شكاف در ائتلاف سعودی علیه دوحه بیشتر می شود

نزدیك تر شدن اردن به قطر در حالی است كه روابط امان – ریاض در ماههای اخیر به سردی گراییده و به دلایل مختلف، این روابط با ابهام بیشتری روبرو می شود.
علاوه بر اختلاف اردن با عربستان بر سر مسئله فلسطین، برخی منابع اخیرا فاش كردند كه رژیم سعودی تلاش هایی برای ایجاد اختلال در روابط اردن با آمریكا به عمل آورده و دولت امان از این موضوع آگاه شده است .

** سهم بخش خصوصی در توسعه روابط
كلید بهبود روابط دوحه – امان پس از آن زده شد كه در ماههای پایانی سال 2017 میلادی یك هیات اقتصادی به ریاست 'نائل الكباریتی' رییس اتاق بازرگانی اردن به دوحه سفر كرد تا راههای تقویت روابط تجاری و اقتصادی میان دو كشور را مورد بررسی قرار دهد.
پس از این سفر بود كه شمار زیادی از نمایندگان مجلس اردن خواستار بهبود روابط با قطر شدند. نمایندگان وابسته به ائتلاف 'اصلاح' كه از سوی 'اخوان المسلمین' اردن حمایت می شوند، اوایل اسفند ماه در نامه ای به دولت این كشور خواستار بازگشت 'بندر بن حمد العطیه' سفیر قطر به امان شدند.
به دنبال این اتفاقات شركت های هواپیمایی دو كشور توافقنامه همكاری در زمینه حقوق هوایی امضا كردند و یك هیات امنیتی قطر هم به امان رفت تا در خصوص تبادل اطلاعات امنیتی با مقامات اردنی گفت وگو كند.
در اولین دیدار یك مقام رسمی در یك سال گذشته هم وزیر آموزش عالی اردن 'عادل الطویسی' ماه پیش به دوحه سفر كرد. او در مركز مطالعات عالی پایتخت قطر جلسه ای گذاشت و با اشاره به حضور بیش از یك هزار و 400 دانشجوی قطری در اردن، گفت كه در تلاش است، شمار بیشتری از دانشجویان قطری را برای دانشگاه های اردن جذب نماید.
اواخر اردیبهشت ماه امسال بود كه جمعی از نمایندگان عضو 'كمیته برادری اردن و قطر' با امضای یادداشتی از 'هانی الملقی' نخست وزیر اردن خواستند، سطح روابط دیپلماتیك این كشور در قطر را به حالت عادی بازگرداند.
امضا‌كنندگان این یادداشت ابراز امیدواری كردند كه 'تمیم بن حمد آل ثانی' امیر قطر نیز به درخواست آنها برای بازگشت سفیر این كشور به پایتخت اردن به منظور حفظ روابط تاریخی دو كشور و تحقق منافع 'دو ملت برادر'، پاسخ مثبت دهد.
این درخواست نمایندگان پارلمان اردن پس از آن انجام شد كه 'عبدالله دوم' شاه اردن در اجلاس فوق‌العاده سازمان همكاری اسلامی در استانبول شركت و با تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر دیدار كرد.
متعاقب این دیدار در استانبول، شیخ تمیم امیر قطر پنجشنبه گذشته در پیامی به عبدالله دوم روز ملی اردن را به وی تبریك گفت .
پس از این تحولات بود كه روزنامه 'الوطن' به نقل از الكباریتی رییس اتاق بازرگانی اردن از تكمیل شدن مراحل ایجاد خط دریایی بین اردن و قطر خبر داد و گفت: با ایجاد این خط دریایی روابط اقتصادی دو كشور شاهد رشد خوبی خواهد شد.
وی افزود: بخش خصوصی دو كشور بسته همكاری های اقتصادی به ویژه در زمینه حمل و نقل كالاهای اردنی به قطر، برپایی نمایشگاه كالاهای اردن در دوحه و ایجاد كارخانه مشترك برای تولیدات مواد غذایی و دامی را تهیه كرده اند .
