امام هادی(ع)؛ مروج آموزه های الهی در مصاف با جریان های فكری

پروردگار متعال ائمه اطهار(ع) را پس از رحلت حضرت محمد(ص) مامور هدایت مسلمانان قرار داد تا به عنوان الگوهای رفتاری شایسته، راه دستیابی به كمال حقیقی و انسانی را به همگان بیاموزند و در مسیر تعالی آرمان های اسلام گام بردارند. امام هادی(ع) دهمین مقتدا و پیشوای شیعیان نیز با بهره مندی از چشمه های دانش الهی به تاریكی جهل و خرافات زمانه روشنایی بخشید و با رهنمودها و كلام نورانی خود سبب آشكار شدن ارزش های والای دینی برای پیروان حقیقی خویش شد و معارف عمیق ولایت و امامت را در میان آنها نهادینه ساخت.

این امام همام(ع) در هنگامه ای می زیست كه حكومت جور عباسی، شرایطی خفقان آور و طاقت فرسا را برای امام علی النقی(ع) و یاران ایشان ایجاد كرده بود. این والامقام با نشر و گسترش احكام اسلامی، تمام تلاش خود را برای رواج مكتب جعفری و پرورش شاگردانی عالم و اندیشمند به كار بست تا ضمن افشای ظلم و بیداد حاكمان، مومنان را به سر منزل مقصود راهنمایی كند.

امام علی النقی(ع) كه سال ها زندان های جور عباسیان را تحمل كرده بود، سرانجام در سوم رجب 254 هجری قمری به دستور متوكل عباسی به شهادت رسید و پیكر پاك ایشان در شهر سامرا به خاك سپرده شد.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا در سالروز شهادت دهمین اختر تابناك امامت و ولایت(ع) با حجت الاسلام «محسن عرفاتی» مدیر طرح و برنامه شبكه قرآن و معارف سیما به گفت وگو پرداخت و نظر وی را در ارتباط با فضایل اخلاقی این امام همام(ع) جویا شد.

**تقارن شهادت امام هادی(ع) با آغاز سال خورشیدی؛ فرصتی برای هدایت شیعیان
سالروز شهادت امام نقی(ع) امسال با نخستین روز از سال خورشیدی همزمان شده است كه این را می توان به فال نیك گرفت چرا كه لقب مشهور ایشان هادی به شمار می رود تا بدین ترتیب در سال جدید، پیروان اهل یقین با تاسی از سیره این بزرگواران در مسیر حق گام بردارند و این هدایت هم در خانواده و جامعه صورت بپذیرد.

كنیه امام نقی(ع) ابوالحسن بود و لقب های ایشان كه برپایه خلقیات و عملكرد اجتماعی به او نسبت داده بودند، شامل «نجیب، مرتضی(فردی كه خدا از او راضی است)، هادی(هدایت كننده)، نقی(پاك)، عالم، فقیه، امین و طیب می شود. همچنین امامان جواد، هادی و حسن عسگری(ع) را به دلیل شهرت جهانی امام رضا(ع)، هر سه به «ابن الرضا» مشهورند چراكه مامون با هدف حصر و محدود ساختن هشتمین پیشوای شیعیان، وی را به مشهد فراخواند اما امام(ع) به واسطه مناظره هایی كه با تمام مذاهب اسلامی، ادیان الهی و غیرالهی داشت در تمام جهان علمی آن زمان شهرت یافت.

**نقش مادران ائمه اطهار(ع) در جایگاه علمی و فقهی امامان(ع)
باید دانست به جایگاه و مقام علمی و معنوی مادران ائمه اطهار(ع) و تاثیر آنها در تربیت ائمه اطهار(ع) كمتر توجه شده، همچنین سمانه مادر امام هادی(ع) در زمان و عصر خود، چهره ای بی نظیر بوده و در روایت های مختلف به حلم، علم، صبوری و ایمان او اشاره شده است. امام نقی(ع) در ارتباط با فضیلت های مادر خویش می فرماید: «مادرم عارف و آشنا به مقام امامت و ولایت بود. او با عنایت و لطف پروردگار اهل رحمت و بهشت است. هرگز فریب شیطان و مكر و كید تجاوزكار و ستمگر را به خود ندید و از نظر رتبه و مقام كمتر از مادر انبیاء و مردان شایسته الهی نبود.»

زن در اسلام، مقامی برجسته دارد و بانویی فرهیخته چون سمانه توانست، امامی چون امام هادی(ع) را در دامان خویش پرورش دهد. تمام مادران انبیا(ص) و امامان(ع) از مقام والای معرفتی برخوردارند و اسلام می خواهد تا زمینه هایی فراهم شود تا نسلی این گونه در خانواده هایی سرشار از معنویت پرورش یابند. توجه و عنایت به این مساله، ضرورت شناخت پیش از ازدواج جوانان را مشخص می كند و ساختن جامعه ای عاری از آسیب و ناهنجاری، بی شك بدون تشكیل خانواده های سالم امكان پذیر نخواهد بود. علامه طباطبایی در این ارتباط اظهار می دارد: «تا زمانی كه زن به جایگاه معنوی خویش نرسد جامعه و جهان روی سعادت را نخواهد دید.»

