مدیریت بحران خشكسالی با یادآوری دائمی این واقعیت كه آب نیست

به گزارش ایرنا، ایران جزء مناطق خشك و نیمه خشك جهان محسوب شده و متوسط بارندگی سالانه آن حدود 250 میلی متر است كه از یك سوم متوسط بارندگی سالانه جهان كمتر است، بنابراین، از یك سو افزایش تقاضا برای آب و از سوی دیگر محدودیت و كمبود آب باعث شده بحران آب، بیش از پیش چشمگیر شود.
خشكسالی همه مناطق كشور را در برگرفته و بر اساس شاخص‌های كوتاه‌مدت و بلندمدت پهنه‌های وسیعی از كشور با درجات مختلف خشكسالی اعم از خفیف تا بسیار شدید مواجه است و این واقعیتی است كه نمی توان از آن گریز زد.
آمارها بیانگر این است كه بیشترین میزان مصرف مربوط به بخش كشاورزی است كه آب در آن شرط لازم تلقی می شود، در كشور ما به علت تكیه بر كشاورزی سنتی و روش های غرق آبی، میزان اتلاف در این بخش زیاد و سهم اتلاف منابع آبی كشور در این حوزه بسیار قابل تامل است.
با وجود هشدارهایی كه در سال های اخیر در مورد كم آبی داده شد، كشاورزان برای ادامه فعالیت و تامین محصولات كشاورزی موردنیاز كشور اقدام به حفر چاه و برداشت غیر مجاز آب از سفره های زیرزمینی كردند و این امر موجب بحرانی تر شدن وضعیت آبی دركشور شد؛ زیرا اكثر سفره های آب زیرزمینی ایران خشك و نه تنها كمبود آب بیشتر را موجب شد بلكه باعث نشست زمین در سطح وسیع و شوری بیش از حد خاك های مناطق خشك و نهایتا غیر قابل كشت شدن آن ها گردید.
كاهش مصرف در آب در بخش های كشاورزی، صنعتی و آب شرب، تغییر نحوه كشت و جابه جایی آنها، استفاده از روش های جایگزین و علم و دانش روز از جمله راهكارهایی است كه كارشناسان برای خارج شدن از بحران خشكسالی پیشنهاد می دهند.
خشكسالی قابل كنترل نیست اما می توان با اجرای برنامه های درست و مدیریت منطقی این خطر را با كمترین آسیب پشت سر گذاشت.
معاون وزیر جهاد كشاورزی در امور زراعی با اشاره به خشكسالی و كمبود آب در كشور گفت: بسیاری از مناطق كشور با كمبود آب مواجه هستند، در استان خوزستان كه پیش از این بیان می كردیم 35 درصد اب كشور در این استان است، امسال از 480 هزار هكتار اراضی زراعی خوزستان برای 80 هزار هكتار در شرایط فعلی می توانیم آب تامین كنیم.
عباس كشاورز در سومین همایش ملی مدیریت آب در مزرعه در كرج افزود: اینكه آب نیست باید بیشتر از همیشه اطلاع رسانی شود، خشكسالی سبب شده تا محیط زیست نیز ما را تحت فشار قرار دهد، پیش از این بارها گفته ایم كه پدیده ریزگردها باید مدیریت شود كه جدی گرفته نشد، 3 سال است كه ریزگردها ما را فلج و هزینه های زیادی را تحمیل كرده است.
وی اضافه كرد: باید به محیط زیست آب داده شود، چرا كه در غیراینصورت هزینه های آن چندین برابر می شود، برای مقابله با این خشكسالی باید در مزارع تعاریف جدید داشته باشیم، جابه جایی گیاهان برای كشاورزان توجیه شود و بهره وری در آب اینكه بتوانیم آب در بخش كشاورزی را مدیریت كنیم را اعمال كنیم.
