سال‌هاست در خصوص اهيمت توسعه زيرساختي در صنعت و حمل و نقل و اهميت آن براي كشور استراتژيكي مانند ايران سخن گفته شده است، اما شايد زمان آن باشد تا عقب ماندگي چند دهه‌اي در اين زمينه را با بررسي دقيق‌تر اهميت حمل و نقل در توسعه اقتصادي به طور عملي جبران كنيم.
بايد دانست كه توسعه حمل و نقل به گونه اي كه ايران را به مسيري مطمئن براي عبور كالا (ترانزيت) براي ديگر كشورها تبديل كند همزمان با مزيت هاي بي چون و چراي اقتصادي و اشتغال زايي آن، امنيت كشور را تا حد زيادي افزايش مي دهد و نفوذ ايران در منطقه را بيش از پيش بالا مي برد.
فرصت هاي سرمايه گذاري مشترك از ديگر مزاياي تكيه كشورهاي منطقه بر مزيت هاي جغرافيايي منحصر به فرد ايران در حوزه حمل و نقل است كه مي‌تواند باز هم در همگرايي اين كشورها با ايران بسيار موثر باشد در حالي كه تراز اين همگرايي براي ما مثبت خواهد بود. اما متاسفانه همچنان به نظر مي‌رسد به رغم وجود ايده‌هاي توسعه حمل و نقل كشور، اولويت‌هاي توسعه به سمت و سو هاي ديگري است.
براي تبيين اهميت موضوع حمل و نقل بايد به تفكيك در خصوص نقش هركدام توضيح داد چنانچه توسعه در هر يك از شاخه‌هاي حمل و نقل هوايي، ريلي، زميني و دريايي در جاي خود مي‌تواند منشاء اثرگذاري‌هاي شگرفي در اقتصاد كشور شود.
از يك سو با فعال كردن مزيت هاي ترانزيتي كشور همزمان حمل و نقل داخلي و بخش دريايي را هم مي‌توانيم رونق دهيم و البته از اين فرصت متاسفانه هنوز استفاده مناسبي نشده است. در خصوص روش هاي توسعه ترانزيت يك بحث سخت افزاري وجود دارد و يك بحث نرم افزاري كه در حوزه سخت افزار، امكاناتي فراهم شده است. اما به دليل ضعف مزمن در بخش نرم‌افزاري و مديريتي و البته قوانين و مقررات نتوانسته‌ايم از امكانات موجود بهره‌برداري مطلوب داشته باشيم.
بايد گفت آنچه كه امروز صنعت حمل و نقل به آن دچار شده گرفتاري در پيله شيوه هاي سنتي است كه هم بهره‌وري را كاهش داده و هم تبعات اجتماعي و زيست محيطي فراواني دارد.
بهره مندي از شيوه هاي نوين و استارت آپ ها در صنعت حمل و نقل يكي از حلقه هاي مهم مفقوده در توسعه آن به حساب مي آيد، بنابراين بايد دانست درآمدي كه ترانزيت مي تواند توليد كند رقم خوبي است تصور كنيم كه به جاي 10 ميليون تن، 50 ميليون تن كالا از كشور عبور كند و به ازاء هر تن كالا 100 دلار درآمد براي كل كشور اعم از بخش هاي خصوصي و دولتي كسب شود. در اين شرايط به نسبت ايده آل به رقمي در حدود پنج ميليارد دلار درآمد مي‌رسيم كه رقم قابل توجهي است هرچند جايگزيني براي درآمد نفت نيست و ترانزيت صنعتي است كه مي‌تواند در زمينه اشتغال‌زايي كمك كند و همچنان قابل توجه و مهم است.
بخش ديگر موضوع به اهميت بنادر و قابليت‌هاي كشور در جنوب و شمال برمي‌گردد كه متاسفانه از آن استفاده نشده است. چنانچه شهرهاي مهم دنيا مانند بارسلون، استانبول، نيويورك، ونيز، دبي و ... در كنار بنادر ساخته شده و از رونق فراواني برخوردار هستند. متاسفانه در ايران با وجود استقرار شهرهاي مهم در مرزهاي شمالي و جنوبي آباداني و توسعه در مركز ايران شكل گرفته است، اين در حاليست كه امروز بنادر ايران در خليج هميشگي فارس، با ساير بنادر خارجي (كشورهاي عربي) از منظر ساختار و پذيرش كشتي‌ها هيچ تفاوتي ندارد.
صرف نظر از موقعيت ژئوپليتيكي خليج فارس توسعه و شكوفايي صنعت گردشگري در اين منطقه مي‌تواند بخش عمده اي از اشتغال جوانان كشور را رفع و نرخ بيكاري را در جامعه كاهش دهد، ايران در شمال و جنوب كشور داراي ظرفيت‌ها و فرصت‌هاي بسياري در زمينه گردشگري دريايي است كه متاسفانه در حوزه توسعه گردشگري دريايي تاكنون قدم‌هاي مثبتي در مملكت برداشته نشده است.
موضوع مهم ديگر توسعه در حمل و نقل هوايي كشور است كه در قرن حاضر حمل و نقل هوايي در روابط كشورهاي مختلف جهان، تبادل فرهنگ، نمايش قدرت‌هاي اقتصادي و نظامي و تسريع امور حياتي يك كشور نقش حساسي بر عهده دارد و در اين بين فرودگاه ها بخش حياتي و مهمي از سيستم حمل و نقل هوايي را تشكيل مي دهند و در واقع زيربنايي ترين بخش در صنعت حمل و نقل هوايي محسوب مي شوند.
فرودگاه‌ها از با ارزش‌ترين زيرساخت‌هاي جوامع پيشرفته محسوب شده و به دليل برخورداري از پتانسيل‌هاي مختلف، در رشد اقتصادي كشورها و كمك به ايجاد توسعه پايدار نقش مهمي دارند. درواقع اهميت فرودگاه‌ها در دنياي امروز به حدي است كه دست‌اندركاران حوزه حمل و نقل هوايي، فرودگاه‌ها را لكوموتيو اقتصادي هر كشور توصيف مي‌كنند و وجود آن را عامل رشد اقتصادي و توسعه پايدار مي‌دانند، از اين رو توسعه فرودگاه‌ها به جهت افزايش ظرفيت و پر رونق شدن آنها نيز از اهميت بسيار زيادي برخوردار است.
در جهان امروز آمار ترافيك مسافري فرودگاه هاي هر كشور بيانگر ميزان توسعه اقتصادي آن كشور است و حجم جابه جايي بار هوايي نيز نشانگر قدرت اقتصادي كشورها است.
با اين همه بايد توجه داشت عليرغم محدوديت هاي تامين مالي و البته مديريتي كه در كشور پيرامون توسعه حمل و نقل كشور وجود دارد هر زمان كه جلوي اين عقب ماندگي را بگيريم نفع اقتصادي و اجتماعي بيشتري برده ايم.
شايد نياز است كه با يك بازنگري كلي به مجموع سياست هاي توسعه اي پارادايم هاي سنتي توسعه را به سمت همگام سازي با پيشرفت هاي جهاني پيش ببريم.
......................................
*مديرعامل هلدينگ آتيه صبا
تهران - ايرنا - پيشرفت اقتصادي هر كشوري با ميزان كارايي سيستم حمل و نقل آن رابطه مستقيم دارد و مي توان گفت دروازه ورود به توسعه اقتصادي و اجتماعي در هر كشوري بدون شك صنعت حمل و نقل آن است.