به گزارش ايرنا اين دو كشور در حال حاضر در مرزهاي مشترك، در كشورهاي واقع در اقيانوس هند، در غرب آسيا و حتي در كشورهاي حاشيه آفريقا بر سر منافع ملي با هم اصطكاك دارند و به تازگي دامنه اين رقابت ها به آسياي مركزي نيز كشيده شده است.
چين كه نفوذ خود را تا بندر گوادر در پاكستان گسترش داده و در فكر ايجاد 'راه ابريشم دريايي' جهت دسترسي به آسياي غربي است از آسياي مركزي نيز غافل نمانده است. نفود چين با اين منطقه درست از مسير همان كشورهايي انجام مي شود كه به طور سنتي حياط خلوت هند محسوب شده و به دلايل متعدد تاريخي و حتي نژادي ارتباط تنگانگ بين دولت ها را تسهيل كرده است.
در حال حاضر، با پيشرفت پروژه هايي مانند 'يك جاده- يك كمربند' از سوي چين و كريدرو بين المللي حمل و نقل شمال و جنوب رقابت قدرت ميان هند و چين به ايران و آسياي مركزي كشيده شده است.
اخيرا روابط هند و چين به دليل اختلافات مرزي، تنش دوكلم و شماري ازموارد عدم توافق در موضوعات ديگر متزلزل و حتي تضعيف شده و هر دو كشور در حال حاضر براي نفوذ در ايران و آسياي مركزي رقابت مي كنند. به نظر مي رسد نبرد بين پكن و دهلي نو توجه جهان را به منطقه غني اوراسيا از نظر نفت و معادن جلب كرده است.
نبرد هند و چين براي نفوذ و قدرت ابتدا از كشور هاي همسايه، از جمله مالديو و سريلانكا آغاز شد اما اكنون اين رقابت در ايران و آسياي مركزي گسترش يافته است. از سوي ديگر، پروژه هاي زيربنايي بزرگ چين مانند يك جاده يك كمربند كه تا آسياي مركزي و اروپا گسترش مي يابد، هند را وادار به سرمايه گذاري در كريدور 'حمل و نقل بين المللي شمال و جنوب' كرده است.
كمربند اقتصادي جاده ابريشم' و 'جاده ابريشم دريايي قرن بيست و يك' ابتكارهايي هستند كه براي نخستين بار در پاييز 2013 توسط رييس جمهوري چين و به ترتيب در جريان ديدارهايي از قزاقستان و اندونزي ارائه شدند. اين 'كمربند' بعنوان شبكه اي طراحي شده از جاده هاي فراسرزميني و خطوط آهن، لوله هاي نفت و گاز و ديگر پروژه هاي زيرساختي است كه از شهر شيئان در مركز چين آغاز و سراسر آسياي ميانه را در مي نوردد و سرانجام به مناطق دوردستي چون مسكو، روتردام و ونيز مي رسد.
به نظر مي رسيد ديدار اخير نارندرا مودي نخست وزير هند و شي جين پينگ رئيس جمهور چين در شهر ووهان چين پايان رقابت بر سر قدرت و نفوذ بين دو كشور باشد. در عين حال، اين ديدار همچنين مي تواند به آغاز يك رقابت جديد براي بدست آوردن امنيت و اقتصاد منجر شود.
انتظار مي رود كريدرو دريايي و راه آهن ميان هند و روسيه حدود 7000 كيلومتر باشد. اين كريدور خواهد توانست يك موفقيت براي تجارت هند با منطقا اوراسيا ايجاد كند و به اين كشور اجازه انعطاف پذيري بيشتر داد و فرصت هاي گسترده تري را فراهم كند .
هند با توجه به حضور پاكستان نگران از دست دادن اينگونه فرصت ها بوده است اما اين كريدور دسترسي به آسياي مركزي از طريق ايران را براي هند آسان تر مي كند. تقويت روابط هند و ايران به هند اجازه مي دهد تا كالا و محصولات قابل رقابت را به مصرف كنندگان به سراسر اروپا و آسياي مركزي صادر كند. علاوه بر اين، واردات نفت، گاز طبيعي و فلزات از كشور هاي آسياي مركزي نيز ساده تر خواهد شد. با سرمايه گذاري بزرگ هند در در بندر چابهار، روابط هند و ايران در اوج خود قرار گرفته اند.
از سوي ديگر كريدور اقتصادي چين و پاكستان به طول 3 هزار كيلومتر غرب چين را به بندر گوادر پاكستان متصل مي كند. بندر گوادر تنها در صد و پنجاه كيلومتري بندر چابهار ايران قرار گرفته است. ناظران معتقدند اقدام هند در سرمايه گذاري در چابهار يك طرح دهلي نو براي كنترل نفوذ چين در منطقه است.
هند و ايران همچنين يك قرارداد خط راه آهن از بندر چابهار به زاهدان امضا كرده اند. چين نيز سعي كرده است روابط خود را با ايران گسترش دهد. اين كشور چند قطار باري به ايران ارسال كرده و اين كشور را به عنوان نقطه مهم براي ورود به اروپا دانسته است.
بنابراين دو پروژه كريدور حمل و نقل شمال و جنوب مورد حمايت هند و يك جاده يك كمربند چين در ايران سخت مشغول به رقابت با يكديگر هستند. درحالي كه اين دو كشور گرم زورآزمايي هستند ، كشورهايي كه درقلب اين رقابت قرار گرفته اند از آن نفع زيادي مي برند. براي ايران، سرمايه گذاري هند در چابهار بسيار ضروري است اما دريافت پول صادرات نفت خود به چين نيز براي اين كشور حياتي است.
