خطر انقراض سمندر كردستاني در پي شكار و تغيير اقليم

به گزارش ايرنا شكار با هدف فروش، آلودگي هاي زيست محيطي، تخريب زيستگاه، فرسايش خاك، سرازير شدن بي رويه آب هاي كشاورزي، علف كش ها و خشكسالي از عوامل تهديدكننده نسل سمندر كردستاني در زيستگاه آن به شمار مي رود.
پراكندگي اين گونه زيبا با نام علمي' Neurergus' Microspilotus ' از جنس' Neurergus ' در سطح دنيا محدود به ايران، تركيه و عراق است و شهرستان بوكان با داشتن حدود يكهزار حلقه از آنها، زيستگاه اصلي اين گونه در سطح كشور به شمار مي رود.
اين گونه جانوري با خال هاي زرد رنگ در استان هاي كردستان، كرمانشاه و آذربايجان غربي نيز زيست مي كند و در اوايل صبح يا هنگام شب، سر از آب بيرون مي‌آورد و گاهي هم به خشكي مي‌آيد.
شهر بوكان و مناطق ايل گورك مهمترين زيستگاه اين دوزيست بوده و شناسايي اين گونه نادر جانوري براي نخستين بار در اين منطقه طي سال 1378 شمسي از سوي اداره حفاظت محيط ‌زيست شهرستان انجام شده است؛ اين نوع از سمندر در حال انقراض در شمال شرق عراق و جنوب شرق تركيه نيز ديده شده است.
رئيس اداره حفاظت محيط زيست بوكان در اين خصوص به خبرنگار ايرنا، گفت: در گزارش هاي سابق وجود سمندر كردستاني تنها در استان هاي كرمانشاه و كردستان و در داخل چشمه‌ها و رودبارهاي واقع در دره هاي عميق سلسله جبال زاگرس(مركزي) گزارش شده بود.
محمد احمدي ادامه داد: با توجه به پايش‌هاي انجام شده در چندين سال گذشته مشخص شد كه قسمت هاي زيادي از منطقه مكريان در جنوب آذربايجان غربي شامل شهرستان هاي سردشت و بوكان نيز زيستگاه فعال اين گونه به شمار مي‌روند و پراكنش جغرافياي آن جدا از استان هاي كرمانشاه و كردستان منطقه مكريان را نيز شامل مي‌شود.
وي بيان كرد: سمندر كردستاني از گونه هاي كمياب جانوري در دنياست كه در ليست سرخ اتحاديه حفاظت از طبيعت و منابع طبيعي (IUCN) قرار گرفته و در رده حفاظتي بسيار خطرناك (Critically Endangered) رتبه بندي شده است.
احمدي افزود: در بوكان نخستين مشاهدۀ رسمي سمندر كردستاني به ارديبهشت 1388و در چشمه كاني 'سارد' بين روستاهاي 'گنمان' و 'موسي' برمي‌گردد.
وي بيان كرد: منطقه كوهستاني ايل گورك بوكان شامل روستاهاي زاوا كيو، سارده كويستان، موسي، برايم خه سار و گنمان بوده كه در 50 كيلومتري جنوب غربي بوكان و در ارتفاع تقريبي 1800-1500 متر از سطح دريا واقع شده است.
رئيس اداره حفاظت محيط زيست بوكان به پايش زيستگاه سمندر كردستاني در اين شهرستان طي سال جاري اشاره كرد و گفت: در نخستين دوره اين پايش تعداد حدود 450 حلقه از اين گونه نادر جانوري كه در معرض خطر انقراض قرار دارد، در اين شهرستان سرشماري شد.
وي اضافه كرد: در مرحله دوم پايش سمندر كردستاني در زيستگاه هاي ابراهيم خصار و سلامت نيز بررسي و بيش از 400 عدد از اين گونه در اين زيستگاه ها مشاهده شد.
