تدبیر، صنعت نوغانداری را از پیله درآورد

به گزارش ایرنا ،نوغانداری از صنایع سنتی و قدیمی در منطقه آسیا و البته ایران است كه وضعیت آن در بیش از 2 دهه گذشته با فراز و نشیب های فراوانی همراه بوده است به طوری كه اوج شكوفایی تولید پیله و ابریشم در كشور به سال 1379 بازمی گردد و بعد از آن صنعت نوغانداری درگیر خواب غفلت شد.
در كنار صنعت نوغانداری، ابریشم بافی به عنوان هنرصنعتی منحصربه فرد و بازارپسند مطرح است و با تولید نخ های ابریشمین زمینه ساز تولید دستبافته های سنتی و هنری در قالب فرش ها و تابلوفرشهای دستباف ابریشمی می شود كه در حقیقت همان ارزش افزوده و سودآورترین بخش در مرحله تولید ابریشم است.
سهم ایران از سبد تولید ابریشم دنیا كمتر از یك درصد است و از این حیث در رتبه هشتم دنیا را دارد؛ البته این میزان تولید ابریشم ایران برابر با تولید پیله ابریشم در 12 كشور دنیاست اما بی مهری های گذشته به این صنعت بود كه نفس های نوغانداری را به شماره انداخت؛ اما رونق و احیای دوباره نوغانداری در پنج سال اخیر با همت عالی و تدبیر ویژه دولت میسر شد، اقدامی كه در دوره های گذشته بی سابقه بود.
45 روز كافی است تا تخم های كوچك و سیاه رنگ نوغان ثمربخش و به پیله های ارزشمند ابریشم بدل شود و به عنوان فعالیت اقتصادی جانبی در كنار كشاورزی و باغداری در فصل بهار، رونق بخش سفره هزاران خانواده باشد.
اگرچه 20 استان كشور در زمینه صنعت نوغانداری فعالیت دارند اما در این میان استان گیلان قطب تولید پیله تر ابریشم و استان خراسان رضوی علاوه بر برخورداری از رتبه دوم تولید پیله تر با تولید 85 درصد نخ ابریشم كشور، پایتخت ابریشم كشی ایران به شمار می آید.
هر ساله به جمع هزاران كشاورز و باغدار فعال در این حرفه، علاقه مندان دیگری به فعالیت در این حوزه روی می آورند و دلیل آن چیزی نیست جز تدبیر دولت و احیای دوباره نوغانداری در كشور و رخ نمایی از چهره ای جدید از صنعت نوغانداری.

*احیای نوغانداری با تدبیر و امید
رئیس مركز توسعه نوغانداری كشور در این زمینه به خبرنگار ایرنا اظهار كرد: صنعت نوغانداری علیرغم افولی كه در سالهای 79 تا بعد از 90 تجربه كرد با سماجت و پیگیری وزارت جهاد كشاورزی به سمت رونقی دوباره حركت كرد.
علی اصغر داداش پور اظهار كرد: نوغانداری به دلیل ویژگی هایی از جمله جنبی بودن و تكمیلی بودن بخش كشاورزی، در كنار سایر مشاغل می تواند موجب ایجاد اشتغال و تامین درآمد برای خانوارهای روستایی و كشاورز شود لذا برخلاف بی مهری های 2 دهه گذشته با تلاش دولت در مسیر احیا و توسعه قرار گرفت.
وی با اشاره به تلاش برای تشویق مردم برای فعالیت در زمینه نوغانداری، افزود: بی نیازی به سرمایه گذاری فراوان و مزیت نسبی و فرصت انجام این حرفه در اغلب مناطق كشور در كنار سنتی بودن این حرفه و قدمت طولانی آن در فرهنگ باستانی ایران از ویژگی های خاص این حرفه است.
داداش پور با اشاره به اقدامات انجام شده در این زمینه گفت: طی سالهای 91 تا 96 اتفاقات خوبی در این صنعت افتاد و افزایش 110 درصدی قیمت تضمیمی پیله تر ابریشم یكی از آنهاست كه در سایه حمایت دولت تدبیر رخ داد.
وی افزود: در طول پنج سال گذشته با وجود قیمت تضمیمی پیله ابریشم هیچ وقت خرید تضمینی انجام نشد و علت آن هم حضور موثر و همراهی با دولت از سوی بخش خصوصی است به این صورت كه بخش خصوصی با پرداخت قیمت مناسب برای پیله تر فرصت خرید را به دولت نمی دهد.
داداش پور ادامه داد: خرید بیش از قیمت تضمینی اعلام شده و پرداخت نقدی بهای محصول به كشاورزان توسط بخش خصوصی، به عنوان یك مزیت موجب شد در این زمینه بار مالی برای دولت ایجاد نشود و بخش خصوصی در كنار سیاست های حمایتی و احیاگونه دولت، مسئولیت خرید مناسب تولیدات را قبول كند.
وی افزود: تولید نهال توت و توسعه توتستانها در مسیر انجام حمایت های زیرساختی مربوط به نوغانداری، توزیع نهال توت اصلاح شده در بین مردم به صورت رایگان از 2 سال پیش و افزایش نیافتن قیمت تخم نوغان كه از سالهای پیش هرجعبه 75 هزار ریال عرضه می شده، از اقدامات حمایتی دولت از نوغانداری است.
رئیس مركز توسعه نوغانداری بیان كرد: پرداخت 50 درصد حق بیمه نوغانداران توسط دولت، برگزاری دوره های آموزشی متعدد و توانمندسازی نوغانداران از دیگر اقدامات حمایتی بوده است.

