نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران هم با تمام اما و اگرهايي كه بر سر نقل مكان دوباره‌اش به مصلي مطرح شد امشب به ايستگاه پاياني سي و يكمين دوره برگزاري‌اش مي‌رسد. نمايشگاه كتاب تهران شايد با استانداردهاي جهاني هنوز فاصله معناداري داشته باشد، اما به هر حال نمي‌توان منكر اين شد كه از جهت وسعت برگزاري و از سويي تعداد بازديدكنندگان از جمله بزرگترين نمايشگاه‌هاي كتاب بين‌المللي به شمار مي‌آيد.
مصلاي تهران در حالي امسال ميزباني نمايشگاه كتاب را برعهده داشت كه قرار بود تا سال 1400 مجموعه نمايشگاهي «شهرآفتاب» پذيراي اهالي نشر و دوستداران كتاب باشد. چنين اتفاقي رخ نداد چراكه مديريت شهر آفتاب در دومين سالي كه ميزبان اهالي نشر بود موفق به عملي كردن وعده‌هاي سال گذشته‌اش نشد، بهار 96 غرفه داران همچنان با مشكلاتي دست و پنجه نرم كردند كه سال نخست نقل مكان نمايشگاه كتاب به شهرآفتاب با آن روبه‌رو بودند. ماجراي چرايي بازگشت نمايشگاه كتاب به مصلي را چندين مرتبه برايتان گفته ايم، از همين رو از بازگويي دوباره‌اش صرفنظر مي‌كنيم و امروز كه نمايشگاه كتاب به ايستگاه پاياني يكي ديگر از دوره‌هاي برگزاري‌اش رسيده به اختصار بخشي از سخنان غرفه داران درباره اين بازگشت مجدد، برخي مشكلاتي كه در اين 10 روز با آن روبه‌رو شده‌اند و از سويي پيشنهاد و راهكارهاي آنان براي نمايشگاه سال آينده رادر اين گزارش منعكس مي‌كنيم.
به همين منظور به سراغ ناشران بخش‌هاي مختلف نمايشگاه رفتيم، از آنجايي كه در اغلب موارد اين ناشران مشهور هستند كه از فرصتي براي انعكاس سخنانشان برخوردار مي‌شوند امروز به سراغ ناشراني رفتيم كه از شهرت كمتري برخوردار هستند.
** همچنان در انتظار پايان خانه به دوشي نمايشگاه كتاب
امسال هم مانند سال‌هايي كه نمايشگاه كتاب به ميزباني مصلي برگزار مي‌شد، سالن شبستان به ناشران بخش عمومي اختصاص پيدا كرد. آراسته بيداربخت، مدير مسئول نشر «آواي كلار» از اين بازگشت خوشحال است و مي‌گويد: «دو سال گذشته كه نمايشگاه در شهرآفتاب برگزار شد ما دو ساعت صبح و دو ساعت هم شب هنگام بازگشت به خانه اسير مسير رفت و آمد بوديم. اميدوارم مسئولان فرهنگي از بازگشت نمايشگاه كتاب به شهرآفتاب صرفنظر كنند و سال آينده هم مصلي ميزبان اين رويداد بين‌المللي باشد. »يكي از گفته‌هاي اغلب ناشران بخش عمومي در ارتباط با سالن كتاب‌هاي آموزشي و دانشگاهي است، درخواست آنان از فعالان فرهنگي اين است كه نمايشگاه آثار اين دو بخش در قالب نمايشگاهي جداگانه برگزار شود. استدلال ناشران عمومي بر اين است كه دانش‌آموزان و دانشجويان به اجبار دست به خريد كتاب‌هاي درسي مي‌زنند از همين رو ناشران آنان نياز چنداني به حضور در نمايشگاه بين‌المللي ندارند و بهتر است اين فضا در اختيار ديگر ناشران قرار بگيرد.
يونس مرواريد، مدير مسئول نشر اوحدي هم يكي ديگر از غرفه داران اين بخش است، گلايه‌اي به نحوه برگزاري نمايشگاه اين دوره ندارد و حتي تأكيد دارد كه تعامل مسئولان اجرايي نمايشگاه خوب بوده است. او هم موافق برگزاري مجدد نمايشگاه كتاب در مصلي است، هرچند كه فضاي شهرآفتاب را نمايشگاهي‌تر مي‌داند. مرواريد مي‌گويد: «تنها گلايه‌اي كه به نمايشگاه اين دوره دارم در ارتباط با تعداد عناويني است كه به‌طور اجباري براي حضور ناشران در نمايشگاه در نظر گرفته‌اند. به من گفتند كه بايد ناشران متقاضي در سال 96 چهل وچهار عنوان كتاب چاپ اول منتشر كرده باشند. اي كاش مسئولان به‌جاي توجه كمي به كتاب‌هاي ناشران، كيفيت آثار آنان را هم مد نظر داشته باشند. بالاخره بايد بين كتابي كه تنها جمع‌آوري است و كتابي كه چندين سال زمان صرف تأليف آن شده تفاوتي وجود داشته باشد.»