كشاورز با بیان اینكه بخش كشاورزی باید آماده باشد خاطر نشان كرد: برخی از گیاهان باید جابه جا شود، محصولی چون برنج جز در استان های گیلان و مازندران در دیگر مناطق كشور مزیتی ندارد، حتی اگر آب هم داشته باشیم به مصلحت نیست.
معاون وزیر جهاد كشاورزی ادامه داد: نگرانی بعدی ما در خصوص یونجه است، آب این مملكت برای یونجه كافی نیست، باید گیاهان جدیدی وارد و تحقیقات بیشتری برای جایگزینی این محصول صورت گیرد.
كشاورز با اشاره به اینكه باید جلوتر از مزارع و كشت، فكر كنیم افزود: یكی دیگر از اشكالات بخش كشاورزی ما این است كه تجارت در این بخش خیلی فعال نیست، بدین معنی كه وقتی محصولات زیاد می شود ،همه مصیبت فروش داریم تولید انجام می شود اما تجارت در كشاورزی خیلی فعال نیست .
وی ادامه داد: بهره وری با اقتصاد در كشاورزی ما خیلی تطابق ندارد، نیاز داریم آئین نامه، مقررات ،سیستم های حمایتی رفتارهای فنی را اصلاح و به بهره وری برسانیم.
كشاورز با بیان اینكه طی 4 سال گذشته سالی 6 درصد بهره وری آب افزایش یافته اظهار داشت: اما این میزان با با كسری آب در كشور خیلی فاصله دارد.
معاون وزیر جهاد كشاورزی گفت: خانواده كشاورزی با كشاورزان باید نسخه های دقیق كاربردی منطقه ای با اصل رابطه آب، خاك، اقلیم ،اصلاح الگوی كشت ،توجیه جابه جایی محصولات را ارائه دهند و این آرامش را داشته باشد كه بدون نگرانی می توانند به این مهم دست یابند، چرا كه با همین روش توانسته ایم مشكل گندم كشور را حل كنیم.
وی اد امه داد: نسخه های قبلی ما مشكلات امروز بخش كشاورزی ما را چاره ساز نیست، كشاورزی امروز ما راه حل امروزی می خواهد، كشاورزان مشكلی برای كنار آمدن با این موضوع را ندارند و تنها باید مطالب ،اطلاعات منابع و راهنمایی ها را به آنها منتقل كنیم.
مشاور عالی وزیر جهاد كشاورزی نیز با بیان اینكه ما فقط تا پایان برنامه ششم برای رفع بحران آب فرصت داریم، گفت: اگر در طول این برنامه نتوانیم به رفع بحران آب برسیم بعد از آن چیزی باقی نمی ماند كه به آن توجه كنیم.
محمدحسین شریعتمدار در سومین همایش ملی مدیریت آب در مزرعه كه توسط موسسه تحقیقات خاك و آب وزارت جهاد كشاورزی در موسسه علوم باغبانی برگزار شد، افزود: هیچ نسلی همچون نسل ما درمعرض امتحان بزرگی قرار نگرفته است.
وی به گرفتاری كشور در چالش و بحران آب اشاره كرد و اظهار داشت: اگر نتوانیم این مشكل را حل كنیم به سرنوشت كشورهایی كه نتوانستند این مشكل را حل كنند دچار می شویم و این رسالت بر عهده ما در بخش آب كشاورزی است.
وی با بیان اینكه خیلی ها بر این باور هستند كه به مرحله شكست آبی رسیده و دیگر راه حلی وجود ندارد، گفت: ولی اینگونه نیست و من بر این اعتقاد هستم كه هنوز به نقطه بی بازگشت نرسیده و هنوز فرصت داریم ولی فرصت بسیار محدود است.
شریعتمدار تاكید كرد كه سرعت روند كاهشی منابع آبی به مراتب بیش از سرعت امتحانات ما است و فرصت ما حداكثر در طول برنامه ششم است.
وی با بیان اینكه رفع مشكل و بحران آب در طول برنامه ششم شدنی است، گفت: بهره وری آب امكان پذیرترین و اقتصادی ترین روشی است كه آب كشور را در كشاورزی نجات می دهد.
