گنجشك ها به علت فراوانی، داشتن طبع گرم و باور این كه خاصیت دارویی دارند، لقمه ای خوشمزه برای انسان و سایر موجودات محسوب می شوند كه یكی از عوامل تهدید آنها است، از سوی دیگر به علت فراهم بودن غذا در محیط های شهری در تمام طول سال به جز روزهای سرد اقدام به جفت گیری و زادآوری می كنند.
تعداد گنجشك ها به علت زادآوری بالا در سال به میلیون ها بال می رسد اما در پایان سال به واسطه عوامل مختلف از قبیل شكار شدن توسط پرندگان بزرگتری همچون قوش و قرقی و یا حتی انسان ها، تعداد كمی از آنها باقی می مانند .
به گفته اسماعیل كهرم پرنده شناس، گنجشك ها پرندگان باهوشی هستند و با توجه به همین هوش برای در امان ماندن از دشمنان طبیعی خود به شهر و انسان ها پناه آورده اند زیرا حیواناتی مانند عقاب، قوش و قرقی در شهرها زندگی نمی كنند.
با تمام اینها زندگی در محیط های شهری خطراتی برای این موجودات دارد از این رو نیازمند حمایت هستند، بر این اساس 20مارس مصادف با 30 اسفند روز جهانی گنجشك نامگذاری شده است.
روز جهانی گنجشك (World Sparrow Day) یك ابتكار بین المللی است و توسط ' انجمن طبیعت جاودان' هند و با همكاری بنیاد عمل اكو - سیس فرانسه و چند سازمان ملی و بین المللی دیگر در جهان شكل گرفته است.
این مناسبت در حقیقت برای توجه دادن مردم به تنوع زیستی و اكوسیستم های شهری كه در آن زندگی می كنیم، گونه گنجشك خانگی و سایر پرندگان كوچك شهری را بهانه قرار داده است.
اسماعیل كهرم پرنده شناس در این باره به خبرنگار علمی ایرنا گفت: وقتی تعداد گنجشك ها زیاد می شود، در واقع پایه حیات را تشكیل می دهند زیرا انواع موجودات از آن بهره برداری می كنند.
وی افزود: تعداد گنجشك ها در طول یك سال به پنج میلیون نیز می رسد زیرا به علت فراهم بودن غذا در محیط های شهری در تمام طول سال به جز روزهای سرد اقدام به جفت گیری و زادآوری می كنند و بچه های آنها هم در مدت دو ماه بالغ شده و قادر به زادآوری می شوند بنابراین توان زادآوری آنها بسیار زیاد است.
وی اظهار كرد: اما تمام اینها در پایان سال از بین می روند، مثلا از یك مجموعه 100 هزار گنجشكی شاید یك یا دو گنجشك باقی بماند و بقیه فدای موجودات دیگر می شوند بنابراین پایه حیات و انرژی را تشكیل می دهند.
كهرم گفت: یك جفت گنجشك در طول یكسال قادر به تولید یك میلیون جوجه است، البته این به آن معنا نیست كه یك جفت به تنهایی این تعداد بچه تولید می كنند بلكه بچه های آنها بالغ می شوند و زادآوری می كنند و بعد از دو ماه نسل بعدی آنها تخم گذاری می كنند و به این ترتیب جمعیت آنها افزایش می یابد.
گنجشك ها را نزدیكترین حیوان وحشی به انسان توصیف می كنند، گنجشك پرنده ای كوچك با منقار كلفت و مخروطی و پاهای نسبتا كوتاه است كه معمولا پر و بال رنگارنگ ندارد، بیشتر به صورت اجتماعی به سر می برند و به طور گروهی زاد و ولد می كنند، پروازی پر قدرت دارند، در بیشتر گونه های آنها دودیسی جنسیتی (تفاوت نر و ماده) مشاهده می شود، در سوراخ های درختان، شكاف دیوار و صخره‌ها لانه می سازند و بیشتر از دانه ها و مواد گیاهی و گاهی جانوری تغذیه می كنند.
همچنین به گفته كهرم، یك تحقیق روی گنجشك ها نشان می دهد كه حیواناتی اجتماعی و باهوش هستند.