احمدي با بيان اينكه ارتفاعات اين مناطق، مهمترين حوضچه‌هاي آبخيز رودخانۀ سيمينه را تشكيل مي‌دهد، بيان كرد: منطقه كوهستاني ايل گورك در مجموع از بارندگي‌هاي مطلوبي برخوردار بوده و وجود چشمه‌ها و آبراهه‌هاي فراوان باعث بوجود آمدن شرايط مطلوب زيستگاهي براي سمندر كردستاني شده بطوريكه چندين كانون مهم توليد مثل و زادآوري در اين منطقه ثبت شده است.
اين كارشناس محيط زيست گفت: پوشش گياهي آن عمدتا از درختچه هاي بلوط، گراس لند ها، گياهان علوفه‌اي، نسترن وحشي و درخت‌هاي بيد تشكيل شده و با توجه به امتداد جنگل هاي زاگرسي و وجود سرچشمه‌هاي آب فراوان، اين منطقه به محل مناسبي براي زيست سمندر كردستاني تبديل شده است.
وي اضافه كرد: در حال حاضر سمندر كردستاني كه در زبان محلي 'بووكي كانياو' ناميده مي شود از مهمترين گونه‌هاي جانوري است كه چشمه‌ها و آبراهه هاي مناطق ايل گورگ بوكان يكي از مهمترين زيستگاه هاي جهاني آن به شمار مي‌رود.
كارشناس محيط زيست در اين خصوص به خبرنگار ايرنا گفت: عمده ترين عوامل تهديد كننده جمعيت سمندر كردستاني شامل خشكسالي‌هاي پي در پي، زنده گيري، تخريب زيستگاه مانند انشعاب آب چشمه‌ها براي اهداف كشاورزي و آلودگي آب از طريق علف كش‌ها و كودهاي شيميايي است.
رحيم عبدالكريمي در خصوص ويژگي اين گونه جانوري ادامه داد: سطح پشتي اين گونه قهوه‌اي تا سياه با لكه‌هاي زرد مايل به سبز كوچك به تعداد زياد مي‌باشد.
وي بيان كرد: پراكنش لكه ها در سطح پشتي اين سمندر از الگو يا طرح خاصي تبعيت نمي كند و بخش هاي زيرين به رنگ قرمز كارمن ديده مي شود و پاها وقتي به تنه نزديك مي شوند، يكديگر را مي پوشانند.
وي گفت: لارو آنها داراي علائم واضحي مبني بر سازش با محيط جويبار است؛ اين سمندر به محض آب شدن يخ ها در بهار براي جفت گيري از محل زيست زمستانه اش به سمت جويبارها حركت مي كند.
كارشناس اداره حفاظت محيط زيست گفت: سمندر كردستاني در بيشتر موارد در ارتفاعات يكهزار و 300 تا يكهزار و 400 متري زندگي مي كند و در جنگل هاي بلوط زاگرسي پراكنش دارد و در داخل رودخانه و دماي آب محيط 10 تا 30 درجه سانتي گراد به سر مي برد.
رئيس اداره حيات وحش اداره كل حفاظت محيط زيست آذربايجان غربي گفت: پراكنش سمندر كردستاني محدود به زيستگاه هاي شمال غرب كشور از جمله شهرستان هاي بوكان، سردشت، مهاباد و پيرانشهر و بيشترين آمار مشاهده شده مربوط به شهرستان بوكان است.
اميد يوسفي افزود: بررسي زيستگاه هاي مرتفع و بالاي يكهزار و 800 متر مهمترين شاخص در سرشماري اين جانور به شمار مي رود.
وي افزود: زيست آن در ارتفاعات به دليل تميز و زلال بودن آب و مهيا بودن تغذيه مناسب و شرايط دمايي مطلوب بوده و تغذيه اين جانور از جلبك ها، حشرات و لارو جانوران ديگر است.
به گزارش ايرنا در ايران چهار نوع سمندر شاخص با نام هاي علمي 'Neurergus' ،'N.crocatus' ،'N.kaiseri' ،'N.microspilotus' شناسايي شده كه سمندر كُردستاني از نوع «N.microspilotus» است.
3093/7510/3072
گزارش: محمد اديب