به گزارش ايرنا، دهگُلان در 45 كيلومتري شرق سنندج قرار گرفته و تابستان سال 1386 از بخش به شهرستان ارتقا پيدا كرد، اسم اين شهر در ابتدا (ديولان) بود كه از تركيب 2 كلمه (ديو) به معني خدا (ديو يكي از واژه هاي كهن و قدمت آن به دوران آرياييان مي‌رسد) و (لان) تشكيل شده و معني كلي آن جايگاه خدا است.
اين شهرستان داراي دشت هاي حاصل‌خيز است و اغلب ساكنان آن به كشاورزي اشتغال دارند و از اين طريق كسب درآمد و امرار معاش مي كنند.
شهرستان دهگلان داراي 116 اثر تاريخي شناسايي شده و 62 اثر تاريخي ثبت شده در فهرست آثار ملي است كه 56 اثر آن مربوط به تپه هاي تاريخي است.
دشت هاي زيبا و سرسبز و كوه هاي نسبتا سفيد پوش دهگلان در ايام نوروز، زينت بخش اين شهرستان است كه چشم ها را نوازش مي دهد، اين عوامل سبب شده هر رهگذر و مسافري حتي براي ساعاتي كوتاه در اين نقطه از استان كردستان توقف كرده و از زيبايي هاي آن لذت ببرد.
همانطور كه گفته شد اغلب مردم اين منطقه به كشاورزي مشغول هستند و گندم، جو، ذرت، سيب زميني، زعفران، چغندر و يونجه از جمله محصولات توليدي اين شهرستان است ضمن آنكه دامپروري نيز در اين منطقه به نحوي است كه در رده برترين هاي استان قرار گرفته است.
** كوه شيدا
كوه شيدا (شيا) در شمال روستاي نياز و از توابع شهرستان دهگلان ارتفاع آن 2232 متر است و در قله آن مقبره اي قرار دارد كه به شيداي نازار معروف است.
روستاييان معتقدند كه در منفذ آجرهاي اين بنا فيروزه هايي است كه شب ها مي درخشد اما در اثر فرسايش، نور آن از بين رفته است.
همچنين اهالي منطقه بر اين باورند كه در اين كوه 2 شخص مدفون شده اند؛ همچنانكه در سال هاي گذشته كه در اثر كند و كاو در اين مكان، آثار باستاني بسياري بدست آمده است، 2 جسد نيز بيرون آورده شد كه در جمجمه يكي از آنها ميخي وجود داشت و اهالي حدس مي زنند اين جسد مربوط به سبحان الله خان است.
گفته مي شود وقتي نادرشاه مي خواست به هندوستان حمله كند قرار بود سبحان الله خان فرمانده تهران باشد اما زماني كه به همدان رسيد همان شب در چادرش بطور مرموزي فوت كرد.
در دوره افشاريان قلمرو سبحان الله خان، كردستان، همدان زنجان و قزوين بوده است.
در دامنه كوه صخره اي هست كه نوشته اي تصويري با خط هيروگليف در آن وجود دارد و قدمت آن به 22 هزار سال قبل از ميلاد بر مي گردد.
همچنين آتشكده اي بود كه اينك ويران شده اما صخره هايش باقي مانده و وجود خاكستر درون آن دليل بر اين ادعا است.
اهالي معتقدند اين مكان، زيارتي و مقدس است و از اين جهت در گذشته بيشتر مراسم ها را در آنجا برگزار مي كردند از جمله در اين مكان جشن عروسي برگزار مي شد كه پنج نفر از بزرگان طايفه مسئوليت مراسم را بر عهده داشتند و 2 شبانه روز در آنجا چادر مي زدند و گوسفتد قرباني مي كردند.
اين اثر تاريخي در سال 1381 در فهرست آثار ملي كشور ثبت شده است.
** سدهاي سورال و سنگ سياه
سد سورال در 26 كيلومتري دهگلان و سه كيلومتري جنوب غربي روستاي سورال قرار دارد و مكان مناسبي براي تفريح مردم دهگلان و روستاهاي اطراف اين سد است.
سد سنگ سياه كردستان نيز در 80 كيلومتري شهر سنندج و 25 كيلومتري دهگلان قرار دارد و مكان تفرج مردم منطقه است.
** روستاهاي گزگزاره سفلي و عليا
اين 2 روستا در بخش بلبان آباد از توابع شهرستان دهگلان قرار دارند و اهالي روستا بيشتر به كار كشاورزي، دامداري و باغداري مشغول هستند.
گندم، جو، نخود و يونجه از محصولات كشاورزي اين روستاها و سيب، هلو، زردآلو، گيلاس، انگور و خيار از جمله محصولات باغي آن ها است.
باغات و طبيعت زيباي اين 2 روستا باعث شده بسياري از مردم منطقه و اطراف براي گذراندن اوقات فراغت در اين روستاها حضور يابند.
كوه سلطان سراج الدين و طبيعت روستاهاي قادرمرز و باشماق، از ديگر جاهاي ديدني شهرستان دهگلان است.
جمعيت شهرستان دهگلان 64 هزار و 15 نفر است كه جمعيت ساكن در شهر، 29 هزار و 185 نفر و جمعيت ساكن در روستاها نيز 34 هزار و 830 نفر است.
7355/9102
سنندج - ايرنا - شهرستان دهگلان كه در كردستان بيشتر به منطقه ييلاق (ليلاخ) مشهور است بدليل داشتن دشت هاي پهناور و سرسبز و آب و هواي بسيار مطبوع در فصل بهار، محلي مناسب براي گذران ساعات و روزهاي تعطيل بويژه در ايام نوروز است.
