به گزارش ايرنا، از 9.7 ميليون هكتار وسعت استان سمنان، 55 درصد نواحي بيابان و خشك، 38.5 درصد مراتع، 2 درصد اراضي كشاورزي و 3.6 درصد جنگل است.
در سمنان 22 كانون بحران فرسايش بادي وجود دارد كه حدود يك ميليون و263 هزار هكتار از اراضي استان را تشكيل داده است، از سويي ديگر، متوسط بارندگي سالانه در منطقه كمتر از 150 ميلي متر است كه با اتخاذ برنامه ريزي ويژه و بهره مطلوب از آب از رشد پديده بيابانزايي جلوگيري شود.
سمنان با وجود جمعيت بيش از 700 هزار نفري، هفتمين استان كشور از حيث وسعت محسوب مي شود كه بايد بدون نگاه جمعيتي براي حفظ و احياي اين عرصه هاي ملي تدابيري اتخاذ شود، اين روزها به دليل تنش آبي، فرونشست زمين و قاچاق بي رويه تاغ در مناطق بياباني، وضعيت عرصه هاي طبيعي استان به مرز هشدار رسيده است و بايد با تلاش و انسجام ملي و استاني و با تخصيص اعتبارات لازم براي رفع اين معضل اقدام كرد.
مسوولان امر معتقدند پديده بيابانزايي و افزايش كانون فرسايش بادي به دليل كاهش محسوس آبهاي زيرزميني در نواحي بياباني ايران و استان سمنان به مرز هشدار رسيده است.
ايران 32 ميليون هكتار اراضي بياباني دارد كه بيش از هفت ميليون هكتار آن كانون هاي بحراني بياباني است كه اگر به آن توجه نكنيم قابليت تبديل شدن به كانون بحران را دارد.
اكنون نه تنها سمنان بلكه استانهاي حاشيه كويري گرفتار اضلاح شوم بيابانزايي، فرسايش بادي و ريزگردها هستند كه محيط زيست و منابع طبيعي اين مناطق را دچار چالش جدي كرده است.
طي سال هاي گذشته تغييرات اقليمي و خشكسالي هاي پياپي و بلندمدت، نبود مديريت مصرف آب در بخشهاي مختلف وحذف حق آبه هاي زيست محطيي موجب شد تا بخش قابل توجهي از منابع آبي خشك شود و افت سطح سفره هاي زير زميني را در بسياري از مناطق كشور به همراه داشته باشد.
بر پايه تحقيقات انجام شده، پديده بيابانزايي و ريزگردها در 209 دشت از دشت‌هاي كشور از جمله دشت‌هاي سمنان، دامغان، گرمسار را با مشكل مواجه كرده است.
طبق اطلاعات موجود، در بيشتر دشت هاي استان پديده بيابانزايي گزارش شده است و در چندسال گذشته بيابانزايي و ريزگرد در اراضي جنوب وادي السلام سمنان به سمت شهر سرخه و صوفي‌آباد، در جاده نظامي و روستاي اعلاء مركز استان، در مناطقي از دامغان، گرمسار و شاهرود رخ داده است.
**بيابانزايي، كشاورزي را نابود مي كند
جواد قاسمي از اهالي روستاي رامه پايين در شهرستان آرادان در گفت وگو با ايرنا افزود: به دليل ضعف مديريت، سالانه شاهد تخريب تاغزارها در مناطق بياباني اين منطقه هستيم.
وي خاطرنشان كرد: در 10 سال پيش 250 خانوار در 2 روستاي رامه پايين و رامه بالا زندگي مي كردند اما به دليل افزايش فرسايش بادي و تنش بيابانزايي اكنون بيشتر اين روستانشينان به مناطق شهري كوچ كردند.
قاسمي اظهارداشت: بخش قابل توجه از اراضي كشاورزي آرادان به دليل تشديد بادهاي شديد و پخش نمك زارها غيرقابل كشت شدند و ادامه روند كشاورزي در اين منطقه از استان را نابود مي كند.
وي اضافه كرد: بايد براي افزايش پوشش گياهي در نقاط مختلف استان به خصوص آرادان دولت تدابيري را اتخاذ كند و اگر اين روند ادامه يابد در چند سال آينده زندگي در اين مناطق غيرممكن است.