به گفته الكباریتی نقشه راه اقتصادی بین اردن و قطر را بخش خصوصی ترسیم كرده و در آینده نزدیك اجرایی خواهد شد.
حجم روابط تجاری دو كشور اردن و قطر به 400 میلیون دلار رسیده است. قطر جایگاه سوم از نظر حجم سرمایه گذاری در اردن را با دو میلیارد دلار به خود اختصاص داده است . سرمایه گذاری های قطر در اردن در دو بخش مالی و ساخت و ساز تمركز است .
از سوی دیگر 'عمر ابووشاح' رئیس انجمن صادرات اردن بر اهمیت خط صادرات دریایی میان اردن و قطر تاكید كرد و گفت كه این پروژه حیاتی است و یك جهش كیفی در زمینه صادرات و مبادلات تجاری بین دو كشور ایجاد خواهد كرد.
بخش خصوصی اردن كه به شرایط بد اقتصادی كشورش بعد از تحریم قطر پی برده بود، در شش ماه گذشته با تدوین یك راهبرد و تلاش برنامه ریزی شده برای اجرای آن ، موفق شده زمینه لازم برای از سرگیری روابط اقتصادی دو كشور را فراهم كند.
اگرچه الكباریتی رییس اتاق بازرگانی اردن در نشست خبری خود در دوحه به خبرگاران گفت كه تلاش های این اتاق برای توسعه همكاریها با قطر محدود به موضوعات اقتصادی است و ارتباطی به مسایل سیاسی ندارد، اما به نظر می رسد با توسعه روابط اقتصادی دو كشور و بازگشت این روابط به شرایط پیش از تحریم ، زمینه لازم برای از سرگیری روابط سیاسی هم فراهم خواهد شد . در واقع دیپلماسی اقتصادی قادر خواهد بود، دیدگاههای سیاسی را هم به یكدیگر نزدیك كند و روابط پایدارتری را فراهم نماید.

** عدم كارآیی تحریم ها
یك سال پیش در چنین روزهایی بود كه عربستان ، امارات ، بحرین و مصر با بهانه قرار دادن یك نوار صوتی منتسب به امیر قطر ، این كشور را به حمایت از تروریسم متهم ، روابط خود با قطر را قطع كردند و مرزهای خود با این كشور را هم بستند.
رژیم سعودی كه دلخوش به وعده های 'دونالد ترامپ' در سفر به ریاض بود، این اقدام را با هدف به زانو در آوردن قطر، رهبری نمود و در ادامه شمار دیگری از كشورهای آفریقایی و منطقه ای را وادار به حمایت از خواسته های خود كرد.
اردن یكی دیگر از كشورهایی بود كه پس از محاصره قطر، روابط خود با این كشور را در حمایت از تحریم كنندگان به ویژه عربستان كاهش داد. اردن پس از تنش، صادرات كالا به قطر را متوقف كرد و نمایندگی شبكه 'الجزیره' در این كشور را هم بست.
بسته شدن شبكه الجزیره یكی از شروط 13 گانه ای بود كه تحریم كنندگان برای از سرگیری روابط با قطر اعلام كرده بودند.
بحران قطر با همسایگانش از نظر اقتصادی بر اردن نیز تاثیر منفی گذاشت و ورود كالاهای اردنی به قطر به دلیل موضع گیری سیاسی امان نسبت به این بحران و همچنین بسته شدن مرزهای زمینی عربستان با قطر، تقریبا متوقف شد.
سیاست های سعودی علیه قطر طی یك سال گذشته پیوسته ادامه داشته و ریاض از هیچ تلاشی برای ضربه زدن به قطر فروگذار نكرده است .
