تاثير بارندگي هاي اخير بر خليج گرگان موقتي است

به گزارش ايرنا، خليج گرگان در سال 1354 به همراه تالاب ميانكاله و لپوي زاغمرز در استان هاي گلستان و مازندران به‌ عنوان نخستين مجموعه تالاب بين ‌المللي جهان در فهرست تالاب‌ هاي كنوانسيون رامسر به ثبت رسيد كه نشان از اهميت اين تالاب دارد؛ اما چند سالي است كه صداي طبل خشك شدن اين اكوسيستم ارزشمند به صدا درآمده است و بر اين اساس كميته ملي نجات اين خليج تشكيل شد تا راهكارهاي نجات آن مشخص و اجرايي شود.
به گفته همايون خوشروان عضو كميته ملي نجات خليج گرگان، تاكنون هيچ يك از پيشنهادات نجات خليج گرگان اجرايي نشده اما بارندگي هاي اخير موجب آبگيري موقت خليج شده است كه البته اين وضعيت پايدار نخواهد بود.
وي روز چهارشنبه درباره تاثير بارندگي هاي اخير بر خليج گرگان به خبرنگار علمي ايرنا گفت: قطعا بارندگي هاي بهاري روي خليج گرگان بي تاثير نيست زيرا بخش منتهي اليه غربي اين خليج يك منطقه كم شيب است و وقتي باران مي بارد، اين منطقه را تحت پوشش خود قرار مي دهد و آن را به شوره زاري كه آب هاي سطحي آن لب شور تا شيرين است، تبديل مي كند.
خوشروان افزود: به همين دليل از آنجايي كه تحت اين شرايط محيط آبي شكل مي گيرد، جلبك ها و گياهان آبزي شروع به رشد و نمو مي كنند و شرايط نسبتا خوبي در منطقه حاكم مي شود؛ اما نبايد فراموش كنيم كه تا هفته هاي آينده با توجه به گرم شدن هوا آبي كه در سطح زمين نشسته است، سريع تبخير مي شود و خليج دوباره به حالت اول برمي گردد.
رييس گروه پژوهشي مديريت محيط زيست وزارت علوم، تحقيقات و فناوري ادامه داد: نبايد تصور كنيم كه خليج گرگان احيا شده است؛ اين احيا شدن يك حالت موقتي است و در واقع مشابه همان اتفاقي است كه براي درياچه اروميه مي افتد، يعني زماني كه در حوضه آبريز درياچه اروميه بارندگي رخ مي دهد، درياچه واكنش خوبي دارد اما چند روز بعد دوباره به همان خشكي قبل برمي گردد.

** تبخير خليج گرگان سه برابر ورودي آب
خوشروان گفت: ميزان تبخير در خليج گرگان بسيار بالا است، يعني تبخير معادل سه برابر آب هاي ورودي به بستر خليج است؛ به عنوان مثال اگر يك واحد آب وارد خليج گرگان شود، به اندازه سه برابر آن تبخير مي شود بنابراين براي اينكه تعادل برقرار شود و بعد از تبخير آبي در خليج باقي بماند، بايد 6 واحد آب وارد شود تا سه واحد از آن در خليج باقي بماند.
عضو هيات علمي گروه پژوهشي مديريت محيط زيست وزارت علوم، تحقيقات و فناوري افزود: از آنجايي كه اين تعادل به هم خورده و ميزان تبخير بيشتر از ورودي آب است، خليج گرگان همچنان سير قهقرايي تبخير و خشك شدن را طي مي كند.
وي اظهار داشت: نكته قابل تامل اين است كه درياي خزر با توجه به نوسانات فصلي به ويژه در فصل گرم سال، معمولا سالي حدود 30 سانتيمتر افزايش سطح تراز آبي دارد؛ وقتي اين ميزان آب بالا مي آيد، به همان ميزان نيز آب وارد خليج گرگان مي شود كه بخش هاي وسيعي از خليج تحت تاثير نفوذ آب درياي خزر قرار مي گيرد.
عضو كميته ملي نجات خليج گرگان تاكيد كرد: در واقع مي توان گفت يك احياي موقتي تحت تاثير نوسانات فصلي آب درياي خزر در خليج گرگان به وقوع مي پيوندد.
وي گفت: اين نوسانات فصلي به علت ذوب شدن برف در حوضه آبريز رودخانه ولگا رخ مي دهد؛ ولگا در فصل سرما كاملا زير برف و يخ قرار مي گيرد و وقتي وارد ماه مي و گرم شدن هوا مي شويم، يخ ها شروع به آب شدن مي كنند كه بر اين اساس حجم زيادي آب وارد درياي خزر مي شود كه افزايش سطح را به همراه دارد.
خوشروان افزود: در واقع اين 30 سانتيمتر افزايش سطح در مدت پنج تا 6 ماه وارد حوضه خليج گرگان با وسعت 400 كيلومترمربع مي شود، يعني آبي حدود 1.2 ميليارد مترمكعب وارد خليج مي شود و همين مساله احياي موقت خليج را به همراه دارد اما از تيرماه به بعد به دليل اينكه ديگر افزايش آب وجود ندارد و روند كاهشي دوباره دنبال مي شود، خليج شروع به خشكزايي مي كند و آبي راكه وارد آن شده است، سريع از دست مي دهد.
وي گفت: اين حجم آبي كه از خزر وارد خليج مي شود، قابل توجه است زيرا تمام آب رودخانه هايي مانند قره سو، گرگان رود و نكارود كه به خليج گرگان مي رسند، در مجموع مي توانند سالانه نيم ميليارد مترمكعب آب به آن برسانند اما درياي خزر مي تواند در مدت سه ماه حدود 1.2 ميليارد مترمكعب آب به خليج گرگان وارد كند كه رقم قابل توجهي است اما مساله اين است كه اين ميزان حجم آب در نهايت سه ماه با سرعت سه برابر كاملا تبخير مي شود و پايداري آن تا اواخر مهر و آبان ماه است؛ بنابراين حفظ آن در بستر حوضه از اهميت زيادي برخوردار است.

