آیا دولتی ها چالشی در برابر استارتاپ ها هستند

به گزارش خبرنگار گروه علمی ایرنا، امروزه یكی از بخش های تاثیرگذار در اقتصاد جهانی مباحث مربوط به انرژی و منابع طبیعی و چگونگی تامین آن است به طوری كه مباحث علمی آن در قالب برخی حوزه های میان رشته ای و واحدهای دانشگاهی نیز در مراكز آموزشی تعریف و راه اندازی شده است.
مباحثی كه البته به نظر می رسد در ادبیات اقتصادی برخی كشورهای دنیا از جمله كشورهای صاحب منابع فراوان انرژی قابل توجه نیست چرا كه در این كشورها بیشتر به حوزه اقتصاد كلان پرداخته می شود، بعنوان مثال در كشورهای صاحب انرژی آنچه مورد توجه تصمیم گیران حوزه اقتصادی است استحصال و فروش نفت، گاز و همچنین راه اندازی پالایشگاه ها، نیروگاه ها و خطوط انتقال نفت و گاز و بنزین است و هنگام ورود به اقتصاد خرد و حوزه مصارف خانگی با یكسری كمبودها و نگرانی ها مواجه می شویم كه نیازمند توجه جدی است.
حوزه های به ظاهر خرد كه مهدی قانع، مدیر عامل نخستین شتاب دهنده حوزه انرژی در كشور معتقد است: كار بسیار عظیمی برای درآمدزایی هر دو طرف وجود دارد یعنی هم دولت و هم فعالان بخش خصوصی شامل شتاب دهنده ها و استارتاپ ها می توانند ذینفع باشند.
قانع كه روز جمعه با خبرنگار گروه علمی ایرنا گفت و گو می كرد با بیان اینكه، مباحث مربوط به تبدیل، انتقال، توزیع و مصرف انرژی از جمله مباحث اصلی مهندسی انرژی محسوب می شود، افزود: بهینه سازی مصرف انرژی و حامل های آن از جمله نفت، گاز، بنزین، برق در بخش خانگی كه در جای خود نیز بسیار درآمدزاست، كاری نیست كه دستگاه های دولتی همچون وزارت نفت یا وزارت نیرو بتوانند به خوبی از عهده آن برآیند، بلكه باید شركت های كوچك و منعطف آنرا انجام دهند.
این مهندس انرژی ادامه داد: هنگامی كه از اقتصاد خرد در كشور صحبت می شود باید بتوان مبالغ خرد یك هزار یا دو هزارتومانی موجود در بخش انرژی را مدیریت كرد به طوری كه این در مقیاس ده ها میلیون مشتری رقم سنگینی را به خود اختصاص خواهد داد.
وی با ذكر مثالی دراین خصوص با بیان اینكه، امروز بحث های مربوط به در دسترس بودن و جابجایی انرژی در دنیا بسیار مورد توجه قرار گرفته است و بسیاری از مردم حاضرند برای دسترسی به انرژی در یك زمان و مكان خاص پول زیادی بدهند، گفت: شاید شما نیز با مشكل كمبود شارژ لب تاپ، موبایل و یا تبلت در مكانی یا در مسافرت مواجه شده باشید و حاضر باشید برای دریافت برق هزینه هم كنید اما امكان آن وجود ندارد.
قانع گفت: معمولا دولت ها در كشورهای صاحب منابع انرژی در دنیا به اندازه زیادی درگیر رقم های كلان بزرگ صادرات نفت و گاز و سایر ذخایر شده اند كه آنها را از درآمدهای خرد موجود در این بخش غافل كرده است. این در حالی است كه باید انرژی را در اقتصاد خرد نگاه كرد و تمركز مان روی امنیت انرژی باشد.
وی در خصوص كار شتاب دهنده تحت مدیریتش اظهار داشت: ما بعنوان یك مركز اقتصادی و شتاب دهنده كه اولویت ما شتاب دهی و ایجاد ثروت و كسب سود آوری است، نقاط كور و فراموش شده در بخش انرژی را لیست كرده ایم و آنها را بر اساس فرصت های عالی موجود جمع بندی و خوشه های كمبود را تدوین كرده ایم.
