به گزارش بامداد پنجشنبه گروه تحليل، تفسير و پژوهش هاي خبري ايرنا، چند روز پس از مشخص شدن نتيجه انتخابات رياست جمهوري روسيه كه به پيروزي دوباره «ولاديمير پوتين» منجر شد، مسكو با بسياري از پايتخت هاي غربي دچار چالش شد. اين تنش به ميزاني عميق بود كه حتي «دونالد ترامپ» رئيس جمهوري آمريكا كه چند روز قبل به پوتين پيام تبريك فرستاده بود نيز وارد اين جنگ ديپلماتيك شد و پاي سازمان «ناتو» را نيز به آن باز كرد.
با اينكه موضوع ماهيتي همچون دوران جنگ سرد و ريشه در جاسوسي هاي غرب و شرق از يكديگر دارد اما اقدام هماهنگ بيش از 20 كشور غربي آن را متمايز ساخته و نشان از اهداف پيدا و پنهان ديگري دارد كه سر درمدار آن ها كاخ سفيد و دولت ايالات متحده است.
موضوع از زماني آغاز شد كه يك جاسوس دوجانبه با نام «سرگي اسكريپال» ۶۶ ساله به همراه دختر خود در يكي از شهرهاي جنوبي انگلستان دچار حادثه اي شد كه به گفته مقام هاي امنيتي و پليس بريتانيا، اقدامي تروريستي براي كشتن افسر پيشين اطلاعاتي روسيه به وسيله ماده سمي گاز اعصاب بوده است.
اين حادثه حدود سه هفته قبل رخ داد و از آن زمان روابط مسكو با پايتخت هاي اروپايي به تدريج تيره تر از قبل شد. در روزهاي گذشته هم بيش از 20 كشور از اروپا و آمريكا دستور اخراج ده ها تن از ديپلمات هاي روسي را از كشورهاي خود ابلاغ كرده اند و حتي سازمان پيمان آتلانتيك شمالي هم 7 نماينده روسيه در اين نهاد را اخراج كرد.
مقام هاي سياسي در لندن اين واكنش را بزرگترين اخراج گروهي ديپلمات هاي روس در طول تاريخ توصيف كردند. در حالي كه بسياري از پايتخت هاي اروپايي اين اقدام خود را همبستگي با لندن عنوان مي كنند اما منتقدان مي گوند حمايت از لندن آن هم زماني كه دولت اين كشور در حال انجام گفت وگوها براي خروج از اتحاديه اروپا است باعث تضعيف جايگاه اين اتحاديه در مقابل بريتانيا در مذاكرات برگزيت مي شود. دولت روسيه ضمن رد هر گونه ارتباط با حمله شيميايي به جاسوس پيشين خود، كشورهاي اروپايي و آمريكا را به «چاپلوسي» براي انگلستان متهم كرد.
**واكنش هماهنگ غرب
دولت بريتانيا چند روز پس از اين واقعه (كه در ميانه هاي اسفند ماه گذشته رخ داد) با اين ادعا كه دولت روسيه در حمله شيميايي نقش داشت، ٢٣ تن از كاركنان سفارت روسيه را جاسوس معرفي و از خاك خود اخراج كرد. مسكو نيز در مقابل همين تعداد ديپلمات را از سفارت بريتانيا در اين كشور اخراج كرد.
اما اكنون برخي كشورهاي ديگر هم دست به كار شده اند. گفته مي شود 21 كشور نزديك به 120 ديپلمات روس را از خاك خود اخراج كرده اند. درصدر اين فهرست ايالات متحده آمريكا قرار دارد كه ضمن اخراج 60 ديپلمات، كنسولگري روسيه در شهر در سياتل را بست. كانادا هم چهار ديپلمات را اخراج و درخواست پذيرش سه نفر ديگر را رد كرد. همچنين اوكراين ١٣ و آلمان، فرانسه و لهستان هم هر يك 4 ديپلمات روسي را اخراج كردند. جمهوري چك، ليتواني، استراليا، اسپانيا، هلند، دانمارك، ايتاليا، آلباني، سوئد، كرواسي، روماني، فنلاند، استوني، مجارستان، نروژ و مقدونيه نيز از جمله كشورهايي هستند كه تعدادي از ديپلمات هاي روس را از خاك خود اخراج كردند.
نشريه «نيويوركر» اين واقعه را رو در رويي دسته جمعي غرب با پوتين توصيف كرد و نوشت: اين اخراج بزرگ كه در دوره پس از جنگ سرد بي سابقه است پيامي از سوي غرب به پوتين است كه هر گونه تهاجم وي به كشورهاي اروپايي از سوي همه آن ها بدون پاسخ نمي ماند. البته اين وضعيت نشانه اي از رو در رويي عميق تري ميان دو طرف در هر نقطه اي از جهان است كه منافع روسيه و غرب مقابل يكديگر قرار مي گيرند.