وي با بيان اين كه كوير نعمت خداوند است اما بايد با كاشت تاغزارها از افزايش بيابانزايي جلوگيري كرد، بيان داشت: سالانه هزاران متر به اراضي بياباني اين منطقه از استان به دليل خشك شدن و يا قاچاق تاغ‌ها اضافه مي شود.
قاسمي تصريح كرد: در چند سال گذشته رونق كشاورزي به دليل شورشدن زمين ها از منطقه رامه رخت بربسته است.
وي ادامه داد: يگان هاي حفاظت اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري شهرستان به دليل كمبود نيروي انساني كمتر در مناطق بياباني آرادان حضور مي يابند و بايد با افزايش نيروي انساني از اين عرصه هاي ملي بيشتر حفاظت شود.
**قاچاق، ريه هاي كوير را نابود مي كند
عضو هيات علمي رشته جغرافيا و اقليم شناسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد سمنان در گفت وگو با ايرنا با بيان اين كه تاغ ها مانند ريه در مناطق با اقليم گرد و خاكي عمل مي كنند، گفت : تاغ ها سد جلوگيري از نفوذ شن هاي روان به روستاها هستند.
به گفته وي براي پيشگيري از تخريب تاغزارهايي كه با زحمات خود روستاييان كاشته شده بايد جريمه قطع اين گونه هاي درختي را بسيار سنگين تر كرد.
سعيد كاميابي افزود: قاچاقچيان با پرداخت جريمه 100تا 200 ميليون ريال آزاد مي شوند و دوباره به تخريب تاغ زارها ادامه مي دهند و اين درحالي است كه براي به ثمر رسيدن يك اصله تاغ 40 سال زمان لازم است تا اين درخت بتواند مقابل فرسايش بادي غلبه كند.
وي با بيان اين كه اكنون دامداري هاي همجوار مناطق بياباني سمنان معرض هجوم شن هاي روان قرار گرفته است ،گفت : قاچاقچيان چوب با اعمالشان علاوه بر اين كه منابع طبيعي را تخريب مي كنند، شرايط زندگي مردم و دامها را بحراني مي كنند.
وي ادامه داد: به موجب قانون حفاظت و بهره برداري از جنگل ها و مراتع مصوب 25 مردادماه 1346 صدور هيزم و زغال چوب از كشور ممنوع بوده و هرگونه حمل چوب، ذغال و هيزم جنگلي در نقاط مختلف كشور نيز نيازمند اخذ پروانه حمل از دستگاه هاي مربوط است.
كاميابي با بيان اين كه جريمه قطع و قاچاق درختان تاغ در مقابل آسيب جدي كه به محيط زيست مي زدند ، بسيار اندك است ، گفت : در فاصله سال هاي 46 تا 70 جريمه نقدي قاچاق هر اصله تاغ به ازاي هر اصله فقط 200 ريال بود كه اين رقم در فاصله سال هاي 70 تا 80 به 200 هزار ريال به ازاي هر اصله رسيد و از سال 80 تاكنون جريمه قاچاق هر اصله تاغ 2 ميليون ريال است .
عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد سمنان نقش رسانه ها را در تبيين ممنوعيت قطع و قاچاق تاغ ها مهم ارزيابي كرد و افزود : متأسفانه قوانين و جرايم فعلي بازدارندگي لازم را ندارند و بايد در مورد آن بازنگري و تجديد نظر شود.
**مهار بيابانزايي نيازمند اعتبار است
رييس اداره منابع طبيعي سرخه در گفت وگو با ايرنا افزود: عرصه هاي طبيعي اين شهر با مشكلاتي مانند كمبود نيروي انساني و قاچاق تاغ مواجه است و براي رفع اين معضلات، حمايت هاي همه جانبه مسوولان استاني ضروري است.
حميدرضا همتي گفت: در نشست هاي مختلف استاني و شهرستاني در رابطه با كمبود نيروي انساني براي حراست از عرصه هاي طبيعي سرخه مطالبي مطرح شد اما تاكنون اقدام موثري براي رفع اين چالش انجام نشده است.