*افزایش تعرفه نخ ابریشم، حمایت از تولید
داداش پور با اشاره به اینكه مهمترین اقدام حمایتی دولت از صنعت نوغانداری با هدف حمایت از تولید داخلی امسال رقم خورد، ادامه داد: با پیگیری های فراوان دولت تعرفه واردات نخ ابریشم امسال از 15به 26 درصد افزایش یافت و در كنار آن تعرفه واردات پیله ثابت ماند تا اقبال تجار ابریشم به واردات پیله به جای نخ تغییر یابد تا در كنار پیله های تولیدی داخلی، چرخ صنایع و كارگاههای سنتی ابریشم كشی نیز مجددا به حركت درآید.
وی ادامه داد: با تلاش و حمایت انجام شده خوشبختانه شاهد رونق امید در این صنعت هستیم به طوری كه هم اكنون 18 هزار خانوار نوغاندار در كشور داریم كه دوباره نوغانداری را در كنار سایر مشاغل خود پیشه كرده اند.
رئیس مركز توسعه نوغانداری كشور گفت: پارسال افزون بر 330 هزار اصله نهال توت در كشور تولید و در 19 استان كشور به صورت رایگان توزیع شده است.
وی با اشاره به اینكه پارسال حدود 29 هزار جعبه تخم نوغان نیز توزیع شده كه منجر به تولید بیش از 850 تن پیله تر شده است، افزود: این میزان تولید پیله معادل تولید 136 تن نخ ابریشمی است.
داداش پور گفت: امسال نیز به دنبال افزایش توزیع تخم نوغان هستیم و تا كنون 12 هزار جعبه تخم نوغان در كشور توزیع شده است.
وی اضافه كرد: بر اساس آمارها افزون بر 14 هزار هكتار توتستان در كشور وجود دارد كه برای فضای سبز، پرورش كرم ابریشم، تولید میوه توت و دیگر كاربری ها، تولید نهال دارند.

*سود بیشتر در محصول نهایی
داداش پور با بیان اینكه در حوزه صادرات، محصول نهایی ابریشم یعنی دستبافته هایی از جمله فرش ابریشمی مورد استقبال و اقبال بیشتری است، افزود: بیش از 95 درصد ابریشم تولیدی كشور در حوزه فرش دستباف استفاده می شود بنابراین فرش ابریشمی از كالاهای نفیس و ارزشمند صادراتی است كه در جهان نیز یگانه، منحصربه فرد و بسیار مورد علاقه است.
وی تاكید كرد: ارزش افزوده در حوزه تولید ابریشم در محصولات نهایی نهفته است و خام فروشی در این زمینه به هیچ وجه معنا ندارد.
رئیس مركز توسعه نوغانداری كشور با بیان اینكه هر جعبه تخم نوغان حدود 9 میلیون ریال درآمد برای خانوار ایجاد می كند اما وقتی تولید پیله و پرورش كرم ابریشم در مسیر ابریشم كشی و تبدیل به محصولات نهایی به صورت یك چرخه كامل قرار گیرد، ارزش افزوده و درآمد آن تا چندین برابر افزایش می یابد.
داداش پور ادامه داد: به همین دلیل بر شكل گیری زنجیره ابریشم كشی تاكید جدی داریم زیرا حرفه نوغانداری برای 45 روز ایجاد اشتغال می كند اما چرخه ابریشم كشی و قالی بافی در طول سال اشتغال و درآمد دارد.