مدیر عامل نخستین شتاب دهنده انرژی در كشور افزود: خوشه های كمبود در واقع آیتم هایی هستند كه یك شتاب دهنده می تواند براساس آن یك استارتاپ را راهنمایی كند، فرض كنید یك جوان با ایده بهینه سازی مصرف سوخت از دانشگاه بیرون می آید اما این ایده به خودی خود و نداشتن یك شركت نمی تواند تبدیل به عمل شود چرا كه چند خوشه كم دار.
وی بحث های مربوط به تامین مالی طرح و خبرگی در صنعت را از دیگر نیازهای استارتاپ ها عنوان كرد و گفت: یك استارتاپ باید بداند كه چه محصولی در جای جای دنیا با چه قیمتی تولید می شود كه البته این خوشه های كمبود را ما در شتاب دهنده خودمان تدوین كرده ایم و سرمایه خودمان را صرف این كار می كنیم.
این كارشناس انرژی افزود: هنگامی كه یك شركت یا استارتآپ كاری را شروع می كند ما به سرعت كمبودهای اولیه آنها را برای ساخت یك پروتوتایپ و نمونه اولیه كه قابلیت حضور در بازار را داشته باشد تامین می كنیم.

**تغییر برنامه ها و مدیران دولتی بزرگترین مشكل استارتاپ ها
اما مدیر عامل نخستین شتاب دهنده انرژی در كشور در خصوص مهم ترین مشكلات و موانع شتاب دهنده ها در كشورمان اظهارداشت: مردم به عنوان مصرف كننده ها به تكنولوژی های جدید علاقمند هستند چراكه جدا از افزایش كیفیت هزینه های آنها را نیز كاهش می دهد و مردم با تزریق فناوری برای بهینه سازی مصرف مشكلی ندارند.
قانع گفت: در حقیقت بزرگ ترین معضل شتاب دهنده ها و استارتاپ ها در حوزه انرژی بعنوان یكی از صنایع پیشرو در كشور، تغییر مداوم برنامه ها و مدیران دولتی است.
«این صحبت ها درحالی عنوان می شود كه بر اساس گزارش ها سقوط دو پله ای ایران در شاخص‌های سهولت محیط كسب‌ وكار در سال 2017 نشان داد این كسب وكار در كشورمان، نیاز به توجه و برنامه‌ریزی بیشتری از سوی دولتمردان و متولیان اقتصادی كشور دارد».
وی افزود: این، به گونه ای است كه هنگامی كه یك طرح تدوین می شود قبل از اجرایی شدن، طراح و اركان طرح جابجا می شوند و بیشتر طرح ها بدون اینكه اجرا و اثرات آنها پدیدار شود به بایگانی سپرده می شود.

**بدنه دولت، مشكل اصلی حوزه شتاب دهی در بخش انرژی
اما شهروز زرگریان نیز كه اخیرا به همراه گروهش یك شتاب دهنده در حوزه انرژی ثبت كرده اند و قصد دارند شتاب دهی در این حوزه را دنبال كنند، می گوید: معمولا تولیدات استارتاپی و كسانی كه ایده استارتآپی دارند به دنبال رفع مشكلی از جامعه می روند اما در حوزه انرژی معمولا مشكل مربوط به مردم نیست كه كسی بخواهد به آن رسیدگی كند بلكه مشكل اصلی در بدنه دولت است.
وی در گفت و گو با ایرنا با تاكید بر این كه ایجاد نوآوری و تحول در بخش انرژی كشور كه بخش عمده ای از آن در دست دولت است، نیازمند حركت و اعلام نیاز از سوی بدنه دولت به سمت شتاب دهنده ها و استارتاپ هاست به این نكته اشاره كرد كه ساختارهای قدیمی موجود در بسیاری از نهادها و سازمان های دولتی مرتبط با بسیاری از بخش های كشور از جمله انرژی در راستای ظهور ادبیات روز نوآوری و استارتاپ ها نیازمند به روز رسانی است.
