به گزارش ايرنا، ركن اصلي حيات بخش كشاورزي دسترسي به منابع آبي پايدار است، به همين منظور از سال هاي قبل كه خطر كاهش منابع آبي براي مسئولان و بهره برداران بخش كشاورزي قم آشكار شد، استفاده از سيستم هاي هوشمند در چاه هاي آب و بهره گيري از روش هاي نوين آبياري همچون آبياري قطره اي و تحت فشار به عنوان جايگزين روش هاي آبياري سنتي كه در آن حجم زيادي از آب به هدر مي رود، در دستور كار استان قرار گرفت.
تغيير الگوي كشت و استفاده از گونه هاي گياهي كه براي توليد آنها در مزارع به حجم كمي از آب نياز مي باشد، سياست راهبردي ديگري است كه از مدت ها قبل براي مقابله با چالش كم آبي مورد توجه مسئولان و كشاورزان استان قم قرار گرفته است.
در همين رابطه خبرنگار ايرنا به منظور اطلاع از آخرين وضعيت اقدام هاي صورت گرفته براي ساماندهي و مديريت منابع آبي در بخش كشاورزي قم، با مسئولان متولي اين بخش به گفت و گو پرداخت.
** 60 درصد چاه هاي كشاورزي قم هوشمند است
مديرعامل شركت آب منطقه اي قم پيرامون اين موضوع به خبرنگار ايرنا، گفت: در حال حاضر 60 درصد چاه هاي آب بخش كشاورزي استان از كنترل هاي هوشمند استفاده مي كند.
احمد حاجي حسيني مسگر، بيان داشت: به منظور جلوگيري از برداشت غير مجاز از چاه هاي استان، شركت آب منطقه اي با همكاري شركت توزيع برق، چاه هاي فعال در بخش كشاورزي قم را به سيستم كنتورهاي فهام و هوشمند مجهز مي كند.
به گفته وي، ساعت كاركرد چاه هاي بخش كشاورزي در تمام مناطق استان سه هزار ساعت در سال است و استفاده بيش از اين ميزان تخلف محسوب مي شود.
2 هزار حلقه چاه مجاز در استان قم داراي پروانه بهره برداري است كه تخليه آب سالانه از آنها 500 ميليون متر مكعب مي باشد؛ يك هزار حلقه از اين چاه ها در بخش كشاورزي و يك هزار حلقه چاه ديگر نيز در ساير بخش ها از جمله صنعت، خدمات و شرب مورد استفاده قرار مي گيرد.
105 هزار هكتار از وسعت يك ميليون و 123 هزار هكتاري استان قم به اراضي كشاورزي اختصاص دارد.
** آب قنات هاي استان قم 50 درصد كاهش داشته است
حاجي حسيني مسگر همچنين با تشريح وضعيت قنات هاي استان قم، افزود: آبدهي قنات هاي استان در آماربرداري سراسري سال آبي 90-89 به طور ميانگين 6.9 ليتر در ثانيه بود كه اين رقم در سال آبي 97-96 به 3.4 ليتر در ثانيه رسيد كه ميزان 50 درصدي كاهش آبدهي را نشان مي دهد.
وي بيان كرد: متوسط آبدهي چشمه هاي استان نيز در سال 90-89، چهار دهم ليتر در ثانيه بوده كه اين ميزان درسال آبي 97-96 به سه دهم ليتر در ثانيه رسيده و 25 درصد كاهش آبدهي داشته است.
براساس آخرين اطلاعات موجود، قم داراي يك هزار و 571 دهنه چشمه و 877 چشمه قنات مي باشد.
**اجراي طرح آبياري تحت فشار در 8000 هكتار از زمين هاي كشاورزي استان
مدير آب و خاك و امور مهندسي سازمان جهاد كشاورزي قم نيز به ايرنا، گفت: بر اساس تعهدات سازماني سال گذشته چهار هزار و 300 هكتار از مزارع و باغات استان به وسيله آبياري تحت فشار تغذيه شدند و اين ميزان از سال 92 تاكنون به رقم هشت هزار هكتار مي رسد.
اسدالله مرتضوي بيان كرد: استان قم با مجموع كشت 105 هزار هكتار شامل 63 هزار هكتار كشت سبز، 20 هزار هكتار باغات و 43 هزار هكتار زراعت، در بخش باغات 175 ميليون متر مكعب و در بخش زراعت 170 ميليون متر مكعب، نياز خالص آبي دارد.
وي افزود: اگر طبق افق برنامه ششم و هفتم توسعه كشور تمام مزارع و باغات قم به وسيله روش هاي نوين آبياري شود، مي توان ادعا كرد كه تمام بخش كشاورزي استان با 500 ميليون متر مكعب آب، آبياري خواهد شد.
