«دایره المعارف بازی های بومی» بر اساس مطالعه تطبیقی است

به گزارش ایرنا، طرح تدوین دایره المعارف بازی های بومی و محلی از چند سال گذشته در دستور كار فدراسیون ورزش روستایی و بازی بومی محلی قرار گرفت و هم اكنون این كتاب در مرحله چاپ قرار دارد. گروه ورزش ایرنا برای آشنایی با شیوه های گرداوری اطلاعات این كتاب و اهمیت آن، پای سخنان «پوریا سهرابی» پژوهشگر حوزه بازی های بومی و محلی نشسته است.
متن كامل این گفت وگو در زیر آمده است؛
**ایرنا: در دهه دوم قرن بیست و یكم هستیم و میزان تغییرات سبك زندگی به نسبت گذشته بیشتر و سریع تر است. چه ضرورتی وجود دارد كه فدراسیون ورزش روستایی اقدام به گردآوری كتابی با عنوان دایره المعارف بازی های بومی و محلی كند؟
- سهرابی: وقتی كه سازمانی جهانی یونسكو به دنبال گردآوری میراث نامحسوس فرهنگ هاست و ما نیز در این زمینه كشوری صاحب تمدن به شمار می رویم، نمی توانیم از میراث نامحسوس و گذشته خود چشم پوشی كنیم. میراثی كه حاصل هزاران سال زندگی اقوام ایرانی در فلات ایران است.
همچنین زمانی كه ماموریت صیانت از بازی های بومی و محلی به یك بخش یا فدراسیون داده می شود باید نسبت به آن موضوع آگاهی داشته باشد و اسناد شفاهی و مكتوب آن را نیز گردآوری كند. ما باید بدانیم با چه موضوعی درگیر طرف و دنبال چه هدفی هستیم.

** ایرنا: تا كنون در دایره المعارف بازی های بومی و محلی چند بازی به ثبت رسیده است؟
- سهرابی: نخستین سوالی كه برای گردآوری این كتاب در ذهن گروه و تیم ما شكل گرفت، این بود كه در بین اقوام ساكن در مرزهای سیاسی كشور، چند بازی وجود دارد. بررسی ها نشان داد كه شمار بازی های ما تحت تاثیر تنوع و نام بازی ها دسته بندی می شوند زیرا ممكن است یك بازی در چند منطقه مختلف كشور با نام های مختلفی شناخته شود. تعداد بازی بومی محلی ثبت شده در این كتاب كمتر از یك هزار مورد است.
**ایرنا: چه ملاك هایی در بازی های بومی و محلی برای دسته بندی این بازی ها در دستور كار قرار گرفت. آیا صرفا براساس انجام آن بازی در منطقه ای خاص بازی تعرف می شود یا مطالعه تطبیقی نیز انجام شد؟
- سهرابی: برای شناخت و ثبت بازی های بومی و محلی در ایران نخستین اقدام مطالعه تطبیقی بود كه هم در حوزه داخلی و هم در حوزه خارجی در دستور كار قرار گرفت و ما هم بازی های بومی را بررسی كردیم و بازی های وارداتی به حوزه فلات ایران را نیز در دستور كار قرار دادیم.
در این بررسی ها مشخص شد تنوع بازی های بومی و محلی تحت تاثیر نام و منطقه جغرافیایی قرار گرفته و بسیاری از این بازی ها در بین اقوام ایرانی ریشه مشتركی دارند، اما با نام های متفاوت برگزار می شوند.
همچنین در زمینه بازی های بومی و محلی كشورهایی كه با ایران قرابت فرهنگی دارند، مطالعه تطبیقی انجام و راهكارهای حفظ میراث ناملموس فرهنگی آنان را مورد بررسی قرار دادیم. در نهایت مشخص شد روش گردآوری اطلاعات این بازی ها در كشورهای دیگر نیز با استفاده از مطالعه، مصاحبه، تاریخ شفاهی و مشاهده میدانی است.
** ایرنا: آیا در مطالعه تطبیقی بازی های بومی – محلی ایران با كشورهای اشتراك در این بازی ها وجود داشت؟
- سهرابی: پراكندگی اقوام آریایی در كشورهای مختلف موجب شده تا بازی هایی با ریشه های مشابه و نام های متفاوت در برخی از كشورهای همسایه وجود داشته باشد. به عنوان مثال، تیرندازی روی اسب كه یكی از سرگرمی های استان لرستان و حوزه فرهنگی غرب است و در این استان به «قی قاچ» معروف است در هند، مغولستان و مغول هایی كه در منطقه چین زندگی می كنند یك سرگرمی به شمار می رود.
** ایرنا: با وجود مطالعات شما، چه دلایلی برای این قرابت و شكل گیری بازی بومی و محلی وجود دارد؟
- سهرابی: بازی های بومی و محلی ویژگی ای دارد كه در بین اقوام مشترك است و دلیل به وجود آمدن آن نیز بستگی به جغرافیای شكل گیری آن دارد. اگر در كرمان و سیستان بازی بومی و محلی براساس ویژگی های جغرافیایی و كویری منطقه شكل گرفته، در بازی های بومی محلی غرب ایران سنگ و ابزارهای كوهستانی به عنوان عناصر قالب این بازی ها به شمار می روند.