** هيچ يك از اقدامات نجات خليج انجام نشده است
خوشروان به اقدامات نجات خليج گرگان اشاره كرد و گفت: تاكنون پيشنهادات زيادي براي نجات خليج داده شده اما هنوز هيچ يك از آنها انجام نشده است، در آخرين جلسه قرار شد كه نتيجه گيري نهايي در گرگان با برگزاري جلسه اي اتخاذ شود تا اين مشكل را حل كنيم؛ اما تاكنون جلسه اي برگزار نشده است كه مشخص شود چه روشي را در پيش بگيريم.
خليج چهار هزار هكتاري گرگان، يكي از بزرگترين مخازن آب شيرين متصل به درياي خزر است و تداوم زندگي بسياري از جانداران در بزرگترين درياچه زمين به اتصال اين خليج با دريا وابسته است.
وي افزود: تاكيد سازمان بنادر و كشتيراني بر لايروبي كانال هاي خزيني و آشوراده در استان گلستان است كه به خليج گرگان سرازير مي شوند، اما سياست استان مازندران برخلاف استان گلستان است، مسئولان استان مازندران معتقدند بايد بخش غربي خليج راكه دچار چالش است، نجات دهيم و مي گويند بايد با ايجاد كانالي مصنوعي يا با رفع موانع رسيدن روان آب ها به خليج، آن بخش هرچه زودتر احيا شود؛ بنابراين بين دو استان اختلاف نظر وجود دارد.
رييس گروه پژوهشي مديريت محيط زيست وزارت علوم، تحقيقات و فناوري گفت: به نظر مي رسد لايروبي كار درستي نيست زيرا سطح تراز آب درياي خزر در واكنش به گرمايش زمين رو به كاهش است؛ بنابراين حتي اگر لايروبي كه هزينه زيادي دارد، صورت گيرد، در طولاني مدت جواب نخواهد داد.
وي ادامه داد: هزينه لايروبي هر كانال حدود 50 ميليارد تومان است و در مجموع 100 ميليارد تومان اعتبار براي لايروبي دو كانال نياز است كه عملا بعد از پنج سال ديگر آبي وجود ندارد كه وارد اين كانال ها شود؛ بنابراين با اين كار ارزش افزوده پول خود را از دست داده و منابع اقتصادي خود را زير سوال برده ايم، در حالي كه مي توان با يك دهم اين مقدار، يك كانال از بخش جزيره اسماعيل باي به سمت خليج گرگان احداث كرد تا با ورود آب از آن و وارد شدن به خليج گرگان مشكل بخش غربي خليج براي هميشه برطرف شود.
خوشروان گفت: اكنون تضادي بين اين دو فرضيه وجود دارد؛ هدف استان گلستان اين است كه اگر لايروبي انجام شود، آنجا تردد دريايي راحت تر صورت مي گيرد، صيادان به راحتي وارد دريا مي شوند و رفت و آمد گردشگران آسان تر مي شود اما اين نكته را درنظرندارند كه در ميان مدت و درازمدت ممكن است اين كانال هايي كه با هزينه هنگفت لايروبي شدند، پاسخگوي نياز آنها نباشد و به علت سهل انگاري سرمايه كلاني از كشور را از دست بدهيم.
بر اساس اعلام هاي صورت گرفته، عمق خليج گرگان كه در برخي نقاط به حداكثر سه متر مي‌ رسيد، اينك در اثر رسوب‌ گذاري به 1,5 متر كاهش يافته است.
رييس گروه پژوهشي مديريت محيط زيست وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، با بيان اينكه يك فرضيه ديگر هم انتقال آب نيروگاه نكا به خليج گرگان است، افزود: نيروگاه نكا براي خنك كردن سيستم خود آب را از دريا مكش مي كند كه بعد از مصرف هيچ نوع آلودگي نيز به همراه ندارد و فقط گرم است كه اين آب نيز در مسير 14 كليومتري به خليج گرگان سرد مي شود و به اين ترتيب مشكل گرم بودن آب نيز برطرف و مشكل بخش غربي خليج گرگان كه اكنون كاملا خشك شده است، مرتفع مي شود.
خليج گرگان از لحاظ موقعيت جغرافيايي در جنوب شرقي درياي خزر و در حوزه شهرستان هاي بندرتركمن، بندرگز، نوكنده و بهشهر واقع است و از 60 كيلومتر طول و حداكثر 12 كيلومتر عرض برخوردار و داراي امتداد شرقي – غربي است.
علمي 9014**1834