وی افزود: سایر بخش های مصرف كننده آب، آبی مصرف نمی كنند و بخش صنعت فقط 2 میلیارد مترمكعب آب مصرف می كند و بخش كشاورزی بین 70-65 میلیارد متر مكعب آب مصرف می كند.
مشاور عالی وزیر جهاد كشاورزی با بیان اینكه هر چالش و ابرجالشی كه در كشور اتفاق می افتد آب جزو آن است، اظهار داشت: بر اساس تقسیم بندی فالكن مارك گفته می شود كشورهایی كه سرانه آبشان كمتر از 500 مترمكعب است تنش آبی مطلق دارند كه سرانه آبی در ایران 1099 مترمكعب و در كف این عدد هستیم.
وی ادامه داد: آب تجدیدپذیرمان در كشور با بحران جدی مواجه است كه متوسط آب تجدیدپذیر درجهان 8 درصد است كه در ایران بیش از 80 درصد است.
شریعتمدار به تنگناهای موجود در این بخش اشاره كردو گفت: تنگناهای ما انباشت 5 دهه سوء تدبیر مدیریت و حكمرانی، پیشی گرفتن سرعت روند كاهش منابع آب بر اقدامات ترمیمی، كم بودن فرصت ترمیم ، عدم هماهنگی كافی بین ارگان مرتبط با بحران آب و حضور بسیار كمرنگ عناصر موثر و توانمند است.
وی با بیان اینكه ما 7 هزار هیات علمی در دانشكده های كشاورزی داریم، افزود: ولی این افراد كوچكترین نقشی در رفع بحران آب ندارند.
وی اضافه كرد: از فرصت های طلایی دوران توانمندی مالی كشور نه تنها در جهت نگهداری و احیاء منابع آب استفاده نشده بلكه خود عامل اصلی تخریب بوده است.
شریعتمدار تاكید كرد كه ایران جزء معدود كشورهایی است كه برای مقابله با خشكسالی برنامه جامعی به صورت مدون و مصوب ندارد.
وی ادامه داد: كشاورزان با گذشته فرق زیادی كرده ودانش و بینش آنان و وقوف نسبت به مشكلات خودشان ومشكلات ملی بسیار برجسته است .
مشاور عالی وزیر جهاد كشاورزی یكی از راهكارها برای افزایش بهره وری آب را استفاده از بذور با ارقام مناسب دانست و گفت: گیاهانی كه توانمندی های ژنتیك بالایی دارند تا 2 هزار سال دیگر هم خداوند برای آن ظرفیت گذاشته است.
وی یكی از پتانسیل بالقوه بذربرای افزایش بهره وری آب را در این دانست كه تمام هنر ما در مدیریت آب و در ژنتیك باید این باشد كه دوران پژمردگی و دوران اشباع آب را كم و حتی به صفر برسانیم ینعی كل مزرعه فیلتراسیون شده و گیاه از هر قطره آب استفاده كرده و گیاه دردوران نم دائم باشد.
شریعتمدار برای رسیدن به این هدف سیستم های مدیریتی را تاثیر گذارعنوان كرد و افزود: در بذر هم هرچه روی تعرق كار كرده و راندمان تعرق بالاتری داشته باشند جایگزینی آن ها با بذرهای قبلی راحت تر است.
وی یكی از تاثیرات استفاده از بذر مناسب را افزایش بهره وری آب عنوان كرد و بیان داشت: در سال 87 بهره وری آب 8 دهم كیلوگرم بود كه این عدد در سال 95-94 به 1.25 كیلوگرم در مترمكعب است كه در مجموع این سال ها 20 میلیارد مترمكعب آّب صرفه جویی شده است كه كمر بحران آب را می شكند.