وي خاطرنشان كرد: عرصه هاي طبيعي شهرستان سرخه به بيش از يك ميليون هكتار مي رسد و هم اكنون يك نفر از عرصه ها حفاظت مي كند.
وي ادامه داد: نبود نيروي انساني براي حفظ و احيا عرصه هاي طبيعي تاكنون مشكلاتي مانند تخريب تاغ‌زار و قاچاق اين گونه كمياب و تخريب محيط زيست را به همراه داشته است.
**كم آبي، بيابانزايي را تشديد مي كند
يكي از روستانشينان منطقه اعلاء سمنان در گفت و گو با ايرنا گفت: برداشت بي رويه آب موجب فرونشست زمين شده است و تغذيه زمين هاي كشاورزي با آب شور باعث خشك شدن اراضي به ويژه درختان پسته شده است.
عباس همتي با بيان اين كه افزايش تعداد چاه هاي غيرمجاز در استان سمنان به بيابانزايي افزوده است، بيان داشت: چراي بي رويه شترها در اين منطقه در تمام فصل ها هم باعث از بين رفتن پوشش گياهي در منطقه اعلا مي شود.
وي ادامه داد: مجوزهاي غيرقانوني باعث تغيير كاربري و ورود ساختمان ها تا مرز باغ‌هاي اين منطقه شده است كه پوشش گياهي را كاسته است.
وي به ساختمان‌هاي مجتمعي در اين منطقه كه درگذشته زمين زراعي بوده اشاره و اضافه كرد: تاكنون چند مجوز ديگر براي ساخت و از بين رفتن منابع طبيعي و ريه هاي تنفسي شهر در اين منطقه صادر شده است.
همتي تصريح كرد: گسترش بيابان ها تنها به استفاده از منابع طبيعي و چراي بي رويه دام بستگي ندارد، بلكه گسترش معادن در اين منطقه منجر به گسترش مناطق بياباني شده است.
وي ادامه داد: معادن به ويژه معادن گچ در اين منطقه همه روزه منازل مسكوني روستانشينان را سفيد پوش كرده به طوري كه هر روز شاهد گسترش اين معادن هستيم.
وي تصريح كرد: بياباني شدن مناطق روستايي باعث مهاجرت روستاييان به شهرها براي جستجوي كار براي امرار معاش مي شود كه علاوه بر از بين رفتن ساختار روستاها، با پديده هاي اجتماعي در شهرها همراه است.
اين روستايي گفت: قاچاق تاغ به ويژه براي تهيه ذغال تاغ به صورت گسترده افزايش يافته است كه اين مساله با از بين بردن پوشش گياهي همراه شده و پديده گرد و غبار و بيابانزايي را رقم مي زند.
**شناسايي سه كانون فرسايش بادي در دامغان
رييس اداره منابع طبيعي دامغان در گفت وگو با ايرنا افزود: پديده بيابانزايي در عرصه هاي طبيعي اين شهرستان به دليل كاهش محسوس پوشش گياهي و افت سطح آب هاي زيرزميني به مرز هشدار رسيده است.
احمدعلي بهاور گفت: بيش از300 هكتار از عرصه هاي بياباني دامغان را نمكزار ها و عرصه هاي بياباني شامل مي شود كه دليل قاچاق بي رويه تاغزارها روز به روز بر گستره اين عرصه اضافه مي شود.
وي اظهارداشت: تاكنون سه كانون فرسايش بادي در عرصه هاي بياباني دامغان شناسايي شده كه لازم است با افزايش پوشش گياهي در اين عرصه ها از گسترش ريزگردها به مناطق مسكوني جلوگيري كرد.
وي با بيان اين كه سالانه بيش از يكهزار كيلو گرم تاغ از عرصه هاي بياباني دامغان به استان هاي همجوار قاچاق مي شود، تصريح كرد : همكاري مراجع قضايي و انتظامي با اداره منابع طبيعي دامغان به منظور برخورد با متخلفان براي حفظ و احياي عرصه هاي ملي اين شهرستان اجتناب ناپذير است.
**روند بيابانزايي در سمنان رو به افزايش است
رييس اداره امور بيابان اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري سمنان در گفت وگو با ايرنا افزود: خشك شدن كوير ، پيشروي كوير ، افزايش كانون هاي فرسايش بادي ازجمله مشكلات مهم پيش روي استان در زمان حاضر است.