زرگریان ادامه داد: با ظهور شتاب دهنده ها و استارتاپ ها امروز مزایده و مناقصه دیگر تعریف گذشته خود را از دست داده است و ساختارهای سازمانی نیز باید با پیدایش این ادبیات نو دستخوش تغییر شوند.
وی با ذكر مثالی با بیان اینكه، شركت مایكروسافت اخیرا برای رفع مشكل حوزه داده شركت حفاری هالیبرتون كه در حوزه نفت و گاز فعالیت می كند بعنوان یك شتاب دهنده عمل كرد گفت: در واقع شركت مایكروسافت از طریق همان برنامه نویسان قوی كه داخل شركت هالیبرتون بودند و تنها احتیاج به یك شوك داشتند، مشكل را رفع و یك شتاب دهی ایجاد كرد.
این فعال حوزه كسب و كارهای نوین افزود:حالا همان ماجرا را ما در بدنه صنعت خودمان شاهد هستیم به طوری كه اگر بخش های مختلف همچون نفت، گاز و برق را در نظر بگیرید این ایده ها وجود دارد و در واقع شتاب دهنده ها كارشان می تواند این باشد كه بروند داخل شركت نفت یا گاز مشكل را رفع كنند.
وی با اشاره به اینكه، كار شتاب دهنده ها و استارتاپ ها صرفا نمی تواند ساخت برخی تجهیزات مانند 10 قلم كالاهای بسیار اساسی مورد استفاده در صنعت نفت باشد، افزود: بعنوان مثال تولید لوله ضد اسید نمی تواند كار یك استارتاپ باشد بلكه كار شركت تولیدی است كه سال های سال در كار تولید فعال است و سابقه دارد اما اگر با مشكلی در روند كاری خود مواجه باشد می تواند از ظرفیت شتاب دهنده ها و استارتاپ ها استفاده كند.
زرگریان اظهار داشت: در واقع كار استارتاپ و شركت های شتاب دهنده از اسم آنها معلوم است، اینها گروه های كوچك هستند و بیشتر مشكلات آی تی حوزه صنعت و انرژی را می توانند رفع كنند، آنها می توانند بین انرژی و IT و داده ها ارتباط ایجاد كنند و این كار بسیار اثربخش و زیبایی است.
وی با تاكید بر اینكه باید گوش صنعتی ها و دولتی ها را باز كرد كه كار اصلی شتاب دهنده و استارتاپ ها چیست و چگونه می توان از آنها بهره برد، گفت: استارتاپ ها در زمان كوتاه سه یا 6 ماه مشكلی را كه سالها یك بخش را فلج كرده است، رفع می كنند البته به شرطی كه شركت های دولتی با ساختار این شتابدهنده ها پیش بروند.
این مدیر شتابدهنده حوزه انرژی در كشورمان گفت: در واقع استارتاپ ها ساختار می شكنند و ساختار نو ایجاد می كنند، همین اتفاق نیز در حوزه انرژی می تواند رخ دهد.

**ناآشنایی دولتی ها با ادبیات جدید كسب و كارهای نوین
اما زرگریان در خصوص اینكه شركت های استارتاپی و شتاب دهنده برای ورود به بخش های نفت و گاز با چه مشكلاتی مواجه اند نیز چنین اظهار داشت: در واقع ناآشنایی مسئولان و مدیران دولتی با ادبیات استارتاپی و شتاب دهنده ها از معضلات جدی این حوزه است به طوری كه حتی برخی تاكنون این مباحث را نشنیده اند.