وی افزود: زمانی كه دو انسان در خیابان با هم درگیر می شوند افراد دیگر كار خود را رها می كنند، عده ای به تماشا می نشینند و یا عده ای درصدد جدا كردن این افراد بر می آیند، این تحقیق نشان داد این خصلت در گنجشك ها هم وجود دارد یعنی اگر دو گنجشك شروع به نوك زدن به هم كنند گنجشك های دیگر آن را درك می كنند و به تماشا می ایستند.
این پرنده شناس ادامه داد: پراكندگی گنجشك ها بسیار زیاد است و در تمام كره زمین زیست می كنند، از تنوع گونه ای زیادی برخوردارند اما دو گونه خانگی و درختی گونه غالب این پرنده كوچك است كه در ایران نیز به فراوانی وجود دارد.
وی افزود: گنجشك های درختی بسیار زیباتر از نوع خانگی آن هستند، درختی ها دارای سری زیبا هستند و ماده آن از نقش و نگار زیادی برخوردار است. گنجشك درختی از شمال شرق كشور وارد تهران شده است.
كهرم گفت: یكی از نكات جالب درباره گنجشك ها این است كه در تمام نقطه كره زمین پراكنده اند و به راحتی هم با طبیعت جدید سازگار می شوند، به عنوان مثال تا 150 سال پیش امریكای شمالی و جنوبی گنجشك نداشت تا اینكه انگلیسی ها این پرنده در آن منطقه رها كردند و اكنون در همه جای امریكا دیده می شوند اما رنگ و قیافه آنها بسیار با هم متفاوت است.
وی اظهار كرد: در واقع فكر می كردیم دوران تكامل بسیار طولانی تر باشد اما این پراكندگی در امریكا نشان داد تكامل در این پرندگان زودتر از آنچه تصور می كردیم اتفاق افتاده است.
وی افزود: گنجشك هر منطقه با لهجه همان منطقه آواز می خواند بنابراین اگر دو گنجشك از دو منطقه جداگانه با لهجه های متفاوت را در یك قفس در كنار هم قرار دهند با هم جفت گیری نمی كنند.
كهرم درباره عوامل تهدید گنجشك ها گفت: جوجه های گنجشك بسیار آسیب پذیرند و كلاغ هایی كه آنها هم در زیر چتر حمایتی انسان ها در شهرها زندگی می كنند دشمن این جوجه ها هستند، در واقع جوجه های گنجشك به علت كوچك بودن، لقمه ای آماده برای این حیوان است كه به طور كامل آنها را می بلعد از این رو آسیب پذیری در زمان جوجه بودن بسیار بالا است.
وی افزود: جوجه گنجشك در دو ماهگی توان باروری دارد از این رو جمعیت آنها در مدت زمان كوتاهی بسیار زیاد می شود اما چون عوامل تهدید زیاد است، این اتفاق نمی افتد.
كهرم اظهار كرد: جفت گیری و زادآوری در گنجشگ ها فقط مختص بهار نیست چون به علت فراهم بودن غذا به اندازه كافی در محیط های شهری در تمام طول سال به جز روزهای سرد اقدام به جفت گیری و زادآوری می كنند، زادآوری در فصل بهار مختص پرندگان وحشی است چون در بهار غذا زیاد است و روند طبیعی زندگی آنها به همین روال پیش می رود.
وی گفت: البته گنجشگ ها لقمه خوشمزه ای برای انسان ها هم هستند برخی معتقدند چون طبیعت این حیوان گرم است بنابراین خاصیت دارویی دارد از این رو آنرا به صورت كباب می خورند كه این نیز یكی دیگر ازعوامل تهدید جمعیت این پرندگان زیبا و بازیگوش است.
كهرم تاكید كرد: با این همه، گنجشك ها حیواناتی مقاوم هستند و یكی از رموز موفقیت آنها جثه كوچك آنها است زیرا توان پنهان شدن در هر مكان كوچكی دارند تا از دست دشمنان در امان باشند از این رو گونه ای در خطر انقراض نیستند.
علمی 9014**1440
تهران- ایرنا- گنجشك ها یك پایه حیات را تشكیل می دهند و بالا بودن میزان دریافت انرژی از آنها، انواع موجودات و حتی انسان ها را منتفع می كند.