به نوشته اين نشريه آمريكايي، در اين راستا واشنگتن بزرگترين گام را برداشته است و به 60 فرد كه آن ها را جاسوس مي داند مهلت يك هفته اي را براي خروج از ايالات متحده تعيين كرد. كاخ سفيد اقدام خود را در راستاي همكاري با متحدانش در ناتو تفسير كرد.
به اعتقاد تحليلگر اين نشريه، مهمترين تفاوت شرايط كنوني با دفعات پيش در انسجام كشورها در مقابل روسيه است زيرا اين امر حتي در جريان حمله به اوكراين يا ديگر اقدامات مسكو رخ نداده بود و اين مي تواند پيامي شفاف به كرملين باشد.
** شرايطي متفاوت با جنگ سرد
برخي كارشناسان و رسانه ها در غرب اعتقاد دارند از مدتي قبل نشانه هايي از تكرار جنگ سرد در روابط ميان روسيه و غرب احساس مي شد.
گزارش روزنامه «فاينشال تايمز» گرچه اين تحولات را جنگ سردي جديد ميان روسيه با غرب دانست اما آن را بدتر از دوره پيشين عنوان كرد. اين تحليل آورده است: شايد نتوان شرايط را جنگ سردي توصيف كرد اما وقايع در همان مسير و حتي غيرقابل پيش بيني تر از آن زمان در حال عبور است.
بر اساس اين تحليل گرچه همچون نيمه دوم قرن بيستم تهديد هسته اي به عنوان موضوع محوري تنش جنگ سردي شرق و غرب مطرح نيست اما وضعيت رابطه ميان روسيه و غرب به حدي بي ثبات است كه چالشي همچون حمله با عامل اعصاب به يك جاسوس باعث شده است كه فضاي رقابت و جنگ ديپلماتيك دوباره زنده شود.
البته از يك جهت ديگر هم شباهتي ميان وضعيت كنوني با دوره جنگ سرد وجود ندارد؛ ولاديمير پوتين همچون رهبران شوروي دليلي نمي بيند كه همچون دوره جنگ سرد ايدئولوژي خود را انتشار دهد. به عبارت ديگر در دوره پوتين روسيه به رژيمي انقلابي اما در چارچوب روابط بين الملل تبديل شده است. وقوع جنگ هسته اي ميان شوروي و غرب كه ترسناك ترين ويژگي دوره جنگ سرد بود؛ به رغم غيرقابل پيش بيني بودن وقوع آن، اكنون چندان محتمل نيست زيرا بسياري از توافق هاي كنترل تسليحاتي كه از دهه 1970 به اجرا در آمده اند رعايت مي شوند.
روزنامه «نيويورك تايمز» اما شرايط را با دوره جنگ سرد متفاوت مي داند زيرا فضا به شدت مبهم، شكننده و برخلاف آن دوران بسيار غيرقابل پيش بيني تر شده است.
واقعيت اين است كه روسيه دوست ندارد نظمي را بپذيرد كه آن كشور را زير سيطره هنجارهاي آمريكايي قرار مي دهد. به همين دليل كرملين مي خواهد وضع موجود را تغيير دهد. از نمودهاي بارز اين سياست، اقدامات تلافي جويانه اي است كه مسكو به سرعت در مقابل خط مشي آمريكا و كشورهاي اروپايي نشان مي دهد. اخراج 23 ديپلمات انگليسي از روسيه و اعلام دولت و مجلس روسيه مبني بر نشان دادن واكنش مناسب در مقابل اقدام اخير كشورهاي غربي نشانه اين سياست است.
در همين چارچوب «الكسي چپا» معاون كميته امور خارجه مجلس روسيه به خبرگزاري اينترفكس با صراحت اعلام كرد: روسيه در مقابل جنگ ديپلماتيك كشورهاي غربي تسليم نمي شود؛ روسيه اجازه نمي دهد كه مورد تهاجم يا تحقير واقع شود؛ جواب ما خشن تر خواهد بود.
پژوهشم**9130 **1601**
ايرنا پژوهش، كانالي براي انعكاس تازه ترين تحليل ها، گزارش ها و پژوهش هاي خبري ايران و جهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شويد.
تهران- ايرنا- تحليلگران اعتقاد دارند اگرچه تحولات اخير ميان روسيه و غرب از بسياري جنبه ها با دوره جنگ سرد همانند نيست اما روابط دوطرف به حدي شكننده است كه هر موضوع كوچك به يك چالش عميق ميان آن ها تبديل مي شود.
