نفع اقتصاد گردشگري از ميزباني جام‌جهاني

امروز جام‌جهاني ديگر تنها رقابتي ميان 32 تيم ملي فوتبال نيست كه عاشقان فوتبال را يك ماه پاي تلويزيون بنشاند؛ قبل، حين و خصوصا پس از برگزاري اين رقابت‌هاي بي‌شمار فرصت اقتصادي براي ميزبان پديد مي‌آيد كه شانس شكوفايي صنعت گردشگري آن كشور، به‌عنوان يكي از روبه‌رشد‌ترين و به‌روزترين حوزه‌هاي اقتصادي، از مهم‌ترين آنان است.

تجربه برگزاري دوره‌هاي اخير جام‌جهاني در كشورهاي برزيل، آفريقاي جنوبي، آلمان، كره و ژاپن و فرانسه و افزايش ورود گردشگر به اين كشورها حين برگزاري مسابقات و سال‌هاي پس از آن نيز مويد همين نكته است. براي مثال آلمان كه تا سال 2005 سالانه حدود 21 ميليون گردشگر را پذيرش مي‌كرد، با برگزاري جام‌جهاني فوتبال در سال 2006، اين رقم را به 23 ميليون و 600 هزار نفر در اين سال رساند و درآمدهاي حاصل از گردشگري در اين كشور با رشد قابل توجه 12.3 درصدي همراه شد.

**نفع اقتصاد گردشگري از ميزباني جام‌جهاني
در كشورهاي برگزاركننده رقابت‌ها و رويدادهاي بزرگ ورزشي همچون جام‌جهاني و بازي‌هاي المپيك، سال‌ها تلاش خستگي‌ناپذيري صورت مي‌گيرد تا نخست عنوان ميزباني كسب، سپس با سرمايه‌گذاري‌هاي انبوه، توسعه در زيرساخت‌هاي ورزشي، اقامتي، پذيرش مسافر و حمل‌و‌نقل حاصل شود. در دل برگزاري چنين رويدادهايي، جهش در صنعت گردشگري كشور ميزبان از جايي آغاز مي‌شود كه چشم ميليون‌ها انسان همزمان با ايام برگزاري رقابت‌ها و به مدت نزديك به يك‌ماه، چه از طريق تلويزيون و چه با حضور فيزيكي، به آوردگاه‌هاي ورزشي اين كشور دوخته مي‌شود و ميزبان از اين فرصت استثنايي براي نشان دادن جاذبه‌هاي خود به سراسر جهان بهره مي‌گيرد. به همين ترتيب و طي روزهاي آينده، روسيه كِشته‌هاي خود را در سال‌هاي اخير درو خواهد كرد و قطر كه ميزبان جام‌جهاني 2022 خواهد بود نيز از هم‌اكنون براي منفعت هرچه بيشتر از ميزباني اين رويداد دورخيز كرده است.

**اهميت ميزباني
شايد در وهله اول ميزباني يك دوره از جام‌جهاني براي مردم يك كشور شادي صعود مستقيم به اين رقابت‌ها را بيافريند، اما دستاوردهاي اقتصادي ميزباني بيش از آنچه است كه تصور مي‌شود. به‌طور كلي، برگزاري هرگونه رويداد بزرگ‌مقياس بين‌المللي در يك كشور، آثار و تحولات قابل توجهي در عرصه‌هاي سياسي، اقتصادي، فرهنگي و اقتصادي در آن كشور به‌جاي مي‌گذارد و در اين ميان رويدادهاي ورزشي از جايگاهي ويژه برخوردار هستند؛ امروز رقابت‌هاي ورزشي و در راس آنها جام‌جهاني فوتبال كه بيشترين دنبال‌كننده را ميان رويدادهاي ورزشي جهان دارد، هم در ميان جمعيت گسترده‌اي از مردم جهان از حساسيت ويژه‌اي برخوردار است و هم بيش از هر زمان ديگري تجاري شده و به اقتصاد گره خورده‌اند.

چند سال پيش، پژوهش‌هاي برخي اقتصاددانان نشان داد كه به‌رغم هزينه‌بر بودن برگزاري رويدادي ورزشي براي يك كشور، دستاوردهاي آن محدود به توسعه ورزش در جامعه ميزبان نشده و به گواه آمارها، در سال‌هاي پس از برگزاري اين چنين رويدادهايي، صادرات ملي كشور ميزبان به‌مقدار قابل توجه و معناداري افزايش پيدا كرده است. يكي از اين موارد صادرات را مي‌توان گردشگري دانست كه به‌موجب برگزاري اين رويدادها پاي هزاران تا ميليون‌ها گردشگر ولخرج به كشور ميزبان باز مي‌شود و طي حدود يك ماه در كنار تماشاي مسابقات، به گشت‌وگذار و بازديد از جاذبه‌هاي گردشگري كشور ميزبان نيز مي‌پردازند و مقدار قابل‌توجهي سفر بين‌شهري در كشور مقصد انجام مي‌دهند.

