ایران بهترین سیستم مراقبت از خون را در مدیترانه شرقی دارد

24 خرداد هر سال (14 ژوئن) به نام روز جهانی اهدای خون (روز جهانی تقدیر از اهدا كنندگان خون) انتخاب شده ‌است و در این روز از همت والا و فعالیت انساندوستانه تمام كسانی كه در زمینه اهدا و انتقال خون و نجات جان انسان‌ها تلاش می‌كنند، قدردانی می‌شود.
همو به معنای «خون» و ویژیلانس به معنای « مراقبت» است، در واقع هموویژیلانس به معنای مراقبت از دریافت كنندگان خون و فرآورده های خونی در مقابل عوارض ناخواسته ناشی از انتقال خون است، به طوری كه یك سیستم نظارت كشوری بر سلامت خون و فرآورده های آن در تمام مراحل زنجیره انتقال خون از زمان خونگیری از اهداكنندگان تا پیگیری دریافت كنندگان خون و فرآورده ها را شامل می شود.
به طوركلی مبحث هموویژیلانس یا سیستم مراقبت از خون شامل اطلاعات مربوط به تعریف واژه هموویژیلانس، اهمیت آن، اهداف اجراء هموویژیلانس و آشنایی با فرآورده های خونی و مهم تزریق فرآورده ها و همچنین نحوه تزریق خون و آماده سازی بیمار و فرآورده های خونی را بیان می كند.
به مناسب گرامیداشت این روز گفت و گویی با بشیرحاجی بیگی سخنگوی سازمان انتقال خون داریم كه در پی می آید؟

*ایران دارنده بالاترین سطح سیستم ملی مراقبت از خون در مدیترانه شرقی است
حاجی بیگی گفت: مطابق گزارش سازمان بهداشت جهانی ، تنها 39درصد از كشورها در جهان دارای سیستم ملی هموویژلانس هستند كه بیشترین میزان مربوط به منطقه اروپا با 77 درصد و كمترین میزان در منطقه آفریقا شامل 14 درصد است.
وی خاطر نشان كرد: در منطقه مدیترانه شرقی (امرو) فقط هشت كشور از 25 كشور (از جمله ایران)، وجود چنین سیستمی را گزارش كرده اند.
حاجی بیگی با بیان اینكه تفاوت چشمگیری میان میانگین سنی دریافت كنندگان خون در سطح دنیا وجود دارد، تصریح كرد: در كشورهای با درآمد بالا بیماران بالاتر از 60 سال 79 درصد از كل انتقال های خون را به خود اختصاص می دهند.
وی ادامه داد: در حالیكه در كشورهای با درآمد متوسط و پایین 67درصد از موارد انتقال خون مربوط به كودكان زیر پنج سال است و دومین رتبه این شاخص ، متعلق به خانم های بین 15 تا 45 سال است.
سخنگوی سازمان انتقال خون با تاكید بر اینكه در كشورهای با درآمد بالا، خون كامل به ندرت به بیمار تزریق می شود، گفت: اما این نرخ در كشورهای با درآمد متوسط رو به بالا ، كشورهای با درآمد متوسط رو به پایین و كشورهای با درآمد پایین به ترتیب یك ،24و 85 درصد است.
حاجی بیگی افزود: طبق آخرین گزارش منتشر شده در سال 2017 از سوی ستاد مركزی سازمان جهانی بهداشت، سالانه در جهان 112میلیون و 500 هزار واحد خون اهدا می شود.
وی ادامه داد: از این مقدار سهم كشورهای عضو مدیترانه شرقی در حدود 9 میلیون و 900 هزار واحد است كه از این میزان سهم ایران بیش از 2 میلیون اهدا بوده است. ( یعنی در حدود 21 درصد از كل خون های اهدایی در كشورعضو منطقه مدیترانه است.)
