آهوي مغان ؛ ازانقراض تا احيا

تا اواخر سال 1350 تعداد زيادي آهو در اغلب دشت‌هاي كشور از جمله مغان مشاهده مي شد، اما اكنون نسل آن در تمامي مناطق كه تحت حفاظت نيستند نابود شده و تنها گونه هايي از آن تحت حفاظت شديد محيط زيست براي احياي دوباره نگهداري مي شود.
علي يك پيرمرد مغاني در كناره ارس به خبرنگار ايرنا گفت: آن زمان كه نوجوان بوده به هنگام ماهيگيري گله هاي آهوي مغان را كه براي آب خوري به اين رودخانه مي آمدند تماشا مي كرديم .
وي افزود: مدت زمان زيادي نگذشت كه جلگه زيباي مغان كه بواسطه حضور آهوي مغان مسحور كننده بوده و چشم هر رهگذر و بيننده اي را نوازش مي كرد با شكار بي رويه محو و نابود شد.
جيران يك زن ميانسال در پاسخ خبرنگار ايرنا در باره اسمش گفت: دختر يك و يك دونه خانواده بودم و به تاسي از زيبايي آهوي مغان اسمم را جيران گذاشتند، در زماني نه چندان دور بوي ناف آهوي مغان كه خوشبوترين بوي روي زمين مي باشد فضاي مغان را فرا مي گرفت و به علت خوشبويي و زيباي سحرانگيز اين جانور اهالي مغان بيشتر نام جيران (آهو و مارال) را براي دختران نوزاد خود انتخاب مي كردند.
وي بيان كرد: مدت ها بود كه ديگر از آهوي مغان در منطقه خبري نشد و كودكان توصيف زيبايي اين جانور منحصر بفرد را از مادر بزرگان و پدربزرگ هاي خود شنيدند اما با اقدام هايي كه در سال هاي اخير انجام شده گويا آهوي مغان به جلگه مغان بازگشته است.
محمد خداپرست مديركل حفاظت زيست استان اردبيل دربازديد خبرنگاران استان از سايت احيا و تكثير آهوي مغان به تفصيل از زمان و علل انقراض اين گونه جانوري در مغان سخن گفت: در سال 1351 تعداد 250 راس آهو در دشت مغان سرشماري شد، اوايل سال 1357 جمعيت آن به 25 راس و در سال 1358 به 6راس رسيد و در بهار 1359 تلاش كارشناسان و محيط بانان به نتيجه نرسيده و هيچ اثري از آهوي مغان در منطقه مشاهده نشد و از آن پس اين گونه در ليست گونه هاي منقرض شده استان قرار گرفت.
وي افزود: با حذف آهوي جلگه مغان از چرخه طبيعي منطقه و بر هم خوردن اكوسيستم طبيعي و از دست دادن يك گونه جانوري زيبا نگراني اهالي منطقه و دوستداران طبيعت بيشترشد و احياي نسل آن به مطالبه عمومي مردم تبديل گشت.
به گفته خداپرست، اداره كل حفاظت محيط زيست استان در سال 1389 با به ثبت رساندن منطقه حفاظت شده مغان و با فنس كشي محدوده اي به مساحت حدود 40 هكتار در داخل اين منطقه در نزديكي روستاي ' علملو ' شهرستان پارس آباد نسبت به انتقال تعدادي آهو از دشت سهرين استان زنجان اقدام و به صورت نيمه طبيعي درصدد احياي آهوي دشت مغان شد.
وي اظهار كرد: در همان سال در مجموع 6 راس آهو به سايت احيا و تكثير مغان انتقال داده شد و پس از چند سال اكنون تعداد آنها به 38 راس رسيده كه از نظر تركيب جمعيتي نصف آن نر و نصف ديگرماده است.
وي با اشاره به اينكه منطقه حفاظت شده سايت آهوي مغان جز يكي از بهترين سايت هاي سازگار با محيط زيست جهت احياي اين گونه در كشور است، بيان كرد: سايت تكثير آهوي مغان محل پرورش و نگهداري يكي از گونه هاي در معرض تهديد منطقه جايي است كه بچه آهوها بايد با اقدامات امنيتي مختلف از تهديد شكار حفاظت شوند و بتوانند نسل خود را احيا كرده و روزهاي شيرين گشت و گذار گله اي را از نو زنده كنند.