وی افزود: برخی هم كه با ادبیات كسب و كارهای استارتاپی آشنا هستند، نمی دانند كه ساز و كار باید چطور باشد چرا كه هر جا قصد حضور داشته باشند، بحث قرار داد و پول وجود دارد و پرداخت باید صورت گیرد، بعنوان مثال شركت ملی گاز می گوید همه مراودات ما باید بر اساس ساختار خودمان و از طریق فهرست و طبق مزایده و مناقصه انجام شود كه این با محیط شتاب دهی و محیط استارتاپی سازگار نیست.
زرگریان ضمن تاكید بر اینكه ساختارهای قدیمی موجود در بدنه دستگاه های دولتی باید مطابق با كاركردهای استارتآپ ها و شتاب دهنده ها تغییر كند همچنین گفت: جایی مانند معاونت علمی و ستاد حوزه انرژی بعنوان سیاست گذار برای بازشدن درهای بخش های انرژی در كشور، روی استارتاپ ها و شركت های شتابدهنده بایستی اقدامات آموزشی لازم در خصوص آشنایی آنان با ادبیات و فضاهای استارتاپی را انجام دهند و بصورت جدی پیگیری كنند.
وی ادامه داد: در حقیقت ابتدای قضیه باید از اینجا شروع شود كه بخش های دولتی در حوزه انرژی باید ساختار جدید ایجاد و از طرفی قوانین خود را منعطف كنند تا استارتاپ ها و شتاب دهنده ها بتوانند ورود یابند و مشكلات آنها را مرتفع كنند.
این مدیرعامل شتاب دهنده حوزه انرژی، شبكه سازی را یكی از نیازهای اصلی حوزه انرژی دانست و گفت: اینكه آزمایشگاه ها را چه كسی باید در اختیار استارتاپ ها قرار دهد و آیا این وظیفه شتاب دهنده است یا معاونت علمی، بایستی مشخص شود.
وی در ادامه تاكید كرد: مشكل بخش های انرژی باید از طرف حوزه های بالادستی و هلدینگ های بزرگ كشور مطرح شود اما اینكه چقدر آنها با ادبیات كسب و كارهای نوین و استارتاپ های آشنایی دارند جای تردید وجود دارد، لذا در درجه نخست این بخش نیازمند فرهنگ سازی است.

**پایین بودن قیمت انرژی مهمترین عامل عدم استقبال از استارتاپ ها
در راستای تحقق اسناد بالادستی و ماموریت‌های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و با توجه به ضرورت چابك سازی و نگاه كلان نسبت به حوزه های فناوری مطابق اولویت های نقشه جامع علمی كشور و به منظور افزایش همراستایی محتوایی و یكپارچه‌سازی ستادهای حوزه انرژی، در شهریور ماه سال 96 با ادغام ستاد نفت، گاز و ذغال‌سنگ، ستاد انرژی‌های تجدیدپذیر و ستاد بهینه سازی انرژی و محیط زیست، ستاد توسعه فناوری حوزه انرژی تشكیل شد.
ستادی كه در واقع ماموریت آن توسعه زیست بوم علم، فناوری و نوآوری در حوزه انرژی است و با توجه به ویژگی های حوزه انرژی در كشور، توسعه بازار محصولات دانش بنیان و توسعه فناوری‌های راهبردی متناسب با نیاز كشور در حوزه انرژی از اولویت اقدامات و فعالیت های آن است. حوزه فعالیت ستاد شامل نفت، گاز و ذغال‌سنگ، بهره‌وری انرژی و محیط زیست، انرژی‌های تجدیدپذیر و پاك و برق و نیروست.
اما دبیر این ستاد معتقد است: پایین بودن قیمت انرژی دركشورمان تلفات در این بخش را بصورت چشمگیری افزایش داده است و اگر قیمت انرژی به صورت واقعی اصلاح نشود، ورود كسب و كارهای نو (استارتاپ ها) برای بهینه سازی مصرف خانگی بی معنا خواهد بود.