وی تاكید كرد: هنوز 70 كشور در جهان به اهدای خون جایگزین و پولی وابسته اند، متوسط اهدای خون داوطلبانه در منطقه مدیترانه شرقی 51 درصد است. این در حالی است كه ایران در سال 2007 به اهدای 100درصد داوطلبانه و بدون چشمداشت دست پیدا كرد.
حاجی بیگی خاطرنشان كرد: در سطح جهان، بیش از 30درصد از اهدای خون توسط بانوان صورت می پذیرد، اما در 18 كشور میزان اهدای خون بانوان كمتر از 10درصد است و در میان مناطق طبقه بندی شده توسط سازمان جهانی بهداشت، منطقه مدیترانه شرقی دارای كمترین نرخ اهدای خون توسط بانوان با 7درصد است.

* ایران در زمینه انتقال خون در منطقه پیشرو است
سخنگوی سازمان انتقال خون گفت: با توجه به فعالیت مركز همكاری سازمان بهداشت جهانی در منطقه مدیترانه شرقی (امرو) در ابعاد آموزشی و پژوهشی به جرأت می توان گفت كه ایران در زمینه انتقال خون در منطقه پیشرو است.
حاجی بیگی به ارتباط این سازمان به سازمان های بین المللی اشاره كرد و افزود: سازمان انتقال خون ایران در بعد بین الملل با سازمان های بهداشت جهانی (who) انجمن بین المللی انتقال خون (ISBT) ، اجمن بین المللی پالایش پلاسما (IPFA) و انجمن داروهای مشتق از پروتیئن های پلاسما (PPTA) همكاری دارد.
وی ادامه داد: همچنین در منطقه امرو با سازمان همكاری های اقتصادی (اكو) و انجمن بین المللی انتقال خون آسیا ارتباط داریم و تجربیات خود را به اشتراك می گذاریم.
حاجی بیگی گفت: در خصوص فعالیت های انتقال خون با كشورهای همسایه مانند عراق،تركیه، افغانستان و پاكستان و كشورهای غیر همسایه نیز مانند فرانسه و سودان در تعامل هستیم.
سخنگوی سازمان انتقال خون با اشاره به اینكه مركز همكاری سازمان جهانی بهداشت در منطقه در سال 2013 راه اندازی شد، گفت: تاسیس شبكه سلامت خون بین كشورهای عضو اكو و برگزاری اجلاس سران انتقال خون كشورهای منطقه از جمله اقدامات سازمان انتقال خون ایران در سطح منطقه است.
وی ادامه داد: سازمان بهداشت جهانی 6 دفتر منطقه ای دارد كه منطقه مدیترانه شرقی یكی از آنهاست 22 كشور تحت پوشش این دفتر منطقه ای هستند. دفتر منطقه ای این سازمان در مصر (قاهره) قرار دارد و ایران هم در منطقه مدیترانه شرقی قرار گرفته است.
حاجی بیگی خاطرنشان كرد: سازمان انتقال خون ایران در سال 2013 به طور رسمی به عنوان مركز همكار بهداشت جهانی در زمینه آموزش و پژوهش سلامت خون پذیرفته شد.
وی تاكید كرد: با اجرای موفق و كامل فعالیت های دوره اول مركز همكار سازمان جهانی بهداشت در زمینه آموزش و پژوهش سلامت خون، موسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و سازمان انتقال خون ایران دو باره از سپتامبر 2017 تا سپتامبر 2021 به عنوان مركز همكار تایید شد.
سخنگوی سازمان انتقال خون گفت: مدیر منطقه مدیترانه شرقی(EMRO) طی نامه ای رسمی با تقدیر از فعالیت های دوره اول مركز همكار تمدید اعتبار دوره دوم را اعلام و اظهار امیدواری كرد كه فعالیت های آینده نیز موجب پیشبرد اهداف سازمان جهانی بهداشت در منطقه شود.