**ظلم و جور عباسیان و گسترش نهضت علویان
دین اسلام بر این مساله تاكید دارد كه اگر فردی به قدرت برسد و از ظرفیت دینی و ایمانی لازم برخوردار نباشد، این قدرت سبب نابودی او و جامعه خواهد شد. فساد خلفای عباسی نیز باعث شد تا نارضایتی عمومی افزایش یابد و جامعه با مشكلات بی شماری دست به گریبان شود. همین نارضایتی ها زمینه گسترش نهضت و مكتب علویان را در این زمان فراهم آورد. امام هادی(ع) 10 سال پایانی عمر خویش را در سامرا یا «سُرَّمن رَآی» (به مفهوم شادكننده هر بیننده) سپری كرد. این شهر پایتخت و پایگاه نظامی بنی عباس به شمار می رفت.

در این هنگامه مكتب ها و فرقه های گوناگونی كه از نظر علمی اختلاف های فراوانی با یكدیگر داشتند در جامعه به وجود آمدند و اوج گرفتند كه طرفداران آنان همگی منتظر پاسخ های امام(ع) بودند. دهمین پیشوای شیعیان با وجود آن كه در حصر بود با شیوه های متفاوت به این مسایل پاسخ می داد. ایشان بر زبان های گوناگون چون فارسی، هندی و تركی به خوبی تسلط داشت و برای آن كه عوامل عباسی متوجه ارتباط و تعامل با پیروان نشوند مشكلات اندیشه ای، قومیت های مختلف را با زبان خودشان پاسخگو بود و معارف و آموزه های حقیقی اسلام را به آنها انتقال می داد.

یكی از اقدام مهم امام هادی(ع) این بود كه بحث رهبری شیعه را به دست مرجعیت علمی سپرد و با انتخاب وكیلان و نمایندگانی در سراسر جهان اسلام، هنگامی كه پیروان با مشكلی روبرو می شدند به آنها ارجاع می داد. امام(ع) این نمایندگان را از افرادی برمی گزید كه از نظر شاخصه های علمی چون تسلط بر مبانی قرآنی و روایت ها بسیار برجسته و در حقیقت فقیه جامع الشرایط بودند و امام(ع) با این شیوه شیعیان را برای دوران غیبت امام زمان(عج) آماده كرد و بسترسازی این مساله از زمان امام نقی(ع) آغاز شد و این اقدام از كارهای بسیار مهم این امام همام(ع) به شمار می رود.

پایه گذاری نهاد وكالت، نوآوری امام(ع) بود تا در شرایط بحرانی، ارتباط شیعه با امامت استمرار داشته باشد و بستری برای پیوند همیشگی ولایت با شیعیان برقرار شود. دانشمندان و عالمان این دوره بر این مساله اذعان داشته اند كه توان مناظره و رویارویی با امام(ع) را نداشته اند و ایشان بسیار دقیق به شبهه های موجود پاسخ می داد. امام هادی(ع) بحثی دارند به نام مبارزه با غالیان(افرادی كه درباره اهل بیت(ع) غلو و مبالغه می كنند) و ایشان با هر جریانی كه زمینه انحراف را فراهم می آورد به شدت برخورد می كرد.

امام(ع) 185 شاگرد را پرورش دادند كه همگی از جمله چهره های برجسته علمی و فقهی چون «ایوب ابن نوح، حسن ابن راشد، علی ابن جعفر همانی، حسن ابن علی ناصر و عثمان ابن سعید» محسوب می شدند كه نامشان در جهان اسلام می درخشد. امام(ع) همواره با بهره گیری از ظرفیت های موجود می خواست كه دایره وكالت را گسترش دهد و مردم را برای دریافت پاسخ به مشكلات خود به این عالمان ارجاع می داد.

**نسل جوان و الگوپذیری از امام هادی(ع)
در روایتی نقل شده است كه امام هادی(ع) در رویارویی با افراد مختلف حتی غیرمسلمانان، بسیار بشاش بود و نورانیت و معنویت امام دهم(ع) سبب می شد كه هر غمگینی را شاد می كرد و همیشه بر لبانش، لبخند قرار داشت. این چهره و تصویر می بایست در جامعه ترسیم و الگوسازی شود. حكومت عباسی به دلیل وجود محبوبیت امام(ع) در میان مردم، ایشان را سال ها در زندان نگه داشت و سرانجام توطئه شهادت دهمین پیشوای شیعیان را طراحی و اجرا كرد.

*گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**2059**2002**9131
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.