علي ترابي افزود: براساس مطالعات سال 89 بيش از يك ميليون و 300 هزار هكتار از مناطق استان تحت تاثير فرسايش بادي و 477 هزار هكتار كانون بحراني فرسايش بادي شناخته شده كه اين كانونهاي بحراني به استان خسارت وارد مي كند.
وي ادامه داد: براساس مطالعاتي كه در حال انجام است سطح كانون هاي بحراني فرسايش بادي در استان در حال افزايش است.
به گفته وي جاده تاريخي سنگ فرش جنوب گرمسار كه براي عبور از باتلاق ساخته شده بود اكنون به دليل كاهش آب ورودي به كوير درخطر فرسايش بادي است.
ترابي اظهارداشت: در حالت طبيعي كوير به دليل بالابودن سطح رطوبت به هيچ عنوان نبايد كانون هاي فرسايش بادي وجود داشته باشد ولي در نواحي كويري استان اينطور نيست و كانونهاي فرسايش بادي به شدت در حال افزايش است.
رييس اداره امور بيابان اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري سمنان ،جنوب آرادان و جنوب غربي سرخه را از ديگر مناطق كويري برشمرد كه اكنون تبديل به مناطق كانون فرسايش بادي شده و با وزش باد در اين مناطق گرد و غبار نسبتا شديدي قابل مشاهده است.
وي خاطرنشان كرد: با توجه به خشك شدن كوير و سرعت پيشروي احتمال تغيير جهت وزش باد دور از انتظار نخواهد بود و بيشترين تاثير اين تغيير بر شهرستان هاي سمنان ، سرخه ، آرادان و گرمسار است. ترابي تصريح كرد: استان سمنان داراي اقليم بياباني است و در حدود 5.2 ميليون هكتار از مساحت اين استان را بيابان تشكيل مي دهد و كانون هاي بحراني فرسايش بادي كه موجب خسارت مي شود در مراتع درجه چهار قرار دارد.
**روند فرسايش بادي در سمنان نگران كننده است
مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري در گفت وگو با ايرنا افزود: خسارت سالانه كانون هاي فرسايش بادي به زيرساخت هاي استان مانند جاده، ريل راه آهن ، منازل مسكوني و محيط زيست نگران كننده است.
علينقي حيدريان اظهاركرد: بر اساس مطالعات انجام شده 477 هزار هكتار از مساحت بيابان سمنان را مناطق بحراني تحت تاثير فرسايش بادي تشكيل مي دهد.
به گفته وي در 20 نقطه از استان سمنان كانون بحراني فرسايش بادي وجود دارد و سالانه اين كانون ها 32 ميليارد ريال به زيرساخت هاي سمنان خسارت وارد مي كند.
وي اظهارداشت : از 9 ميليون و 700هزار هكتار مساحت استان سمنان در حدود پنج ميليون و 200 هزار هكتار را عرصه هاي بياباني تشكيل مي دهد و سمنان سومين استان بياباني كشور و داراي اقليم خشك و نيمه خشك است.
وي ادامه داد : سال گذشته در بيش از 10 هزار هكتار از اراضي ملي استان سمنان عمليات بيابان زدايي انجام شد و نهال كاري در سه هزار و 500 هكتار و در 50 منطقه اين استان ، بذر پاشي ، كنترل هرز آب در 6 هزار و500 هكتار ، احداث بادشكن به طول يكصد كيلومتر با مشاركت مردمي و اجراي طرح ترسيب كربن با هدف توانمندسازي جوامع مناطق بياباني انجام شد.
وي نابودي پوشش گياهي و ازبين رفتن منابع توليد علوفه دام ، افزايش روان آب و خطر سيل ، شور شدن اراضي ،افزايش گرد و غبار ،نابودي منابع آبي و كاهش سطح آب هاي زير زميني، افزايش بيماري هاي تنفسي تنها بخشي از خطرات افزايش بيانزايي برشمرد.
وي تصريح كرد : اثرگذارترين برنامه ما براي مقابله با بيابا نزايي كاشت نهال و به خصوص درخت هايي نظير تاغ در مناطق در خطر استان است كه اين كار نيز هم نياز به صرف هزينه هاي زياد و هم نياز به زمان زيادي است.
