناتوانی و ضعف حاكمان و كشورهای عربی دانست و افزود: شرایط به گونه ای رقم خورد كه ایران از بیروت تا صنعا نفوذ دارد. این بدان مفهوم است كه ایران به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر یك پنجم جهان عرب نفوذ و روند افزایش قدرت ایران ادامه دارد.

**سیاست های غلط آمریكا؛ عاملی در ارتقای منزلت ایران
كارشناسان سیاست بین الملل، سرچشمه بخش عمده ای از وضعیت كنونی منطقه را در مداخلات خارجی از جمله سیاست های كاخ سفید در منطقه می دانند.
تحلیل نشریه «فارین افیرز» آمریكا ضمن پذیرش قدرت ایران و اشتباهات كاخ سفید، بازبینی در سیاست های كاخ سفید را ضروری و رفتار دولت های ایالات متحده را عامل بی ثباتی در خاورمیانه دانست. نتیجه این خط مشی ها افزایش قدرت و نفوذ ایران و ایدئولوژی آن بوده است.
«ولی نصر» نویسنده این تحلیل اعتقاد دارد: این فرضیه ای اشتباه است كه بی ثباتی های امروزه خاورمیانه را ناشی از سیاست های ایران بدانیم. این شرایط نتیجه اشغال عراق در سال 2003 به وسیله آمریكا است كه موازنه قدرت را در خاورمیانه میان ایران و كشورهای عربی به هم ریخت. ایران هیچگاه بنیادگرایی اسلامی را به منطقه صادر نكرده است و تنها منافع ملی خود را دنبال می كند.
روزنامه «نیویورك تایمز» هم در تحلیل خود عمیق شدن نفوذ ایران در بخش های گوناگون خاورمیانه و از جمله سوریه را ناشی از رویكرد موفق امنیتی ایران دانست و عنوان داشت: خط مشی ایران برای حفاظت از قلمروی سرزمینی خود موجب شده است تا قدرت ایران در كشورها همسایه و در عرصه جهان عرب افزایش یابد و تهدیدها علیه نیروها و خاك خود را كاهش داد. این رویكرد موجب چالشی برای كشورهای دیگر همچون ایالات متحده، اسرائیل و عربستان سعودی شده است كه از افزایش قدرت ایران در خاورمیانه هراس دارند و تلاش می كنند تا به هر طریقی آن را متوقف سازند.
نیویورك تایمز نمونه ای از قدرت و نفوذ ایران در خاورمیانه را سرنگون شدن جنگنده F16 دانست و مدعی شد ایران و متحدان آن به دنبال مسیری امن برای دسترسی به دریای مدیترانه هستند و همین امر نگرانی تل آویو را دوچندان كرده است. ایالات متحده هم از افزایش نفوذ ایران نگرانی های خاص خود را دارد. چیزی كه موجب نارضایتی واشنگتن شده گروه های وابسته به تهران و افزایش توانایی های آن ها است كه واكنش رئیس جمهوری آمریكا و مشاور امنیت ملی وی را هم به همراه داشت.
تارنمای شبكه تلویزیونی «الجزیره» هم سیاست های ایالات متحده را در راستای تقویت خط مشی های ایران در منطقه توصیف و اوضاع عراق را به عنوان یك نمونه عینی مطرح ساخت.
الجزیره در گزارشی آورد: اصرار قدرت های بین المللی برای ایجاد یك عراق واحد موجب ظهور «دو ایران» در واقعیت خاورمیانه شد، به ویژه پس از شكست طرح تشكیل كشور كردستان، افزایش نفوذ ایران در بغداد با رفع خطر داعش تشدید شد. در واقعیت اكنون یك ایران دیگر هم در منطقه تشكیل شد. می توان عنوان داشت كه ایران نسبت به دیگر بازیگران منطقه ای و بین المللی، نقش مهمتری را در آینده عراق ایفا می كند.
با وجود این، به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران روند سیاستگذاری های منطقه ای ایران طبیعی بوده و تهران از شرایطی كه به واسطه برخی عملكردها ایجاد شده برای افزایش امنیت خود استفاده كرده است. به علاوه راهبرد ایران به این علت موفقیت آمیز بوده است كه توانسته متحدان قدرتمندی را در كشورهای منطقه برای خود ایجاد كند.

پژوهشم**9130 **9279
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و پژوهش های خبری ایران و جهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.