وی افزود: موسسه عالی آموزشی و پژوهشی طب انتقال خون و سازمان انتقال خون ایران با برگزاری كارگاه های آزمایش های قبل از تزریق خون، سیستم كیفیت، سیستم نظارت ملی بر انتقال خون، حفظ و مواظبت از اهداكنندگان، بررسی گروه های خونی شامل سرولوژی و آزمایش مولكولی، سمینار مدیریت خون بیمار و پروژه بانك اطلاعات سلامت و دسترسی به خون در منطقه در دوره عضویت دوم به اجرای استراتژی های سازمان جهانی بهداشت كمك خواهند كرد.
حاجی بیگی با یاد آوری اینكه دوره عضویت اول از سپتامبر 2013 تا سپتامبر 2017 بود، اضافه كرد: برگزاری كارگاه های آموزشی شامل غربالگری آنتی بادی قبل از تزریق خون، جذب اهداكننده خون داوطلب، رویه های مطلوب تولید در انتقال خون (GMP)، ارسال نمونه های EQAS و آنالیز نتایج، برگزاری سمینار بین المللی كاربرد مبتنی بر شواهد خون، فرآورده های خونی و داروهای مشتق از پلاسما و پروژه تاسیس بانك اطلاعات سلامت خون میان كشورهای عضو منطقه مدیترانه شرقی(EMRO) از فعالیت های متعهد شده بود كه به طور كامل اجرا و سالانه به سازمان جهانی بهداشت گزارش شد.

* 97 درصد خون های اهدایی در ایران به فرآورده های خونی تبدیل می شود
حاجی بیگی افزود: طبق آخرین گزارش منتشر شده در سال 2017 كه از سوی ستاد مركزی سازمان جهانی بهداشت، سالانه در جهان 112میلیون و 500 هزار واحد خون اهدا می شود.
وی ادامه داد: از این میزان صد میلیون و 600 هزار واحد اهدای خون و 11 میلیون 900 هزار میلیون اهدای آفرزیس ( به وسیله دستگاه های خاص پلاسما خون جدا و باقی اجزای خون به بدن اهدا كننده بر گردانده می شود) است.
حاجی بیگی گفت: از این مقدار سهم كشورهای عضو مدیترانه شرقی در حدود 9 میلیون و 900 هزار واحد است كه از این میزان، سهم ایران بیش از دو میلیون اهدا بوده است. ( یعنی در حدود 21 درصد از كل خون های اهدایی در 21 كشور عضو منطقه مدیترانه است).
وی تاكید كرد: نرخ اهدای خون به ازای هر هزار نفر جمعیت بین 0،3 تا 56 بوده است. متوسط نرخ اهدا در میان كشورهای با درآمد بالا 32، در كشورهای با درآمد متوسط
14،9 و در كشورهای با درآمد پایین 7،8 نفر به ازاء هر هزار نفر جمعیت، است. متوسط نرخ اهدا در كشورهای عضو مدیترانه شرقی 14،9 است.
سخنگوی سازمان انتقال خون گفت: به طوركلی در میان كشورهای گزارش شده، 83،3 درصد از خون های اهدایی از طریق اهدای داوطلبانه (بدون چشمداشت) ،16،4 درصد از طریق اهدای جایگزین و 0،3 درصد از اهدای خون پولی است.
وی اعلام كرد: بیش از 85 درصد از خون های كامل اهدایی در سطح جهان تبدیل به فرآورده های خونی می شوند.
وی ادامه داد: این نرخ در كشورهای با درآمد بالا 97درصد، در كشورهای با درآمد متوسط رو به بالا 92درصد، در كشورهای با درآمد متوسط رو به پایین 59 درصد و در كشورهای با درآمد پایین 50 درصد است.
حاجی بیگی افزود: در حالی كه متوسط این نرخ در كشورهای عضو منطقه مدیترانه شرقی 65درصد است، ایران با تبدیل بیش از 97درصد خون های اهدایی به فرآورده های خونی در رده كشورهای با درآمد بالا قرار دارد.