وي با اشاره به اين كه اجراي سيستم آبياري هاي نوين در زمين هاي كشاورزي باعث صرفه جويي 90 درصدي در راندمان آبياري مي شود، ادامه داد: در استان قم به دليل كيفيت پايين و شور بودن منابع آبي اين ميزان از راندمان حداكثر به 70 درصد مي رسد كه همين ميزان هم مي تواند نقش موثري در كاهش مصرف آب در بخش كشاورزي داشته باشد.
مرتضوي گفت: احيا و مرمت قنوات، احداث شبكه هاي آبياري و زهكشي، اجراي عمليات لوله گذاري، تسطيح اراضي كشاورزي و اجراي طرح پوشش انهار سنتي از جمله اقدام هايي است كه در سال هاي گذشته توسط سازمان جهاد كشاورزي استان قم براي بهينه سازي مصرف آب در بخش كشاورزي صورت گرفته است.
**تهيه طرح جامع تغيير الگوي كشت براي نخستين بار در استان قم
همچنين معاون بهبود توليدات گياهي سازمان جهاد كشاورزي قم به ايرنا گفت: براي نخستين بار در كشور، طرح جامع تغيير الگوي كشت با لحاظ تمام شرايط جغرافيايي، اجتماعي و اقتصادي در قم تهيه و اجرا مي شود.
محمد علي سلامي، افزود: در الگوي كشت جديد به دنبال استفاده از محصول هاي كم آب بر و مناسب شرايط اقليمي قم هستيم تا بخش كشاورزي استان به دليل محدود شدن منابع آبي و خشك سالي هاي اخير، دچار بحران نشود.
وي بيان كرد:در اين طرح، تمام مولفه هاي موثر در كشاورزي همچون وضعيت ومقدارآب مصرفي، ميزان اراضي تحت كشت، شرايط اقليمي منطقه، مسائل اقتصادي، رويكردهاي محيط زيستي و بسياري از موضوع هاي ديگر، مورد توجه قرار مي گيرد.
وي ادامه داد: هدف اين طرح حفظ و پويايي بخش كشاورزي قم به همراه افزايش ميزان توليد محصول هاي زراعي و باغي و به تبع آن رشد بخش دامپروري استان است؛ لذا اين طرح فرصت هاي شغلي بخش كشاورزي را تقويت مي كند و درآمد كشاورزان را ارتقا مي دهد.
سلامي گفت: استان قم براي كشت بسياري از گياهان دارويي نيز مناسب است كه البته عموما گياهان دارويي كم آب همچون گل محمدي وخارشتر كه براي رشد به آب بسيار كمي نياز دارند مد نظر مي باشد.
وي بيان كرد: با استفاده از گياهان كم آب بر و مقاوم با شرايط اقليمي قم مثل شوري، نه تنها پويايي بخش كشاورزي حفظ مي شود، بلكه با كشت اين گياهان واجراي سيستم هاي آبياري تحت فشارمي توان ضمن مصرف آب كمتر، سطح بيشتري از زمين ها راكشت و از آلودگي ريز گردها نيز جلوگيري و علوفه مورد نياز دامپروري استان را تامين كرد.
وي ادامه داد: استقبال كشاورزان استان از اجراي طرح جامع تغيير الگوي كشت كه براي تدوين آن تلاش هاي زيادي انجام شده است، مي تواند موجب تقويت بخش كشاورزي قم شود.
**عدم مديريت آب در روستاها به نارضايتي اجتماعي مي انجامد
كارشناس امور زيربنايي دفتر امور روستايي استانداري قم، نيز در اين رابطه به ايرنا، گفت: عدم مديريت صحيح، مهمترين عاملي است كه موجب از دست رفتن منابع آبي در روستاها و كاهش فرصت هاي شغلي در بخش كشاورزي و دامپروري به عنوان مهمترين فعاليت روستائيان مي شود و در نهايت نارضايتي اجتماعي آنان را در پي دارد.
حسين طالبي بيان كرد: نگاه به دوران گذشته نشان مي دهد، ايرانيان و از جمله مردم قم با پديده كم آبي ناشي از رويدادهاي طبيعي آشنا بودند و مي توانستند خود را با آن هماهنگ كنند، براي مثال در سال هايي كه آب بيشتري در اختيار داشتند، سطح زمين هاي كشاورزي خود را گسترش مي دادند و در سال هاي كم بارش از ميزان آن مي كاستند.