**ميزبانان سابق چه كردند؟
اما كارشناسان درباره اثر ميزباني رويدادهاي ورزشي بر گردشگري يك كشور، بيش از هر چيز بر دستاوردهاي حاصل از ميزبان بودن در حوزه بازاريابي توريسم كشور ميزبان صحه مي‌گذارند. كشور ميزبان در تبليغاتي كه حول چنين رويدادهايي انجام مي‌دهد، در طراحي لوگوها و پوسترها و مواردي كه از طريق پخش تلويزيوني به بينندگان جهان مخابره مي‌شود از جاذبه‌هاي گردشگري خود بهره مي‌گيرد و با برندسازي از مقاصد گردشگري خود وسوسه سفر به كشور ميزبان را در ميان بينندگان تلويزيوني تحريك مي‌كند. به‌علاوه، گردشگراني كه براي تشويق تيم‌ها و ورزشكاران و براي حضور در رويدادي همچون جام‌جهاني به كشور ميزبان سفر مي‌كنند، از سفري چند روزه و بعضا تا يك ماه در آن كشور بهره‌مند مي‌شوند و ميزبان نيز تمام تلاش خود را مي‌كند تا اين گردشگران بهترين تجربه ممكن را از سفر خود داشته باشند.

به اين ترتيب و با پايان اين رويداد، ميليون‌ها سفير گردشگري كشور ميزبان، به كشورهاي خود بازمي‌گردند و در جوامع محلي خود اقدام به تبليغ مقصدي را خواهند كرد كه به آن سفر داشته‌اند. البته توجه به اين نكته نيز اهميت دارد كه صرف برگزاري چنين رويدادهايي تضمين شكوفايي صنعت گردشگري را به كشور ميزبان نمي‌دهد و اين نكته نيز اهميت دارد كه برگزاركننده رويداد در سياست‌گذاري‌هاي خود براي ميزباني، رشد ورود گردشگر به كشور را در ميان اولويت‌هاي خود بگنجاند.

در همين خصوص، بررسي آمارهاي سالانه ورود گردشگر به كشورهايي كه در دوره‌هاي اخير ميزبان جام‌جهاني بوده‌اند، نكات قابل‌توجهي به‌همراه دارد. آلمان در سال 2006 ميزباني جام‌جهاني را برعهده داشت و در سياست‌گذاري‌هاي خود براي برگزاري جام‌جهاني، توسعه توريسم و صنعت گردشگري يكي از محورها و اهداف اصلي بود. به‌موجب همين برنامه منسجم و برگزاري شكوهمند و بي‌اشكال جام‌جهاني 2006 در اين كشور كه رضايت بسيار بالايي ميان شركت‌كنندگان در اين رويداد برانگيخته بود، آلمان موفق شد از اين فرصت بهره گرفته و جهش قابل توجهي در ميزان گردشگر ورودي به ثبت برساند. تا سال 2005 سالانه حدود 21 ميليون توريست بين‌المللي به آلمان سفر مي‌كردند، اما اين رقم در سال 2006 و با برگزاري جام‌جهاني به 23 ميليون و 600 هزار نفر رسيد. آلمان همچنين موفق شد با بازاريابي مناسب، اين حجم از گردشگري ورودي را به تثبيت برساند و در سال‌هاي بعد نيز به‌رشد خود ادامه داد.

همچنين درآمدهاي حاصل از گردشگري در اين كشور نيز در سال 2006 نسبت به سال 2005 با رشد قابل توجه 12.3 درصدي همراه بود. اين روند در سال‌هاي بعد نيز استمرار يافت و آلمان موفق شد با سياست‌گذاري درست ضمن برگزاري جام‌جهاني 2006، رشدي پله‌اي در صنعت گردشگري خود به‌ثبت برساند. همچنين آمار تعداد ورود گردشگران خارجي به آفريقاي جنوبي كه ميزبان جام‌جهاني سال 2010 بود نيز نشان مي‌دهد اين كشور نيز توانسته از فرصت برگزاري جام‌جهاني بهره بگيرد و تعداد گردشگران خارجي خود را ارتقا ببخشد. اين كشور درحاليكه تا سال 2009 حدود 7 ميليون گردشگر خارجي داشت، با برگزاري جام‌جهاني 2010 توانست اين رقم را به كانال 8 ميليون گردشگر خارجي بكشاند و تا به امروز نيز با موفقيت به اين روند صعودي ادامه دهد.