*حداكثر سن برای اهدای خون 60سال است
سخنگوی سازمان انتقال خون گفت: حداكثر سن برای اولین اهدای خون 60 سال است و برای دفعات بعدی اهدا كننده مستمر (با سابقه حداقل دوبار اهدای خون درسال ) حداكثر 65 سال است.
وی در خصوص ضرورت اهدای خون تصریح كرد: خون سالم، نجات دهنده زندگی است و همه روزه، در سراسر جهان بسیاری از افراد به خون و فرآورده های خونی نیاز دارند، به طوری كه از هر سه نفر مردم دنیا، یك نفر در طول زندگی به تزریق خون و فرآورده های خونی احتیاج پیدا می كند.
حاجی بیگی گفت: بارزترین مثال برای موقعیت هایی كه در آن نیاز مبرم به خون پیدا می شود عبارتند از زمان بروز حوادث و سوانح گوناگونی نظیر تصادفات رانندگی، سوختگی ها و اعمال جراحی.
وی اضافه كرد: همچنین خانم های باردار در حین زایمان، نوزادان و به خصوص نوزادان نارسی كه به زردی دچار می شوند، نیازمند خون هستند و از طرفی بیماران مبتلا به سرطان كه تحت شیمی درمانی یا اشعه درمانی قرار دارند هم از مصرف كنندگان خون و فرآورده های خون هستند.
سخنگوی سازمان انتقال خون گفت: بسیاری از بیماران، مانند بیماران تالاسمی و هموفیلی نیز ناگزیرند برای بهره مندی از یك زندگی به نسبت طبیعی برای تمام عمر به شكل منظم خون یا فرآورده های خون دریافت كنند.
وی با بیان اینكه درسراسر جهان هر سال 600 هزار مادر بر اثر پیامدهای حاصل از حاملگی جان خود را از دست می دهند، گفت: حدود 25 درصد از این مرگ ها به خاطر از دست دادن خون است و بسیاری از این زنان اگر خون سالم در اختیارشان قرار می گرفت، زنده می ماندند.
حاجی بیگی ادامه داد: جالب توجه اینكه در هر ثانیه یك نفر از ساكنان كره زمین از همه سنین و تمام نژادها برای ادامه حیات به انتقال خون نیاز دارند.
سخنگوی سازمان انتقال خون با اشاره به اینكه دلایل نیاز برای انتقال خون متفاوت است، گفت: نیاز به خون و فرآورده های خون به صورت مداوم وجود دارد و به طور مرتب هم در حال افزایش است.
وی افزود: آنچنانكه كشورهای در حال توسعه امكانات تشخیصی و درمانی خود را در مورد درمان بیماری های گوناگون، مانند انواع سرطان ها گسترش می دهند، بیشتر به تزریق خون احتیاج پیدا كرده، این نیاز هم به طور مستمر افزایش می یابد.
حاجی بیگی تاكید كرد: همین طور پیشرفت های فنآوری در كشورهای صنعتی و پیشرفته باعث می شود كه اقدامات درمانی جدید ابداع شده، به تبع آن نیاز به خون و فرآورده های خون بیشتر شود.
بر اساس آمار های اعلام شده در ایران سالانه بیش از 2میلیون و 500هزار نفر برای اهدای خون به مراكز اهدای خون مراجعه می كنند كه در این بین دو میلیون 100هزار نفر موفق به اهدای خون می شون .
در حال حاضر اهدای خون در ایران به صورت كاملا داوطلبانه و بدون هیچ چشمداشتی و به منظور كمك به بیماران نیازمند به خون و فرآورده های آن انجام می شود و هم اكنون شاخص اهدای خون در ایران 27 نفر به ازای هزار نفر جمعیت است كه شاخص خوبی محسوب می شود.
گفت و گو از ناهید حاجی خانی
اجتمام *2181 * 3063