وي اضافه كرد: خوشبختانه امروز طرح احياي آهوي مغان به عنوان بزرگ‌ ترين طرح زيست محيطي منطقه‌‌اي و ملي بعد از سال‌‌ها انتظار تحقق يافته است.
مدير كل حفاظت محيط زيست استان اردبيل گفت: پيش بيني مي شود با توجه به اينكه اين گونه جانوري اصولا دوقلو زا هستند تا پايان امسال تعداد آنها به 60 راس برسد.
خداپرست همچنين از آماده شدن براي رها سازي آهوان مغان خبر داد و افزود: با فراهم شدن زير ساخت هاي لازم به صورت آزمونه (پايلوت ) نسبت به رها سازي تعدادي از اين آهوها اقدام خواهد شد تا آنها به طور كاملا طبيعي و آزاد در منطقه حفاظت شده به زندگي خود ادامه دهند.
وي گفت: بدون شك رهاسازي آهوهاي سايت مغان باعث توسعه صنعت گردشگري منطقه خواهد شد و سالانه هزاران نفر گردشگر از اقصي نقاط كشور از اين منطقه بكر و ديدني بازديد خواهند كرد.
وي با بيان اينكه فرهنگ سازي و آموزش و توجيه جوامع محلي منطقه از ضروريات انجام اين كار است، اظهار كرد: همچنين احداث چندين پاسگاه در نقاط مختلف اين منطقه براي محافظت شبانه روزي از اين گونه زيبا و خرامان پيش بيني شده كه اميدواريم اعتبار لازم براي اجراي آن در اختيار محيط زيست استان قرار گيرد.
وي با اشاره به اينكه 10 محيط بان از كل منطقه حفاظت شده مغان محافظت مي كنند، بيان كرد: از اين تعداد محيط بان سه نفر از سايت احياي و تكثير آهوي مغان محافظت مي كنند.
وي ادامه داد: مساحت كل منطقه حفاظت شده مغان 35 هزار هكتار است كه 37 هكتار آن سايت احيا و تكثير آهو بوده و فنس كشي شده و نصف سايت در محدوه جغرافيايي شهرستان پارس آباد و نصف ديگر آن در محدوه جغرافيايي شهرستان بيله سوار قرار دارد.
در اين حال كارشناسان و دوستداران محيط زيست با توجه به بار نشستن تلاش ها براي احياي آهوي مغان تاكيد مي كنند كه وقتي تولد هر آهو به منزله شدت گرفتن روزنه اميد احياي كامل اين گونه در معرض تهديد است، نبايد گذاشت زيبايي بيش از حد اين گونه بلاي جانش شده و گرفتار زخم هاي بي تدبيري و نابودي ناآگاهان گردد چرا كه تهديد همچنان پابرجاست و وسوسه ديروز شكارچيان چندان افول نكرده است.
به گفته آنها ، بايد وسوسه شكار و تخريب طبيعت زيست جانوران را از خود دور كرده و راه به خطا رفته را تكرار نكنيم تا حيوان بي آزار و زيبا آهوي مغان دوباره با طبيعت آشتي كند و به دامن طبيعت برگردد. بايد كاري كرد كه از اين به بعد شاهد سير صعودي اين گونه در طبيعت باشيم نه سير نزولي آن و با اين كار اشتباه و خطاي گذشته خود را جبران و اصلاح كنيم، با طبيعت مهربان باشيم و مهرباني را تمرين و ممارست كرده و زخم بر طبيعت نزنيم تا آهوي مغان دوباره آزادانه در زمين مادري خود گشت وگذار كند نه در يك سايت محافظت شده چرا كه آزادي حق همه موجوات زنده آفرينش است.
در استان اردبيل بيش از 257 گونه پرنده ، 46 گونه پستاندار ، 29 گونه خزنده ، 7گونه دو زيست و 18 گونه ماهي وجود دارد.
تنوع گياهي استان اردبيل شامل يك هزار و 200 گونه با 400 گونه داراي ارزش دارويي ، 98 گونه انحصاري و 19 گونه نيز در معرض تهديد و آسيب است.
گزارش : نعمت محسن زاده
6130/6016