وی یادآور شد كه در مساله بذر تمام دانشمندان معتقد هستند این افزایش تولید بهره وری آب بیش از 50 درصد ناشی از بذر است كه استفاده از بذرهای هیبرید در این میان نقشی جدی دارد به طوریكه در چین در 35 سال 600 میلیون تن برنج به ارزش 100 میلیارد دلار از طریق ارقام هیبرید به دست آورده اند ولی سرنوشت غم انگیز كنار گذاشتن ارقام هیبرید در دهه 80 واقعا برای كشور ما بسیار تاسف انگیز است.
شریعتمدار با بیان اینكه یكی از نقاط ضعف بخش تحقیقات كشور ما كنار گذاشتن بذور هیبرید برنج است، گفت: ما شروع كردیم ولی كنار گذاشتیم به طوریكه سالی 1300 كیلوگرم افزایش تولید بدون افزایش مصرف آب داشتیم.
وی برای رفع مشكل تولید بذر در كشور پیشنهاد كرد كه بخش خصوصی حضور هرچه بیشتر در عرصه تولید و تامین بذر داشته و ارقام بهینه در سطح جهان را شناسایی كنند.
مشاور عالی وزیر جهاد كشاورزی همچنین تاكید كرد كه با استفاده از علم و توانمندی DNA می توان به رفع بحران كنونی آب امیدوار بود و الگوی كشت را نیز در سطح مزارع كشور همچون كشت پاییزه چغندر قند و كشت برنج فقط در شمال كشور تغییر داد.
معاون آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محیط زیست نیز گفت: مقابله با بحران آب و خشكسالی در كشور، نیازمند اجرای عدالت در كاهش مصرف در تمامی بخش ها است.
كاوه مدنی در حاشیه كنفرانس بین المللی مدیریت منابع طبیعی در كشورهای در حال توسعه و نشست جهانی رهبران آینده محیط زیست در پردیس كشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در كرج در گفت وگو با ایرنا، افزود: در موضوع بحران آب در كشور هنوز دعوا می كنیم، بخش كشاورزی می خواهد كه این بخش مشكلی نداشته باشد، محیط زیست به دنبال حق آبه تالاب ها است و وزارت نیرو نیز سهم خود را می خواهد، این در حالی است كه برای برون رفت از این وضعیت، نباید بخشی به موضوع آب نگاه شود.
وی اضافه كرد: بحران كم آبی در كشور، یك معضل ملی است، بخش، قوم و قبیله نمی شناسد، برای این بحران تخصص ما مهم نیست، حل آن نیازمند این است كه خودمان را اصلاح كنیم و به تبع آن كاهش مصرف در تمامی بخش ها اعمال شود.
مدنی گفت: كاهش مصرف آب تنها، فقط در بخش كشاورزی نیست و باید عدالت در كاهش مصرف را در تمامی بخش ها داشته باشیم.
وی ادامه داد: این تصور در برخی وجود دارد كه تصور می كنند، كاهش مصرف در بخش كشاورزی معادل كاهش تولیدت غذا و به خطر افتادن امنیت غذایی است، این باور اشتباه است چرا كه صد درصد با آب كمتر می توانیم تولیدات بیشتر و بهتری داشته باشیم.
مدنی ادامه داد: برای رسیدن به این مهم نیاز است كه برنامه ریزی داشته باشیم و بیشتر بر روی دانش خود كار كرده و به جای دعواهای سطحی به ریشه بپردازیم.
وی با بیان اینكه صرف برگزاری همایش نمی تواند مشكلات كشور را حل كند، خاطرنشان كرد: وجود همایش ها در صورتی ضروری است كه بتوانیم مشكلات و مسائلی كه با آن درگیر هستیم را یادآوری كنیم.
مدنی با بیان اینكه حوزه هایی چون محیط زیست نیازمند حمایت و كمك دانشگاه برای شناسایی مشكلات و دسترسی به اطلاعات و افزایش دانش عمومی است، اظهار داشت: همه مشكلات به ویژه در حوزه محیط زیست، در كوتاه مدت قابل حل نیستند اما باید امیدوار بمانیم و برای ایجاد امید نیاز است كه كارهای كوچك انجام بدهیم.
7414/1535