با اين حال نگراني بسياري از كشور ها در خصوص افزايش نفوذ چين و وابستگي شديد به اين كشور، به هند اجازه خواهد داد تا اعتماد بيشتري نسبت به خود جذب كند.
كريدور شمال - جنوب مهمترين حلقه تجارت بين آسيا و اروپا است كه در مقايسه با مسيرهاي سنتي از نظر مسافت و زمان تا 40 درصد كوتاهتر و از نظر هزينه تا 30 درصد ارزانتر مي‌باشد. كريدور شمال – جنوب يكي از مسيرهاي مهم ترانزيتي در آسياي ميانه است و كشورهاي در مسير اين كريدور هر يك با تشكيل اتحاديه و انعقاد قراردادهاي همكاري در رقابتي همه‌جانبه به توسعه و تجهيز بنادر، جاده‌ها، ترمينال و مسيرهاي ريلي خود مي‌پردازند.
پيش‌بيني مي‌شود بعد از ساخت كريدور شمال و جنوب، در زمان رفت و آمد كشتي‌ها از هند به آسياي مركزي كاهش قابل توجهي ايجاد شود در حال حاضر زمان لازم براي سفر كشتي‌ها از مومباي تا مسكو در اين مسير حدود 40 روز است د رحاليكه در مسير جديد اين زمان به 14 روز كاهش خواهد يافت.
كريدور شمال جنوب همچنين مي‌تواند يك مسير فرعي براي كانال سوئز محسوب شود كه رفت و آمد كشتي‌ها در اين مسير برايشان گران تر تمام مي‌شود.
هند در تلاش است براي مقابله با نفوذ چين در آسياي مركزي از طريق ايجاد ارتباطات جديد با كشورهاي اين منطقه راهبردي جاي پاي بيشتري براي خود در منطقه باز كند.
هند در همين راستا قصد دارد بر بزرگترين مانع حضور خود در منطقه آسيايي كه همانا «عدم همسايگي با هيچيك از كشورهاي منطقه» است، غالب آيد.
با توجه به اينكه منطقه آسياي مركزي محصور در خشكي است و دسترسي به هيچ دريايي ندارد راه يابي به آبهاي هند مي تواند براي اين كشورها نيز بسيار مطلوب باشد.
هند در حال حاضر در تلاش است از چين كه با ايجاد يك كمربند ارتباطي ريلي به منابع معدني و ثروت هيدروكربوري عظيم منطقه و همچنين بازار بسيار وسوسه انگيز آن دست يافته است عقب نماند بنابراين برنامه هايي براي گسترش همكاري ها با ازبكستان در دست اقدام دارد.
دسترسي هند به اين منطقه البته در وهله اول بيشتر از طريق افغانستان خواهد بود.
با توجه به منابع بسيار غني انرژي در منطقه اوراسيا و آسياي مركزي، حضور در منطقه مي تواند جوابگوي بخشي از نيازهاي هند كه هميشه تشنه انرژي است باشد.
چين در اين ميان به سهم خود از دست آويز يا سلاح قوي طرح ابتكاري 'يك كمربند، يك جاده' يا همان جاده ابريشم سابق براي نيل به اين هدف سود مي برد، طرحي كه از قابليت فراواني براي سرمايه گذاري در زيرساخت هاي گسترده سراسر آسياي مركزي تا اروپا برخوردار است.
هند نيز در مقابل به شدت تلاش مي كند راه خود را براي نفوذ در اين منطقه از جهان به طور خاص از طريق راه اندازي گذرگاه راه دريايي و راه آهن سراسري با عنوان 'دالان بين المللي حمل و نقل شمال-جنوب' باز كند.
اگر چه هند با اجراي اين طرح هفت هزار كيلومتري از دهلي نو تا مسكو مي تواند طرح چين براي تكميل 'يك كمربند، يك جاده' را قطع كند، اما براي تكميل طرح جاده اي و راه آهني خود در طول مسير طرح دالان حمل و نقل بين المللي شمال-جنوب فاصله هايي وجود دارد كه بايد آنها را پر كند.
يكي از راه هاي كليدي ارتباط اين دالان تكميل خط آهن مسير ايران به آذربايجان است كه امضاي توافق جامع قدرت هاي هسته اي جهان با ايران (برجام) در سال 2015 كمك كرد تا زمينه هاي سرمايه گذاري براي ساخت راه آهن آستارا در سال 2016 بهتر هموار شود.
هند انتظار دارد با استفاده از درگاه ايران بتواند مواد پتروشيمي، محصولات كشاورزي را به مصرف كنندگان آن در آسياي مركزي و اروپا برساند و در عين حال نفت، گاز و مواد معدني را از كشورهاي محصور به خشكي آسياي مركزي به هند منتقل كند.
پس هرچقدر كه چين و هند بخواهند به اين روند رقابتي در منطقه ادامه دهند، اما كشورهاي طول اين دو مسير يا دالان نيز نبايد هوشياري خود از دست بدهند تا علاوه بر اينكه توازن قدرت ميان اين دو رقيب را حفظ مي كنند، در عين حال به حداكثر سود ويژه حاصل از اجراي اين دو طرح به نفع خود نيز بيانديشند.
موضوع 'منافع ملي' اين دو بازيگران سياسي و اقتصادي مهم منطقه اكنون به مساله كليدي آسياي مركزي تبديل شده است.
آساق**267**1424**1663**
دهلي نو - ايرنا - هند و چين كه در بسياري از مواقع در منطقه جنوب و شرق آسيا همسو بوده اند با اين وجود هرگز از رقابت در عرصه هاي گوناگون سياسي و اقتصادي و حتي فرهنگي و اجتماعي براي سيطره بر منطقه غافل نبوده اند.
