در یكی از روزهای بهاری سال گذشته كه اتفاقا بهار قرآن هم بود، در مراسم آغاز به كار بیست و پنجمین نمایشگاه قرآن از چند اثر هنری از جمله مستند ایزوتسو به نام «رهایش كامل» رونمایی شد كه همان زمان كارگردان این مستند اعلام كرد هنوز كار تولید آن به پایان نرسیده و وعده داد تا به محض آماده شدن این اثر هنری، خبرش را رسانه ای كند.
حالا در آغازین روزهای بهاری، مسعود طاهری از آماده شدن این مستند 130 دقیقه ای به نام «شرقی» برای ساخت و تولید نهایی خبر داد كه این مستند با ارائه نظرات 60 شخصیت و كارشناس داخلی و خارجی به زندگی ایزوتسو می پردازد و مراحل مختلف تهیه این فیلم در 13 كشور انجام شده است.
«توشی هیكو ایزوتسو» را می توان نخستین مترجم قرآن به زبان ژاپنی دانست، او سال ۱۹۱۴ در توكیو به دنیا آمد و در سال ۱۹۶۰ مدرك دكترای ادبیات گرفت و پس از تكمیل تحصیلات آكادمیك در ژاپن مدتی در دانشگاه كیو در توكیو به تدریس مشغول شد و همان زمان، زبان عربی را فرا گرفت.
البته علاقه فراوان ایزوتسو به قرآن باعث شد كه او برای اولین‌بار قرآن را به زبان ژاپنی ترجمه كند كه این اثر سه جلدی طی سال‌های ۱۹۵۱ تا ۱۹۵۸ تكمیل شد.
وی در سال ۱۹۶۱ به دعوت «ویلفرد كنتول اسمیت» رئیس مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مك‌گیل به كانادا رفت و به تدریس متون مهم اسلامی همچون «نجات» ابن سینا در فلسفه و «الاقتصاد فی الاعتقاد» غزالی در كلام پرداخت.
ایزوتسو در هفتم ژانویه 1993 در كاماكورای ژاپن وفات یافت اما این اسلام شناس ژاپنی از شهرتی بین‌المللی برخوردار و شاید در میان اسلام شناسان معاصر یگانه فردی بود كه از مذاهب مسیحی، یهودی، هندویی، بودایی و مكتب‌های گوناگون فلسفی معاصر اطلاع و در مقایسه و تطبیق تبحر داشت، از این رو بسیاری از مجامع علمی بین‌المللی او را به عضویت پذیرفته بودند.
مسعود طاهری كارگردان مستند شرقی روز یكشنبه درباره ایزوتسو به خبرنگار معارف ایرنا گفت: این اندیشمند، فیلسوف، اسلام شناس و قرآن پژوه ژاپنی نه تنها در میان جامعه علمی كشور ما اعم از حوزه و دانشگاه خوشنام و آثارش از محبوبیت خاصی برخوردار است كه در كشورهای دیگر همچون تركیه، مصر، لبنان و مالزی نیز یك اسلام شناس و قرآن پژوهی شناخته می شود و آثارش نیز مورد استقبال اندیشمندان و اسلام شناسان است.
وی از توجه ویژه ایزوتسو به سنت های شرقی اعم از عرفانی، فلسفی و آئین های شرقی مانند اسلام و بودیسم سخن گفت كه تلاش می كرد تا یك همگرایی میان آنها ایجاد كند.
ساخت مستندی درباره زندگی ایزوتسو از سال 93 كلید خورد و مسعود طاهری آستین ها را بالا زد تا با حمایت برخی نهادها به تولید این اثر بپردازد و اینگونه بود كه سیدرضا صالحی وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی سال گذشته در نمایشگاه قرآن با افتخار از این مستند رونمایی كرد كه در آن زمان به نام «انسان شرقی» معرفی شد.
طاهری در این فیلم با 60 اندیشمند و فیلسوف از سراسر جهان سخن گفته و نظرات آنان را درباره زندگی، آثار و افكار این شخصیت برجسته ژاپنی به تصویر كشیده كه از جمله می‌توان به سید حسین نصر، مرحوم داریوش شایگان، هرمان لندولت، مهدی محقق، توشیو كورودا، آكیرا ماتسوموتو راهب بزرگ كوسی موری موتو، پیر لوری، ویسنوسكی و خوان خوزه لوپز اشاره كرد.
وی درباره شخصیت‌های ایرانی كه در این مستند به اظهارنظر پرداخته اند از بهمن ذكی پور ایزوتسو شناس، غلامرضا اعوانی و نصرالله پورجوادی از شاگردان ایزوتسو، نوش آفرین انصاری دوست خانوادگی ایزوتسو، كریم مجتهدی استاد فلسفه غرب، سیدعباس عراقچی، پیروز مجتهدزاده استاد ژئوپلتیك، هاشم رجب زاده ژاپن شناس، احمد پاكتچی استاد مطالعات قرآنی، شهریار نیازی استاد معنا شناسی و مطالعات قرآنی، مهرداد عباسی استاد مطالعات قرآنی و حجج اسلام سید مصطفی محقق داماد استاد كلام و فقه اسلامی، سید هادی خامنه‌ای و محمدحسن زمانی استاد مطالعات قرآنی در حوزه یاد كرد.
كارگردان مستند «شیرزنی به نام مادر جبهه ها» گفت: فیلمبرداری مستند شرق در 13 كشور از جمله ژاپن، فرانسه، سوئیس، ایتالیا، تركیه، كانادا، آمریكا، سوریه، اسپانیا، سوریه و چین صورت گرفته و همه مصاحبه ها به 11 زبان است، البته این مستند 130 دقیقه ای در دو نسخه فارسی و انگلیسی تهیه شده و قرار است به صورت اختصاصی در كشورهای ژاپن و كانادا نیز به نمایش درآید و البته برای نمایش در سایر كشورها نیز گفت و گوهایی صورت می گیرد.
وی هدف از ساخت این مستند را معرفی ایزوتسو و روش قرآن پژوهی او به جامعه نخبه ایرانی دانست و گفت: تلاش كرده ایم تا به معرفی یك اسلام شناس بی غرض بپردازیم، ایزوتسو به عنوان یك اسلام شناس معرفی شده كه از سنت و مكاتب اسلام شناسی غرب الهام نگرفته و چنین شخصیتی در ایران نه تنها در میان جامعه دانشگاهی كه در جامعه سنتی و به ویژه حوزه های علمیه نیز از محبوبیتی خاص برخوردار است.
این مستندساز با بیان این كه مستند شرقی، مراحل ساخت و تولید نهایی را پشت سر می گذارد، همچنین گفت: در این فیلم به بسیاری از علت ها و زمینه های مختلف مانند اسلام شناسی در ژاپن، ایزوتسوی عرفان پژوه و مانند آن پاسخ داده ایم، البته ایزوتسو نقطه ضعف هایی نیز دارد كه به عنوان نمونه در كتاب «خدا و انسان در قرآن» (اولین كتابی كه از ایزوتسو در ایران ترجمه شده است) دیده می شود و برخی نقطه ضعف های دیگری نیز وجود دارد كه در كتاب های دیگر او است و كمتر كسی از آن مطلع است و سعی كرده ایم نگاهی جامع به آن داشته باشیم.
فراهنگ**1003**1055
گزارش: محمدرضا جعفرملك
تهران- ایرنا- مستند شرقی كه به روایت زندگی «توشی هیكو ایزوتسو» اسلام شناس ژاپنی می پردازد، پس از سه سال آماده نمایش شد.