** ایرنا: جمع آوری اطلاعات نزدیك به هزار بازی بومی و محلی از فرهنگ و مناطق مختلف كشور نمی تواند كار ساده ای به شمار آید، چه برنامه هایی در دستور كار قرار دادید تا در كمتر از یك دهه این مجموعه كامل شود؟
- سهرابی: اگر تیم جمع آوری اطلاعات بازی های بومی و محلی سفر به مناطق مختلف كشور در دستور كار قرار می دادند به یقین هم هزینه و هم زمان بیشتری لازم بود، زیرا ما باید 450 شهر و بیش از 60 هزار روستا را بررسی می كردیم.
روش ما در گردآوری اطلاعات، ارتباط گیری با افراد آشنا با این بازی ها در مناطق مختلف كشور بود كه در نهایت موجب شد تا در كوتاه مدت بیش از پنج هزار نفر برای این كار آماده شوند كه بیشتر آنان معلمان تربیت بدنی در مدارس بودند.
گرداوری اطلاعات در این زمینه برای برخی از افراد به عنوان یك كار كارگاهی مشخص شد و در نهایت ما توانستیم بیش از شش هزار صفحه اطلاعات از طریق این افراد گردآوری كنیم. با پالایش این اطلاعات از طریق مختلف هم اكنون كتاب آماده چاپ و قابل دفاع در زمینه های مختلف است.

** ایرنا: برای گردآوری و چاپ این مجموعه از سوی چه نهادهایی كمك دریافت كرده اید؟
- سهرابی: گردآوری و چاپ این مجموعه هزینه فراوانی دارد و ما سعی داریم برای چاپ آن از وزارت ورزش و امور جوانان هزینه هایی دریافت كنیم كه تا كنون به صورت شفاهی موافقت كرده اند. همچنین با رایزنی هایی كه با سازمان جهانی یونسكو انجام شده از سوی این سازمان، قول هایی برای مساعدت دریافت شده است اما هنوز به صورت كامل مشخص نشده سهم وزارت ورزش و سازمان یونسكو هر كدام چه میزان است.

** ایرنا: با چاپ این كتاب دریچه ای جدید به روی بازی های بومی و محلی و علاقمندان به این بازی ها گشوده خواهد شد. به عنوان یك استاد دانشگاه و مولف كتاب، آینده بازی های بومی و محلی را چگونه ارزیابی می كنید؟
- سهرابی: كتاب دایره المعارف بازی های بومی محلی گام نخست احیای این بازی ها است. در آینده اگر پژوهشگران بخواهند در این زمینه كارهایی انجام دهند، منبع ای ویژه (رفرنس) در اختیار دارند كه بازی های بومی و محلی استان های مختلف در آن قرار دارد.
رویگردانی از ورزش های خشن در جامعه در حال رواج است و جذابیت بازی های بومی و محلی می تواند به خوبی جای خود را در بین علاقه مندان باز كند. فعالیت بدنی در ورزش همگانی به عنوان یك تفریح و سرگرمی شناخته می شود و این ویژگی بارز بازی هاست. روی آوردن به این بازی ها در شرایط كنونی بیش از 20 سال گذشته است زیرا در مدارس، دانشگاه و در بین نیروهای مسلح نیز بحث بر برگزاری آنها خواهد شد.
ورزشی**2052**1368