**تجربه منفي
اما سال 2014 ميزباني جام‌جهاني در حالي با برزيل بود كه بسياري از مردم اين كشور نسبت به شيوه مديريت دولت برزيل براي برگزاري اين رويداد انتقاد داشتند. آنها بر اين باور بودند كه به‌دليل فساد سيستمي موجود در كشور و همچنين عدم برنامه‌ريزي شفاف و دقيق، برگزاري اين رويداد بيش از آنكه براي برزيل دستاورد اقتصادي داشته باشد، هزينه‌زا است. در عمل نيز و با بررسي مخارج صورت گرفته شايد بتوان تا حدود اين گفته را تصديق كرد؛ برزيل از جاذبه‌هاي گردشگري و مواريث تاريخي، فرهنگي و طبيعي بسياري برخوردار است و از اين حيث يكي از غني‌ترين كشورهاي جهان محسوب مي‌شود. از زاويه ديد صنعت گردشگري نيز، عملكرد اين كشور در اين حوزه به‌گونه‌اي بود كه در سال 2013 حدود 5 ميليون و 800 هزار گردشگر از اين كشور بازديد كردند اما اين رقم در سال 2014 با افزايش چشمگيري به‌فراخور عظمت رويداد جام‌جهاني همراه نبود و با افزايشي محدود به رقم 6 ميليون و 400 هزار نفر رسيد.

با اين‌همه بي‌توجهي سياست‌گذاران برزيلي به بازاريابي براي جذب گردشگر با نگاه به آمار گردشگران ورودي به اين كشور در سال 2015 به اثبات مي‌رسد؛ جايي كه برزيل با ثبت رشدي منفي از 6 ميليون و 300 هزار گردشگر خارجي ميزباني كرد. اين عملكرد ضعيف در حالي ادامه يافت كه برزيل در سال 2016 ميزبان ديگر رويداد بزرگ ورزشي در جهان، يعني بازي‌هاي المپيك تابستاني در شهر ريو بود.

اين كشور در اين سال نيز نتوانست ميزان گردشگر ورودي را چندان بهبود ببخشد و با رشدي اندك نسبت به سال 2015 تنها از 6 ميليون و 600 هزار گردشگر پذيرايي كرد. هرچند برخي صاحب‌نظران بر اين باورند كه به بهانه برگزاري اين 2 رويداد، برزيل توانست بخشي از زيرساخت‌هاي فرسوده خود را به‌روزرساني كرده و آنها را توسعه دهد اما با توجه به هزينه سنگين 11.6 ميليارد دلاري كه اين كشور در مدت زماني كوتاهي براي ميزباني كرد، نمي‌توان كم‌كاري مسوولان اين كشور را در حوزه‌اي همچون گردشگري ناديده گرفت كه حداقل مي‌توانست بخشي از اين سرمايه‌گذاري كلان را در كوتاه‌مدت به اين كشور بازگرداند.

**2022؛ ميزباني قطر و سهم‌خواهي ايران
اما كارشناسان تا به اين‌جاي كار نسبت به عملكرد روسيه در ميزبان اين دوره از رقابت‌هاي جام‌جهاني خوش‌بين هستند و معتقدند گردشگري از حوزه‌هاي مورد توجه سياست‌گذاران روسي بوده است. همچنين سياستمداران قطري كه توانسته‌اند ميزباني جام‌جهاني 2022 را به‌دست بياورند اميد بسياري به توسعه گردشگري كشور از قبل ميزباني جام‌جهاني دارند و از هم‌اكنون تلاشي بي‌وقفه در توسعه زيرساخت‌هاي كشور كوچك خود مي‌كنند. در اين ميان، ايران كه به‌نظر مي‌رسد به‌دليل محدوديت‌هاي كنوني فعلا زمينه لازم براي كسب ميزباني رقابت‌هايي همچون المپيك و جام‌جهاني را نداشته باشد، مي‌تواند از ميزباني قطر در سال 2022 استفاده ويژه‌اي ببرد.

آمارها نشان مي‌دهد در سال 2006 تنها گردشگري آلمان از برگزاري جام‌جهاني سود نبرد و همسايه‌هاي اين كشور نيز به‌دليل همكاري و مشاركت با اين كشور توانستند در زمينه جذب گردشگر بهره‌مند شوند. اكنون نيز اين فرصت پيش روي سياست‌گذاران ايراني است تا با همكاري با قطر كه زمينه برقراري روابط صميمانه با آن فراهم است، بتواند شراكتي در بازار گردشگران جام‌جهاني 2022 داشته باشد.

*منبع: روزنامه دنياي اقتصاد، 1397.3.23
گروه اطلاع رساني**2002**