سیروس وطنخواه مقدم در گفت و گو با خبرنگار گروه علمی ایرنا با اشاره به شرایط و تفاوت كسب و كارهای نو در حوزه انرژی با سایر بخش ها اظهارداشت: هرچند كسب و كارهای حوزه انرژی متاثر از فضای عمومی كسب و كار در كشور هستند اما برخی پارامترهای خاص این كسب و كارها در ایجاد و بقای آنها نقش بسیار تعیین كننده ای دارد.
وی ادامه داد: اقتصاد انرژی در كشورمان اصولا از یك فضای كاملا دولتی و حاكمیتی برخوردار و عموما بازیگر اساسی این اقتصاد و بازار آن نیز دولتی و در اختیار دستگاه هاست.
دبیر ستاد توسعه فناوری حوزه انرژی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری درعین حال گفت: البته در تعدادی از حوزه های مربوط به انرژی كه از بازار كوچكی برخوردار هستند، بازار، غیردولتی است اما حوزه هایی كه بازار بزرگ دارند، بخش قابل توجهی از آن در اختیار دولت است. وی با اشاره به وضعیت و شرایط منحصر به فرد اقتصاد انرژی در ایران، تصریح كرد: قیمت گذاری در این حوزه بر اساس ویژگی خاصی تعیین و همه این ویژگی ها باعث می شود كه ایجاد و توسعه شركت های جدید و كارآفرین در این حوزه با مسائل خاص خود مواجه است.
وطنخواه افزود: البته این موضوع كاملا روشن است اما بدان معنی نیست كه فضا و بازار برای رشد كارآفرینی در كسب و كارهای نوین در حوزه انرژی به طور كامل بسته باشد.
وی با اشاره به این كه در بحث مصرف انرژی، آمارها نشان می دهد كه حدود 20 درصد تلفات انرژی در كشورمان در بخش خانگی اتفاق می افتد و این حوزه ارتباطی با حوزه دولت ندارد گفت: این سهم در سبد انرژی و مصرف كشورمان بسیار قابل تامل است.
دبیر ستاد توسعه فناوری حوزه انرژی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در ادامه، عواملی همچون نحوه زندگی عامه مردم، الگوی مصرف و نحوه استفاده آنها از انرژی را در كنار برخی دیگر از فاكتورها از جمله قیمت پایین انرژی در كشور در بروز این حجم تلفات انرژی اثرگذار دانست.
وی گفت: اگر بتوان اثرگذاری مناسبی در جلوگیری از این میزان تلفات انرژی در كشور داشته باشیم و حتی درصدی از این میزان تلفات انرژی را كاهش دهیم، سالانه رقم قابل توجهی خواهد شد.
وطنخواه با تاكید بر این كه بسیاری از كسب و كارهای جدید و استارتاپی می توانند در بهبود این شرایط یعنی در راستای بهبود مصرف در حوزه های خانگی شكل نو به مردم كمك كنند، افزود: تعداد قابل توجهی از شركت ها می توانند در این بخش شروع به كار كنند و خدمات ارائه دهند و نیازهای بخش خانگی را مرتفع كنند.
وی ادامه داد: این امر می تواند با استفاده از ابزارهای جدید فناوری و هوشمند كردن ابزار مورد استفاده در حوزه انرژی و برخی دیگر از راهكارهای كه امروز در دنیا شاهد آن هستیم، اتفاق بیافتد و البته در داخل كشور نیز پتانسیل ها و توانایی هایی در زمینه اصلاح مصرف انرژی ایجاد شده است كه می تواند این وضعیت را بهبود دهد.
دبیر ستاد توسعه فناوری حوزه انرژی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با اشاره به دلائل عدم ورود جدی استارتاپ ها و شركت های شتاب دهنده به حوزه انرژی گفت: به طور حتم بحث قیمت انرژی در این بین نقش بسیار زیادی دارد به طوری كه این خود عامل بسیار مهمی در توجه هرچه بیشتر به بحث صرفه جویی در بخش انرژی است.
وطنخواه بحث ارزان بودن قیمت انرژی در كشورمان را مورد تاكید قرار داد و گفت: مادامی كه قیمت انرژی در كشورمان به صورت واقعی اصلاح نشود صرفه جویی در این بخش بی معنا خواهد بود.