فرشاد ابريشمي، مدير مسئول «خانه تاريخ و تصوير ابريشمي» برخلاف ناشران قبلي از عملكرد مسئولان اجرايي اين دوره نمايشگاه گلايه دارد. او مي‌گويد: «طي دو سالي كه نمايشگاه كتاب در شهرآفتاب برگزار شد بر اساس آمارها خبري از بازديدكنندگان ساكن شمال و غرب تهران نبود. اين در صورتي است كه مصلي در مركز شهر قرار دارد و رفت و آمد به آن از همه مناطق راحت است.»اين نويسنده و پژهشگر تاريخ تنها نكته مثبتي كه براي شهر آفتاب برمي شمارد برخورداري آن از پاركينگ كافي است؛ مسأله‌اي كه فقدان آن در مصلي براي ناشران و غرفه داران در دوره جاري مشكلي جدي به‌شمار مي‌آمد. ابريشمي با وجود اين تأكيد دارد كه اگر سال آينده نمايشگاه كتاب به ميزباني شهر آفتاب برپا شود او و بسياري از همكاران هم عقيده‌اش در آن شركت نخواهند كرد.
نه تنها اين فعال نشر، بلكه اغلب غرفه داراني كه براي گزارش امروز با آنان صحبت كرديم از نحوه اختصاص غرفه‌ها گلايه داشتند. ابريشمي ادامه مي‌دهد:«از ميان ناشران تهراني تنها درصد كمي از آنان عضو اتحاديه هستند و اتحاديه بهترين جاها و غرفه‌ها را در اختيار اعضا و آشنايان خود مي‌گذارد.»
نظرات مختلفي در ارتباط با عملكرد مديريت اجرايي نمايشگاه كتاب از سوي ناشران مطرح است. يوسف عليخاني، مدير مسئول نشر «آموت» كه از موافقان شرايط برپايي نمايشگاه امسال است، مي‌گويد: «براي من ناشر فرقي ندارد نمايشگاه كجا برگزار شود، اما به هر حال نمي‌توان منكر اين شد كه رفت و آمد به مصلي براي مردم راحت‌تر است. با اين همه معتقدم كه در بحث اطلاع‌رساني به تلاش بيشتري در رفع نواقص نياز است.»
بخش ناشران آموزشي امسال براي نخستين مرتبه در فضاي مسقف برگزار شد، سالني كه اغلب پر رفت و آمدتر از ساير سالن‌هاي نمايشگاه كتاب است. با اين حال برخي ناشران مستقر در اين بخش گلايه دارند كه جاي خوبي براي آنان درنظر گرفته نشده است. ماهان كرمي، مسئول غرفه «لوح برتر» با برگزاري نمايشگاه كتاب در شهرآفتاب بيشتر موافق است چراكه فضاي آن را نمايشگاهي‌تر مي‌داند. از محل جانمايي سالن كتاب‌هاي آموزشي رضايت ندارد و مي‌گويد: «سال‌هاي گذشته محل بهتري به اين بخش اختصاص مي‌دادند و سالن آموزشي در دسترس‌تر بود. از طرفي اطلاع‌رساني هم آنقدر بد شده كه مردم براحتي قادر به پيدا كردن غرفه‌ها نمي‌شوند.»
حسن ابراهيمي، مسئول غرفه نشر«مبتكران» حسن نمايشگاه امسال را به اين مي‌داند كه حداقل با بارش باران ديگر خبري از تخريب كتاب‌ها نيست. با اين همه او هم محل برگزاري سالن كتاب‌هاي آموزشي را خوب نمي‌داند.
اغلب ناشران اين بخش مصلي را براي مخاطبان كم سن و سال آثار خود بهتر مي‌دانند و تأكيد دارند كه بسياري از خانواده‌ها به فرزندان خود اجازه رفتن به شهرآفتاب را نمي‌دانند، اما امسال كه مصلي ميزبان آن شد شرايط بهتري حاكم بود. به هر حال نمي‌توان منكر اين شد كه مخاطبان اين سالن دانش‌آموزان هستند و رفت و آمد به خارج شهر براي آنان قدري سخت است.