وي افزود: اما در 50 سال گذشته به دليل ورود فناوري هاي جديد به حوزه كشاورزي و توانايي حفر چاه عميق براي دستيابي به منابع آبي، تعادل طبيعت به هم خورد و روستائيان كه از آثار منفي اين پديده بي اطلاع بودند، به دليل نبود مديريت صحيح، شروع به برداشت بيش از اندازه آب كردند.
وي ادامه داد: دستيابي به آب فراوان در مقاطعي باعث شد، گونه هاي گياهي كه هيچ گاه در مناطقي مانند قم، كشت نمي شد مورد استفاده قرار گيرد و همين مساله به تدريج كاهش منابع آبي را در پي داشت.
طالبي با اشاره به اين كه آب، يكي از عوامل قدرت است، گفت: زماني كه در منطقه اي آب بيش از توان طبيعت استخراج شود، منابع آبي مناطق اطراف آن كاهش مي يابد و اين كار به تدريج موجب نارضايتي هاي اجتماعي و سياسي مي شود.
وي افزود: به كارگيري روش هاي مديريت صحيح در بهره برداري از منابع آبي و همچنين تعادل بخشي به آن از جمله ضرورت هايي است كه بايد در سطح كشور و استان قم به اجرا گذاشته شود تا از نابودي روستاها جلوگيري شود.
وي ادامه داد: بايد مشخص شود بهره برداران اصلي منابع آبي در روستاها چه كساني هستند و چگونه اين آب را تامين مي كنند، همچنين بايد ارزيابي هاي لازم در خصوص نحو استفاده از اين منابع آبي به عمل آيد تا از سوء استفاده در اين بخش جلوگيري گردد.
كارشناس امور زيربنايي دفتر امور روستايي استانداري قم، گفت: بايد كاري كنيم كه در روستاهاي استان، همگان بتوانند از منابع آبي در حد ظرفيت خود استفاده كنند و بدانند در صورت استفاده ناصحيح از منابع آبي، آثار منفي آن متوجه همه ساكنان روستاست نه فقط يك عده اي خاص، با اين روش يك نوع نظارت اجتماعي در خصوص نحو استفاده از منابع آبي در روستاها ايجاد مي شود.
وي بيان كرد: اگر بخواهيم به دليل كم آبي، تمام فعاليت هاي مرتبط با كشاورزي و دامپروري را در روستاها متوقف و ساكنان اين مناطق را به سمت مشاغل ديگر هدايت كنيم، تعادل زندگي روستائيان به هم مي خورد و آثار اجتماعي منفي مانند مهاجرت به شهرها و پديده حاشيه نشيني تشديد خواهد شد.
وي ادامه داد: ترويج مشاغلي غير از كشاورزي و دامپروري در روستاها، نيازمند آموزش و ايجاد زيرساخت هاي لازم است و به يك باره نمي توان مردم را از كشاورزي به سمت صنعت و يا ساير مشاغل هدايت كرد.
در بخش كشاورزي كل اراضي قابل كشت قم معادل 105 هزار هكتار است كه اين رقم 46 صدم درصد كل اراضي قابل كشت كشور مي باشد؛ مجموع كشت سبز استان قم شامل 20 هزار هكتار باغ و 43 هزار هكتار زراعت شامل 17 هزار و 531 هكتار كشت جو، پنج هزار و 675 هكتار كشت گندم آبي، 2 هزار و 346 هكتار كشت كلزا و بقيه سطح زير كشت به محصولات يونجه، ذرت، پنبه و صيفي جات اختصاص يافته است.
ميزان متوسط توليد بخش كشاورزي قم در سال برابر 745 هزار تن شامل 425 هزار تن محصولات زراعي و باغي، يك هزار و 208 تن آبزيان و 320 هزار تن محصولات دامي است.
بيشتر بهره برداران بخش كشاورزي قم در روستاهاي استان ساكن هستند؛ طبق سرشماري عمومي نفوس و مسكن در سال 1395، قم داراي 127 روستا با جمعيت بالاي 20 خانوار است؛ جمعيت ساكن مناطق روستايي قم بيش از 55 هزار و 865 تن است كه در قالب 17 هزار و 385 خانوار زندگي مي كنند.
7405/ 6133/
قم- ايرنا- كاهش منابع آبي قم در سال هاي اخير تاثير مستقيمي بر روي بخش كشاورزي استان داشته است و بسياري از كارشناسان و مسئولان متولي اين حوزه معتقدند كه مهمترين راه عبور از اين وضعيت، كنار گذاشتن روش هاي آبياري سنتي و روي آوردن به شيوه هاي نوين آبياري است.