در جدیدترین خبری كه از تلاش های عربستان و امارات برای ضربه زدن به قطر فاش شده، خبری بود كه خبرگزاری 'آسوشیتدپرس' منتشر كرد . این خبرگزاری اعلام كرد كه بر اساس اسنادی كه در اختیار دارد، دو تاجر آمریكایی كه یكی از آنها بزرگترین تامین كننده مالی كارزار ترامپ رئیس جمهوری آمریكا بود، تلاش كرده اند با استفاده از روابط خود با امارات و عربستان و برای تغییر سیاست واشنگتن، قطر را تحت فشار قرار دهند.
البته عدم حمایت دو عضو شورای همكاری خلیج فارس از تصمیمات سه عضو دیگر، بزرگ ترین ضربه را به تلاش های عربستان علیه قطر زده است . كویت و عمان از ابتدای تنش سیاست دیگری را در پیش گرفتند. سلطنت عمان بر اساس سیاست سنتی، روابط خود با دو طرف را حفظ كرد و از لزوم گفت و گو برای حل اختلافات سخن گفت. اما امیر كویت ترجیح داد، طی یك سال گذشته تلاش های زیادی برای حل اختلاف به عمل بیاورد، هر چند این تلاش ها تاكنون به نتیجه ملموسی نرسیده و طرفین از خواسته های خود كوتاه نیامده اند .
در كنار عدم حمایت دو عضو قدرتمند شورای همكاری خلیج فارس یعنی كویت و عمان از هژمونی طلبی سعودی علیه قطر، عربستان هم با سیاست های غلط منطقه ای نه تنها نتوانست قطر را به تمكین از خواسته های خود و متحدینش وادار كند كه حامیان او یك به یك دست از حمایت برداشتند و یكی پس از دیگری میدان را خالی كردند.
پشیمانی كشورهای حامی عربستان كه پیشتر روابط خود با قطر را قطع كرده و یا در این دعوا جانب سعودی را گرفته بودند ، دلیل عدم كارایی دیپلماتیك كشورهای تحریم كننده به ویژه عربستان در ماه های گذشته بوده است.
عربستان علاوه بر ماجراجویی ولیعهد جوان این كشور كه موجب بروز اختلاف میان ریاض و بیشتر كشورهای اسلامی و عربی منطقه شده است، در دو سال اخیر با كاهش قیمت نفت درآمدهای سرشار خود را از دست داده و حربه فشار اقتصادی بر دولت ها برای پیشبرد اهداف سیاسی را به نوعی از دست داده است.
آمریكا هم كه در ابتدا از ادعاهای عربستان حمایت می كرد، در ادامه جانب احتیاط را گرفت و اكنون مایل است هر چه زودتر به تنش ها پایان داده شود، چرا كه می داند ادامه این سیاست دستاوردی برای عربستان نخواهد داشت.
ترامپ سعی كرد، سران همكاری شورای همكاری خلیج فارس را اردیبهشت ماه امسال گردهم آورد، اما درادامه به دلایل نامعلومی اعلام نمود كه این نشست شهریور ماه آینده برگزار خواهد شد.
اما دوشنبه هفته گذشته سخنگوی وزارت خارجه آمریكا اعلام كرد كه 'جان سالیوان' معاون اول این وزارتخانه در حاشیه نشست 'جی 20 ' در 'بوینوس آیرس' پایتخت آرژانتین به 'عادل الجبیر' وزیر خارجه عربستان اطلاع داده كه آمریكا خواستار حل فوری اختلاف های این كشور با قطر در سریع ترین زمان ممكن است .
عربستان تاكنون به این درخواست واكنشی نشان نداده، اما 'انور قرقاش' وزیر مشاور در امور خارجه امارات دیروز (جمعه ) در چند توئیت پشت سر هم بار دیگر با تكرار ادعاها علیه قطر ، سیاست های دوحه در خصوص همسایگان را به باد انتقاد گرفت و از ادامه تحریم و تنش دفاع كرد.
مواضع مقام اماراتی نشان می دهد هنوز زمینه لازم برای آشتی بین اعضای شورای همكاری خلیج فارس و رفع تنش وجود ندارد و بعید است درخواست های آمریكا از این كشورها نتیجه داشته باشد.
خاورم**1508**1651