حنایی كه در رمضان رنگ می گیرد

به گزارش ایرنا، مردم چهارمحال و بختیاری از دیرباز در ماه مبارك رمضان به خصوص در هفته پایانی آداب و رسومی دارند كه در هیچ كجای ایران در این ماه نظیر آن دیده نشده است.
براساس بررسی های میدانی و انسانشنانه این 2 آیین تنها در چهارمحال و بختیاری و رسمی زنانه است كه در سالروز مجازات قاتل امام علی (ع) برگزار می شود.
این 2 آیین شامل پخت نان و كلوچه محلی به نام 'كاكولی' و رسم 'حنابران' است كه بیشتر در مناطق شهری به ویژه شهركرد و فرخشهر رایج است.
**
نان شیرینی كاكولی
براساس بررسی های انجام شده، نان شیرینی كاكولی با ماندگاری یك هفته تا یك ماه یكی از خوردنی های مورد علاقه مردم در این ماه است كه اكنون در ماه های دیگر پخت می شود و حتی از حالت پخت خانگی به ماشینی پزی نیز رسیده است.
در گذشته مرسوم بود كه همزمان با روز بیست و هفتم ماه مبارك رمضان، زنان خانواده ها اقدام به پخت نوعی نان شیرین و كلوچه شكل با نام محلی ˈكاكولیˈمی كردند كه در برخی از نقاط استان هنوز این رسم وجود دارد.
در این آیین زنان همزمان با سحرگاهان روز بیست و هفتم ماه مبارك رمضان با تهیه آرد محلی و خمیر كردن آن با برافزوختن تنورهای گلی اقدام به پخت كاكولی می كرده اند.
انتخاب سحرگاه بیست و هفتم برای پخت كاكولی نیز به این منظور بوده است كه برخی از مردم معقتدند روز بیست و هفتم رمضان روز قصاص ابن ملجم مرادی قاتل حضرت علی (ع) است.
نان كاكولی با مخلوط آرد، شكر، شیر، شیره انگور، تخم مرغ، گل رنگ، خشخاش و خشكبارهای افزودنی پخته می شود.
زنانی كه برای پخت نان كاكولی گردهم جمع شده اند، هر كدام كف دست خود را آرام روی خمیر چانه اول برای تبرك با ذكر دعا می گذارند و آن را پهن می كنند، تا نان اول توسط یك خانم و بانوی ˈسیدهˈ و مشهور به مومنه بر تنور كوبیده شود.
پس از آماده شدن نان كاكولی، آن را در سفره پارچه ای یا سبد چوب بافت قرار می دهند، تا بخار آنها گرفته شود و ترد باقی بماند.
هنگامی كه نان ها آماده شد، زنان آن را به عنوان نذر برای همسایه ها به تعداد مشخص می برند و به اصطلاح ˈ كاكولی را برای افطار در بین در و همسایه پهن می كنند .ˈ
پخت نان كاكولی قدمتی دیرینه دارد و همه ساله نان كاكولی پخته شده حتی تا روز عید سعید فطر نیز در بین مردم شهرها و روستاهای شهركرد توزیع می شود.
شكل این نوع نان همانند نان های جو بوده است، با این تفاوت كه نان كاكولی شیرین می باشد و به آن افزودنی هایی مانند مغز گردو و بادام، شیر، شیره و گلرنگ اضافه می كنند.
از مهمترین ویژگی های این نان سنتی و محلی، ماندگاری آن است كه كاكولی پخته شده تا یك هفته دوام خواهد داشت.
پخت نان كاكولی در ماههای دیگر نیز انجام می شود، اما هیچ كدام حال و هوای روز بیست و هفتم ماه مبارك رمضان را ندارد و پخت نان كاكولی در ماههای دیگر سال به صورت انفرادی است.
در قدیم رسم بود، زنان و مردان در بیست و هفتم ماه مبارك رمضان با فراهم كردن آرد از تاپوهای قدیم (مخازن ذخیزه سازی آرد)، شكر، زرده تخم مرغ، گلرنگ، كنجد و مغز بادام، پشته ای هیزم را برای گرم شدن تنور جمع می كردند و آتش در تنورهای گلی روشن می كردند تا این نان محلی پخته شود. ˈیك كارشناس فرهنگ چهارمحال و بختیاری می گوید: زنان این نان را در روز 27 ماه مبارك رمضان كه از گذشته تاكنون ˈ روز قصاص قاتل امیرالمومنین علی(ع) ˈ می دانند، می پزند و بدین ترتیب ارادات خود را به ائمه اطهار(ع) نشان می دهند.