وی با اشاره به این كه افزایش قیمت انرژی در كشورمان در اصل یك تصمیم راهبردی محسوب می شود، گفت: واقعی كردن قیمت انرژی ضمن بهینه سازی و افزایش بهره وری در حوزه انرژی، انگیز كافی برای ورود به این بخش به شركت های شتاب دهنده و استارتاپی می بخشد و ایجاد استارتاپ ها را توجیه پذیر می كند.
وطنخواه یكی دیگر از عوامل وارد نشدن استارتاپ ها و شركت های شتابدهنده به بخش های انرژی را ساختار سنتی این بخش ها دانست و گفت: متاسفانه سازمان و شركت ها انرژی در كشورمان هنوز مطابق عادات گذشته و با سبك و سیاق پیشین از جمله انعقاد قرارداد با پیمانكاران امور خود را پیش می برند و خیلی با فضا و فرهنگ كسب و كارهای جدید آشنا نشده اند.
وی خاطرنشان كرد: معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در چند ماه اخیر ستادهای مرتبط با حوزه انرژی خود را یكپارچه كرد و با ایجاد ستاد توسعه فناوری حوزه انرژی، گفتمان و سیاست ترویج فرهنگ كسب و كارهای نوین و توسعه شتاب دهنده ها و استارتاپ ها، تحول و شتاب بخشی در این بخش را در دستور كار خود قرار داد.
دبیر ستاد توسعه فناوری حوزه انرژی معاونت علمی در ادامه تصریح كرد: در حال حاضر نخستین شتاب دهنده حوزه انرژی راه اندازی شده است كه با تمام توان و اراده در این حوزه كار می كند و حاصل آن حمایت از چند استارتاپ بوده است.
وی یادآور شد: ستاد اقتصاد مقاومتی نیز آیین نامه ای را مصوب كرده است كه طبق آن بایستی بازار مشخص برای شركت های دانش بنیان در همه حوزه ها ایجاد شود و همه بخش های دولتی نیز موظف شدند كه بودجه خاص و سهم مشخصی از بازار خود را برای شركت های دانش بنیان اختصاص دهند كه این مهم به دستگاه ها نیز ابلاغ شده است.
وی ادامه داد: در حال حاضر معاونت علمی و فناوری در تعامل با دستگاه های مختلف از جمله وزارت نیرو، نفت و سایر دستگاه های مختلف، مذاكراتی به منظور بازارسازی برای شركت های دانش بنیان داشته اند و تفاهمنامه هایی نیز در این بخش شكل گرفته است.
دبیر ستاد توسعه فناوری حوزه انرژی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در عین حال اذعان داشت: البته این اقدامات در برابر حجم انبوه اقداماتی كه برای شركت ها باید انجام شود، اندك است.
این مقام مسئول در معاونت علمی و فناوری در ادامه تاكید كرد: ستاد توسعه فناوری حوزه انرژی مصمم است كه گفتمان مربوط به حوزه كسب و كارهای نوپا و فضای استارتاپی را در مراكز انرژی كشور نشر دهد و فضای لازم را برای فعالیت شتابدهنده ها و استارتاپ ها فراهم كند.
وی در خصوص تعداد شركت ها یا استارتاپ های فعال در حوزه انرژی نیز گفت: بیش از چهار هزار شركت دانش بنیان در كشور ایجاد شده است كه از این میزان تعدادی در بخش های مختلف حوزه انرژی با توجه به دسته بندی های موجود خدمات ارائه می كنند.
دبیر ستاد توسعه فناوری حوزه انرژی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در ادامه اظهار امیدواری كرد: ظرف 6 ماه نخست امسال، دو یا سه شتاب دهنده جدید در این حوزه ایجاد و فضا و اكوسیستم لازم برای شتاب دهنده ها و استارتاپ های جدید در بخش های مختلف حوزه انرژی فراهم شود.
علمی ** 1836 **2017** 1776