مهرداد خدير در اين يادداشت آورده است: به تازگي جزوۀ وزارت امور و اقتصادي و دارايي را ديدم كه از بهبود جايگاه اقتصادي ايران از دريچۀ شاخص هاي جهاني خبر داده است.
هر چند اطلاعات ارايه شده در اين جزوه – كه به صورت حرفه اي تهيه شده – تا پايان سال 2016 را در بر مي گيرد و مشخص نيست در سال 2017 چه اتفاقي افتاده يا جزوۀ جديد به دست اين نويسنده نرسيده اما همين جزوه نشان مي دهد جايگاه اقتصادي ايران در سال 2016 به نسبت 2013 ( 1395 خورشيدي به نسبت 1392) در 11 شاخص بهبود يافته و بيشترين افزايش جايگاه (35 پله) مربوط به شاخص نوآوري جهاني بوده است.
اين نوشته البته نمي خواهد آمارها و اطلاعات ارايه شده در اين جزوه را تكرار كند و انكار نمي توان كرد كه طبيعي است كه وزارت امور اقتصادي و دارايي اخبار مثبت مربوط به خود را بيشتر پوشش دهد و اين احتمال هم هست كه در جزوه هاي بعدي اطلاعات ديگري آمده باشد. اما فارغ از اينها به دو نكته مي توان اشاره كرد:
نخست اين كه به لحاظ حرفه اي بسيار مرتب و آراسته و دور از شعار و تبليغ است.
چشم هاي ما عادت كرده در آغاز با پيام وزير مربوطه يا مقاديري شعار رو به رو شود اما از همان آغاز با اطلاعات مفيد روبه رو مي شويم و در صفحۀ پاياني هم 13 مرجع اينترنتي دربارۀ شاخص هاي اصلي معرفي شده كه هم امكان راستي آزمايي مي دهد و هم براي هر تحقيقي مفيد است.
خصوصا به كار روزنامه نگاران و نويسندگاني مي آيد كه در زمينه هايي چون « نوآوري جهاني، سهولت كسب و كار، ريسك اعتباري- تجاري، آزادي اقتصادي، فلاكت اقتصادي، كيفيت زندگي، ادراك فساد، حقوق مالكيت بين الملل، شادي جهانيِ، دولت الكترونيك و رقابت پذيري جهاني» تحقيق و مطالعه مي كنند و مطلب مي نويسند.
پس وجه اول استفاده از اين مراجع معتبر است و اشاره به اين نكته كه وقتي وزير خود اهل قلم و نوشتن و ترجمه و كتاب خواني حرفه اي باشد كاري كه در زير مجموعۀ او – ولو تبليغاتي و در حد جزوه اي كوچك- منتشر مي شود هم حرفه اي و آراسته و آبرومند درمي آيد.
نكتۀ دوم اما كه انگيزۀ اصلي است اشاره به شاخص «فلاكت» در آن است. اگر سه شاخص مهم اقتصادي را نرخ رشد، نرخ تورم و نرخ بيكاري بدانيم گاهي موفقيت يك دولت يا يك مجموعه در كاهش نرخ تورم به بهاي افزايش ركود است يا بر عكس رونق اقتصادي به بهاي افزايش نرخ تورم به دست مي آيد و به همين خاطر معمولا دولت ها يا از نرخ تورم مي گويند يا نرخ بيكاري و مايل اند به بخش پُر ليوان اشاره كنند و كمتر هر دو را كنار هم قرار مي دهند.
اصطلاح «شاخص فلاكت» اما «مجموع نرخ بيكاري و تورم» را در يك اقتصاد نشان مي دهد تا اگر تورم كمتر به بهاي بيكار يبيشتر بوده و بيكاري كمتر به بهاي تورم بيشتر، پنهان نماند.
شاخص فلاكت، يك شاخص اقتصادي براي «نشان دادن وخامت اوضاع اقتصادي يك كشور» است و چنان كه گفته شد در ساده ترين توضيح «مجموع نرخ بيكاري و اقتصاد» و به كار جُرم شناسان و جامعه شناسان هم مي آيد چون ارتباط مستقيمي بين نرخ رشد جرم و جنايت دريك جامعه با شاخص فلاكت وجود دارد.
در اين كتابچه آمده در سال 1395 ايران بهترين جايگاه جهاني شاخص فلاكت را به دست آورده و به كمترين سطح خود از سال 2005 ميلادي رسيده است.
صرف اشارۀ يك دستگاه به شاخص فلاكت امري مثبت است زيرا چنان كه گفته شد معمولا از آن پرهيز مي شود تا دستاورد كاهش نرخ تورم يا كاهش نرخ بيكاري تحت الشعاع ديگري قرار نگيرد و اين شاخص بيش از هر شاخص ديگر انساني است.
در ايران اول بار و در سطح كلان شايد آقاي محسن رضايي بود كه در مناظره هاي انتخابات رياست جمهوري در سال 1388 بحث « شاخص فلاكت» را پيش كشيد كه احتمالا حاصل مشاوره هاي دكتر داوود دانش جعفري هم بوده است.
وقتي صحبت از شاخص فلاكت به ميان مي آيد مقام اقتصادي ديگر نمي تواند به صرف نرخ تورم يا نرخ بيكار ي يا نرخ رشد اتكا كند و چون اينها با هم جمع شده گزارش اقتصادي از شكل اعداد و ارقامي كه شهروندان عادي چندان از آن سر در نمي آورند بيرون مي آيد.
فضاي آن مناظره ها البته با مناظره مشهور «احمدي نژاد – موسوي » در ان شب ملتهب نيمه خرداد 88 به كلي تغيير كرد و موضوعاتي كه محسن رضايي براي طرح در نظر داشت و از جمله همين شاخص فلاكت به حاشيه و محاق رفت.
همان زمان البته جايي خواندم كه ابداع يا به كارگيري اين اصطلاح در سطح جهاني را به جيمي كارتر و در رقابت انتخاباتي با جرالد فورد رييس جمهوري وقت و كانديداي جمهوري خواهان در سال 1355 خورشيدي نسبت مي دهند زيرا وقتي صحبت از شاخص فلاكت به ميان مي آيد ديگر نمي توان به شاخص هاي ديگر دل خوش كرد و ادعاهايي دربارۀ كاهش نرخ تورم يا كاهش نرخ بيكاري و افزايش رشد اقتصادي به صورت جدا به كار نمي آيد.
اگر اقتصاد تنها اعداد و ارقام و شاخص ها و درصدها و نمودارها مي بود ذيل علوم انساني تعريف نمي شد حال آن كه با انسان سر و كار دارد و انساني ترين شاخص همين «شاخص فلاكت » است.
بنا بر اين براي ارزيابي ميزان كام‌يابي يا ناكامي يك اقتصاد، كافي است به همين شاخص توجه شود؛ يك شاخص معكوس كه هر قدر رتبه كمتر يا نمره بيشتر باشد از وضعيت نابه‌سامان تري حكايت مي كند.
منتظر شاخص فلاكت دربارۀ سال 2017 ( 1396 خورشيدي) هستيم و قضاوت قطعي را به آن زمان موكول مي كنيم.
عصرايران/27فروردين 97
اول*1566
تهران-ايرنا- عصر ايران در يادداشتي آورده است:وزارت امور و اقتصادي و دارايي در جزوه هاي خود دربارۀ شاخص هاي اقتصادي به شاخص فلاكت هم توجه نشان مي دهد. در حالي كه اين شاخص در گزارش هاي دوره هاي قبل معمولا غايب بود.