مرضیه حسینی در گفت وگو با ایرنا افزود: مردم چهارمحال و بختیاری در روز 27 ماه مبارك رمضان درگذشته با پخش این نوع نان شیرین گونه، قصاص ابن ملجم قاتل امام اول شعیان را جشن می گرفتند.
**
حنابران ماه مبارك رمضان
یكی دیگر از رسم های ماه رمضان كه شناخته شده نیست و كمتر مورد توجه قرار گرفته است، حنابران یا حنای مراد است كه در گذشته انجام می شد و هنوز در بین برخی زنان در امامزاده ها انجام می شود.
زنان روزه دار و مومن شهركرد از نیمه ظهر بیست و هفتم ماه مبارك رمضان با حضور در امامزادگان حلیمه و حكیمه خاتون شهركرد اقدام به برگزاری رسم حنا بران مس كرده اند.
در این آیین سنتی، دختران و زنان جوان در اماكن مقدس به ویژه امامزاده حلمیه و حكیمه خاتون شهركرد به صورت نمادین حنا را به امامزاده می آورند تا پس از تبرك به خانه خویش ببرند.
زنان برخی از نقاط چهارمحال و بختیاری پس از اقامه نماز صبح، به امامزاده می آیند و حنا را تا عصر كنار ضریح امامزاده حلیمه و حكمیه خاتون نگهداری می كنند.
یك پژوهشگر چهارمحال و بختیاری می گوید: آیین حنابران در عصرگاه روز بیست و هفتم ماه مبارك رمضان در بین برخی از زنان هنوز دارای اهمیت است اما در بین زنان و دختران جوان چندان مورد توجه قرار ندارد.
بابك زمانی پور افزود: این آیین به صورت تاریخی در این استان در امامزاده حلیمه و حكیمه خاتون شهركرد برگزار می شد و تاكنون تداوم دارد و فقط در نظر بانوان رایج است و آیین حنابران در نزد بانوان این استان به 'حنای مراد ' و 'حنای اولاد' تقسیم می شود.
در آیین حنابران زنان ظرف حنا را در صحن امامزاده می چرخانند و هر كدام از آنها یك قاشق از محتوای حنای خشك را در ظرفیت خود می ریزند و از ظرفی دیگر، از ظرف حنای خود نیز قاشقی به زنان دیگر هدیه می دهند.
براساس این سنت دیرین زنان هر مرادی كه دارند را از خدا طلب می كنند و این آیین تا اذان مغرب در استان چهارمحال وبختیاری تداوم خواهد یافت و سپس ظرف حنا را به خانه خویش می برند.
زنان روزه دار ظرف حنای خشك را تا روز عید سعید فطر نگهداری می كنند و سپس آن را در روز عید فطر با آب یا گلاب مخلوط می كنند و حنای تر را بر كف دستان خود می كشند تا رنگ حنا بر كف دستان زنان یا كودكان باقی بماند.
قدمت این آیین به حدود یك قرن می رسد و مردم روز بیست و هفتم ماه را رمضان را روز قصاص ابن مجلم مرادی -قاتل امام اول شیعیان - می دانند و روز امامت حضرت امام حسن(ع) برمی شمارند، از این روز پخت نان شیرینی و حنابران را نیز برای خوشنودی در قصاص بان مجلم انجام می دهند.
به گزارش ایرنا،'حنا' گیاهی است از رده دو لبه جدا گلبرگ كه خود تیره مشخصی را بنام حنا می‌سازد این گیاه بصورت درختچه‌ای است كه در شمال و مشرق آفریقا و شبه جزیره عربستان و ایران و هند كشت می‌شود.
سایر آیین های مبارك رمضان مانند افطاری دادن، سفره اندازی، نذر شب های احیا، عزاداری بیست و یكم رمضان، سحرخوانی و چاووشی چهارمحال و بختیاری با استانهای دیگر مشترك است.
20976021