*خراسان رضوی پایتخت ابریشم كشی
در حالی كه بیش از 80 درصد صنعت نوغانداری و تولید پیله ابریشم ایران در شمال كشور است، اما 85 درصد فرآیند ابریشم كشی از تولیدات پیله ابریشم در پایتخت ابریشم كشی كشور یعنی خراسان رضوی انجام می شود.
در این میان شهر بایگ و روستای بسك در شهرستان تربت حیدریه مهمترین مناطق هنر صنعت ابریشم كشی در این استان محسوب می شوند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تربت حیدریه به خبرنگار ایرنا اظهار كرد: با فعالیت خستگی ناپذیر زنان و مردان در حدود 2 هزار كارگاه ابریشم كشی در شهر بایگ و روستای بسك، این شهرستان رتبه نخست كشور را در این عرصه به نام خود سند زده است.
علی محمدی با اشاره به اینكه تولید اصلی فرآیند نوغانداری، پیله ابریشمی است كه از آن الیاف ابریشم حاصل می شود، افزود: از میان تمامی تارهای منسوجات، ابریشم به دلیل ویژگی خاص خود از جمله سبكی، ‌نرمی، ‌مقاومت در نوسانات گرمایی، رنگ پذیری، ‌جاذب رطوبت بودن، عایق پذیری الكتریكی و به طور كلی لطافت، ظرافت و دوام،‌ جایگاه ویژه و ممتازی دارد.
محمدی گفت: به همین دلیل در دنیای منسوجات ابریشم را ملكه منسوجات می نامند و ابریشم به عنوان ماده اولیه در تولید محصولاتی مانند فرش، پارچه، ‌پیراهن، شال گردن، آویزهای دیواری و تزئینات داخلی منزل و غیره استفاده می شود.
وی اظهار كرد: علاوه برآن در ساخت چتر نجات، ‌تودوزی لاستیك، رگهای مصنوعی، نخ جراحی، مواد عایق الكتریكی و غیره نیز از ابریشم استفاده می شود.
محمدی بیان كرد: روزانه در هر كارگاه 2 كیلوگرم نخ ابریشم تولید می شود و بر همین اساس سالانه بیش از 110هزار كیلوگرم نخ ابریشم در این شهرستان تولید می شود.

*رتبه دوم تولید پیله خشك كشور
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد كشاورزی خراسان رضوی با بیان اینكه تولید پیله ابریشم در استان برای 2500 نفر ایجاد اشتغال فصلی دارد، اظهار كرد: انتقال 85 درصد پیله خشك تولیدی در كشور به این استان برای فراوری، عنوان پایتخت ابریشم كشی را شایسته خراسان رضوی كرده است.
جعفر حاجی مجتهد افزود: مركز توسعه نوغانداری كشور به عنوان زیرمجموعه معاونت بهبود تولیدات دامی وزارت جهاد كشاورزی اردیبهشت سال 1393 در رشت فعال شد. 60 درصد پیله ابریشم كشور در گیلان تولید و فعالیت سایر استانها نیز توسط این استان پشتیبانی می شود.
وی با بیان اینكه فصل تولید پیله ابریشم در نیمه نخست سال و فصول بهار و تابستان است،
حاجی مجتهد با اشاره به توزیع 4200 جعبه تخم نوغان بین كارگاه های تولید ابریشم استان در سال جاری، افزود:
امسال توزیع 25 هزار اصله درخت توت در استان انجام می شود كه در صورت نیاز نوغانداران، امكان افزایش آن تا 40 هزار اصله نیز وجود دارد.
این مسئول با اشاره به ادامه توزیع تخم نوغان در استان تا زمان اعلام عدم نیاز از سوی كارگاه ها، بیان كرد: تا سال 1400 برنامه داریم كه میزان توزیع تخم نوغان را به سالانه هشت هزار جعبه افزایش دهیم.
وی گفت: هم اكنون حدود 2 هزار واحد ابریشم كشی در استان خراسان رضوی در زمینه تولید پیله و نخ ابریشم فعالیت دارند.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد كشاورزی خراسان رضوی اظهار كرد: انتقال 85 درصد پیله خشك تولیدی كشور به این استان برای فراوری، خراسان رضوی را شایسته عنوان پایتخت ابریشم كشی كشور كرده است.
وی گفت : پارسال 106 تن پیله ابریشم با توزیع پنج هزار و 231 جعبه تخم نوغان در بین تولید كنندگان در استان تولید شده بود.
حاجی مجتهد در خصوص علت كاهش توزیع جعبه تخم نوغان در مقایسه با پارسال، افزود: تعداد تخم های موجود در هر جعبه نسبت به پارسال 25 درصد افزایش دارد بنابراین افزایش توزیع تخم نیز امسال محقق شده است.