حيدريان با بيان اين كه مقابله با اين مهم با اعتبارات دولتي زمان زيادي مي برد، اضافه كرد: براي كار جدي تر در اين بخش نيازمند مشاركت هاي مردمي و به خصوص جوامع محلي حاشيه هاي مناطق كويري و بياباني هستيم كه طرح هايي در اين خصوص در استان آغاز شده است.
مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري استان سمنان با بيان اين كه سالانه با بسيج همه امكانات و اعتبارات دولتي، بين 2 تا سه هزار هكتار از اين مناطق تاغ كاري مي شوند، خاطرنشان كرد: اين رقم در مقابل 470 هزار هكتار مناطق بحراني سمنان، رقم بسيار كوچكي است و چنانچه مساحت مناطق بحراني استان افزايش نداشته باشد، با اين روند كنوني، براي مقابله با بيابانزايي در اين 470 هزار هكتار به بيش از 200 سال زمان نياز داريم.
**بيابانزايي به افزايش مهاجرت مي انجامد
معاون پژوهشي و فناوري مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي سمنان در گفت وگو با ايرنا گفت: در گذشته مردم عرصه هاي منابع طبيعي را با كمك دانش بومي حفظ مي كردند ولي اكنون اين دانش وجود ندارد.
سيد علي اصغر هاشمي افزود: براساس تحقيقات انجام شده درباره فرونشست زمين در استان سمنان در سال 1393 بررسي دشت سمنان در مدت سه سال از سال 2008 تا 2011 نشست دشت هاي سمنان 28 سانتي متر بود ولي با بيان اين موضوع با اعضاي شوراي شهر وقت متاسفانه هيچگونه اقدامي انجام نشد.
وي ادامه داد: بخشي نگري در مسايل كارشناسي عامل اصلي وضع موجود و چالش امروز منابع طبيعي و محيط زيست است.
وي بر فرهنگ سازي ،استفاده درست و پرهيز از زياده خواهي در استفاده از طبيعت تاكيد كرد و از بين بردن تعادل بخشي و بر هم زدن نظم طبيعت در داخل اين استان عامل اصلي ريزگردها و تشديد بيابانزايي است.
به گفته وي به دليل كم آبي و افت سطح آب هاي زيرزميني امكان آباد كردن قنات ديگر وجودندارد و از قنات فقط به عنوان يك آثار تاريخي براي جذب گردشگر يادكرد.
معاون پژوهشي وفناوري مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي سمنان گفت: اگر رطوبت در كوير از عمق نيم متري پايين تر برود ديگر نمي توان هيچ اقدامي انجام داد و متاسفانه در زمان حاضر اين كاهش عمق رطوبت خاك كوير در حال رخ دادن است و اين روند در آينده به افزايش مهاجرت از مناطق روستايي همجوار عرصه هاي بياباني به شهر مي انجامد.
هاشمي اضافه كرد: در گذشته زراعت سيلابي و استفاده از آب هاي سطحي و سيلاب ها در مناطقي از استان سمنان رواج داشته و با اين اقدام رطوبت خاك در سطح توزيع مي شد ولي متاسفانه اكنون اين روش به دليل نداشتن توجيه اقتصادي كنار گذاشته شده است.
وي نبود حساسيت را عامل وضعيت فعلي محيط زيست و ايجاد حساسيت و قرار گيري منابع طبيعي در اولويت را راهكار مقابله با بيابان زايي برشمرد.
13 دشت از 26 دشت سمنان ممنوعه بوده و سهم آب هاي زيرزميني از تامين آب بيش از 70 تا 80 درصد است در شرايطي كه اگر اين ميزان 40 درصد باشد بحران محسوب مي شود.
6026/7339
سمنان-ايرنا- تشديد پديده بيابانزايي در سمنان به دليل نابودي پوشش گياهي، افت آبهاي زيرزميني، خشك شدن كوير و ادامه خشكساليها به چالش فراگير براي اين استان تبديل شده است كه رفع آن برنامه ريزي، عزم ملي و مشاركت همگاني را مي طلبد.