** تحويل غرفه‌ها بموقع نبود!
سالن بخش كودك و نوجوان امسال در شرايطي برپا شد كه بخشي از آن در فضاي مسقف و بخشي هم مانند سال‌هاي گذشته در سازه‌هاي موقت برپا شد. جعفرفرج‌زاده، مسئول غرفه «گوهر انديشه» مي‌گويد: «اگر زيرساخت‌هاي نمايشگاهي شهر آفتاب آماده شود موافقم كه نمايشگاه به آنجا برگردد. يكي از نكاتي كه از مسئولان مي‌خواهم براي سال بعد آن را رعايت كنند تحويل بموقع غرفه هاست. اينكه غرفه‌ها چند روز قبل برگزاري نمايشگاه در اختيارمان قرار گيرد حرفه‌اي نيست!»گلايه اغلب ناشراني كه در سازه‌هاي موقت بخش كودك و نوجوان حضور دارند اين است كه بر چه مبنايي برخي از غرفه‌ها در فضاي مسقف برپا شدند. ليلا اصلاني، مسئول غرفه «شكوفه» زير مجموعه انتشارات اميركبير تأكيد دارد كه كاهش توان اقتصادي مردم در خريد كتاب در نمايشگاه امسال كاملاً مشهود بوده است. با اين همه از فضايي كه امسال به كودك و نوجوان اختصاص يافته ابراز رضايت مي‌كند.همان‌طور كه در گزارش روزهاي گذشته گفتيم يكي از مهم‌ترين مشكلات بخش ناشران خارجي در نمايشگاه امسال در ارتباط با تأثير نوسانات ارز در خريد و فروش آثار آنان است. بلال عميس، مدير غرفه «مركز الحضاره لتنميه الكفر الاسلامي» به نمايندگي از اين نشر لبناني در بخش عرب ناشران خارجي حضور دارد. او مي‌گويد: «به نظرم شهرآفتاب منظم‌تر از مصلي بود، بواسطه موقعيت نمايشگاهي‌اش مردم دسترسي راحتي به همه سالن‌ها داشتند. با اين همه مهم‌ترين مشكلي كه امسال با آن روبه‌رو شديم بحث نوسانات ارزي است. ما كتاب‌هايمان را به صورت اماني تهيه كرده‌ايم، كتاب را به يك قيمت مي‌فروشيم و بعد بايد به قيمت ارز پايان نمايشگاه پول آن را به ناشر بپردازيم. »
حميدرضا طهمورثي، يكي از مسئولان غرفه «دهكده كتاب» كه از كشورهاي مختلف كتاب وارد كرده‌اند هم مصلي را محل بهتري براي برگزاري نمايشگاه مي‌داند چراكه تأكيد دارد براي مردم بيشتر جا افتاده است و مي‌گويد: «اميدوارم براي سال آينده مسئولان دست به برطرف كردن ضعف‌هاي اطلاع‌رساني بزنند تا مردم راحت‌تر غرفه‌ها و سالن‌هاي مورد نظرشان را پيدا كنند.»
بخش ناشران دانشگاهي هم از قسمت‌هاي پر رفت و آمد نمايشگاه كتاب است. عبدالله سعيدي، مسئول غرفه نشر «اركان دانش» برخي از امكانات مصلي را بهتر از شهرآفتاب مي‌داند و مي‌گويد: «كاغذ گران شده، قدرت خريد مردم كمتر شده، از سويي خريد كتاب ارگان‌هاي دولتي و دانشگاه‌ها هم كم شده است. بيشترين مشكل ناشران وضعيت فعلي نشر است وگرنه نمايشگاه كه كل دوره برگزاري‌اش 10 روز بيشتر نيست.»
سي و يكمين دوره نمايشگاه كتاب تهران هم امشب به كار خود پايان مي‌دهد، اين در حالي است كه غرفه داران اغلب موافق باقي ماندن نمايشگاه كتاب تهران در مصلي هستند چرا كه معتقدند مردم دسترسي راحت تري به آن دارند. در ارتباط با بحث مديريت اجرايي‌اش در اين دوره هم نظرات مختلفي دارند، برخي از تعامل مسئولان نمايشگاه و عملكرد آنان راضي هستند و برخي ديگر هم به نحوه اختصاص غرفه‌ها و جانمايي آنها نقد دارند. بهبود وضعيت اطلاع‌رساني براي دوره‌هاي بعد و از سويي تحويل بموقع غرفه‌ها هم يكي ديگر از خواسته‌هاي ناشران است. ما و ديگر همكاران رسانه‌اي طي 10 روز اخير تلاش كرديم تا مسئولان را از نظرات اهالي نشر مطلع سازيم حالا بايد منتظر ماند و ديد كه سال آينده آنان تا چه اندازه اين گفته‌ها را مد نظر خواهند داشت.
*منبع: روزنامه ايران؛ 1397،2،22
**گروه اطلاع رساني**1699**2002
نمايشگاه كتاب تهران شايد با استانداردهاي جهاني هنوز فاصله معناداري داشته باشد، اما به هر حال نمي‌توان منكر اين شد كه از جهت وسعت برگزاري و از سويي تعداد بازديدكنندگان از جمله بزرگترين نمايشگاه‌هاي كتاب بين‌المللي به شمار مي‌آيد.