*ابریشم بافی كلات، دارنده نشان یونسكو
ابتدا ابریشم بافی در چین رشد و پرورش یافت اما این هنر در ایران نیز فراگرفته شد و با برخی تغییرات به سمت مطلوبیت بافت و ماندگاری رفته و بومی شد.
ابریشم كشی و تولید پیله ابریشم نیز صنعتی همراه با هنر ابریشم بافی و پیش درآمدی بر آن است. نخهای ظریف و لطیف ابریشم در دستان هنرمند و توانمند زنان و مردان خطه خراسان به گونه ای به تار و پود بدل می شود كه حاصل آن تولید پارچه های لطیف، سبك و مقاوم است كه رقیب ندارد.
ابریشم بافت ایران سال 1356 برنده جایزه ظریفترین و زیباترین دستبافته جهان شد زیرا جایزه یونسكو در این بخش به 'صغری كبیری' بانوی ابریشم باف روستای 'زاوین' از توابع شهرستان خراسان رضوی تقدیم شد.
پارچه‌های ابریشمی با تارهای طلا و نقره در شوشتر، شیراز، فسا و اصفهان بافته می ‌شدند. از جمله مراكز ابریشم بافی ایران مناطق رامیان، مینودشت و تركمن صحرا در استان گلستان و روستای زاوین در شهرستان كلات، راز و جرگلان، مانه و سملقان در خراسان بوده اند.
ابریشم بافی در خراسان در منطقه كلات رونق زیادی دارد و تولیدات آن در قالب رومیزی، روتختی، روسری ، شال، دستمال و پوشاك عرضه می شود.
هم اكنون بافت نوعی پارچه ابریشمی در كلات به ویژه در روستاهای زاوین و لایین مرسوم و متداول است كه ویژگی های خاصی دارد. این نوع پارچه به وسیله دستگاه های ساده بافندگی تولید می شود و طرحهایش غالبا هندسی است كه به صورت برجسته جلوه می نماید. طرز عمل بدین ترتیب است كه در حین بافت طبق طرح ذهنی، پود پارچه با دست از لابه لای نخ های تار عبور كرده و قسمتهای اضافی در پشت پارچه مخفی می ماند.
حاصل این نوع بافت كه شكل تكامل یافته ای از بافت معروف به بافت ناخنی است معمولا به مصرف لبه یقه، سرآستین، پای دامن، جلوی پیراهن و غیره می رسد ضمن آنكه روسری و سفره و نظایر آن را از به هم دوختن قطعات بافته شده تهیه می كنند.
طرحهای رایج در این نوع پارچه كه تار و پود آن از ابریشم طبیعی است شامل طرحهای اصیل و سنتی منطقه از جمله پرده ای، كج بوته، ساراته، گل ریزه و قشماری است كه به صورت ذهنی بر متن پارچه و ضمن بافت به وجود می آید و به خاطر استفاده از نخهای ابریشمی رنگین و شاد و زنده نظیر زرد، قرمز، سرخابی، سورمه ای و آبی، زیبایی و جلوه خاصی به پارچه می بخشد.
در مناطق تولیدی این نوع پارچه مرسوم است كه دختران هنگام ازدواج تعدادی از محصولات تولیدی خود را شامل سفره، پیراهن و روسری به عنوان جهیزیه به خانه داماد می برند و در روز عروسی زیباترین پیراهن دستباف خویش را بر تن كرده و ضمن رعایت آداب و رسوم رایج، هنر خود را به رخ می كشند.
7496/5132