مرتع زمینی است با پوشش نباتی طبیعی خودرو كه پوشش گیاهی آن غالباً علفی چندساله، بوته‌ای، بعضاً درختچه‌ای و به ندرت دارای درختان پراكنده است؛ همچنین دارای كاركردهای متعددی از قبیل حفظ آب و خاك، ارزش‌های زیست‌محیطی و در صورت فراهم بودن شرایط یكی از منابع تأمین غذای دام اهلی و وحوش به شمار می آید.
بیش از 52 درصد از سطح كشور را مراتع تشكیل می‌دهند كه بیش از 7000 گونه گیاهی در قلمرو آن رشد می كند. تأمین علوفه مورد نیاز دام، تولید محصولات دارویی و صنعتی، حفظ ذخایر ژنتیك گیاهی و جانوری از دیگر كاركردهای مراتع است كه بدون شك اگر مدیریت مناسبی صورت نگیرد، تا چند سال آینده چیزی از مراتع كشور باقی نمی‌ماند.
مدیر كل دفتر آب خاك سازمان حفاظت محیط زیست در این باره معتقد است: در كشور ما ظرفیت مراتع به طور كامل شناسایی نشده است از سوی دیگر روستاییان به حدی چرای بی رویه دارند كه سلامت مراتع را با خطر مواجه كرده است بنابراین شناخت ظرفیت این پتانسیل از اهمیت زیادی برخودار است و اجرای هر طرحی باید با دقت و بررسی كاملی صورت گیرد.
علی مریدی روز یكشنبه به خبرنگار ایرنا درباره توضیح داد: چرای بی رویه موجب از بین رفتن مراتع و در نهایت سرعت بخشیدن به روند فرسایش خاك می شود. ایران جزو كشورهایی با فرسایش خاك بسیار بالا است البته عدد و رقم ها درباره فرسایش خاك در كشور تخمینی است زیرا مطالعه دقیقی در این زمینه صورت نگرفته است اما آنچه گفته می شود این است كه فرسایش خاك در كشور ما 16 تن در هكتار است در حالی كه شاخص جهانی آن بین 5 تا 6 تن در هكتار است یعنی حدود سه برابر جهانی فرسایش داریم.
وی تاكید كرد: فرسایش چه بادی و چه خاكی موجب از بین رفتن مراتع می شود و به دنبال آن بروز سیلاب ها را به همراه دارد، به طور كلی طبیعت و مولفه های موجود در آن زنجیر وار به هم متصل هستند بنابراین پاره شدن هر یك از آنها موجب تخریب دیگری می شود.
مریدی گفت: وقتی مرتع از بین برود نفود آب باران به داخل خاك كاهش می یابد، آبها گل آلود می شوند و سیل به وقوع می پیوندد و اگر در پایین دست تالاب یا سدی باشد خسارت جدی خواهد دید، به عنوان مثال سد دز یكی از سدهای رسوب خیز كشور است كه به دلیل شرایط در بالادست رسوبات زیادی تولید و وارد آن می شود كه اكنون دچار مشكل شده است.
وی به مراتع استان فارس اشاره كرد و افزود: دراین استان جنگل های زاگرسی وجود دارد كه انجام هر كاری بدون مطالعه و بررسسی دقیق، ممكن است یك سری جنگل های زاگرسی در آن منطقه از بین بروند.
مدیر كل دفتر آب خاك سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: چرای دام در نقاط مختلف كشور متفاوت است در برخی نقاط بالای دو تا سه برابر ظرفیت صورت می گیرد كه گیاهان به طور كامل از بین رفته اند و خاك دچار فرسایش شدید شده است.
مریدی همچنین به فرسایش بادی اشاره كرد و گفت: نتیجه این فرسایش را در قالب بروز گرد و خاك به علت از بین رفتن پوشش گیاهی در نقاط مختلف خوزستان می بینیم كه با بروز هر بادی گرد و خاك به هوا بلند می شود، البته كم آبی و خشكی در جای خود قرار دارد.
وی درباره نقش سازمان محیط زیست در صورت اجرای طرح هایی مانند دامپروری و یا دامداری در مراتع اظهار داشت:
سازمان محیط زیست در رابطه با مراتع نقش مستقیمی ندارد اما نقش نظارتی خود را همواره ایفا خواهد كرد، مراجع استانی هم باید دقت كنند تا در صورت اجرای طرحی در مراتع نظارت كافی داشته باشند، اما طبق قانون در بحث مراتع سازمان جنگل ها مراتع و آبخیزداری متولی است.
مریدی افزود: از سوی دیگر اگر قرار باشد طرحی غیر سازه ای در مراتع اجرا شود طبق قانون مشمول ارزیابی زیست محیطی نخواهد شد اما اگر در قالب سازه باشد در آن حالت وضعیت متفاوت است و باید ارزیابی زیست محیطی داشته باشد.
وی توضیح داد: باید در نظر داشته باشیم كه مركز پرورش دام با دامداری متفاوت است، در شرایط قانونی مركز پرورش دام اگر نیازمند احداث سوله باشد ( سازه ای ) تا دام در آن نگهداری شود و غذای آنها از مكان دیگری تامین شود مشمول ارزیابی زیست محیطی می شود كه با دامپروری و اینكه دام در مرتع رها شود متفاوت است اما چون در هر صورت هر دو محیط زیست را تهدید می كند سازمان محیط زیست می تواند به موضوع ورود كند.
مریدی گفت: با توجه به شرایط كنونی مرتع در كشور اگر قرار باشد طرحی در مرتعی اجرا شود اما مطالعه دقیقی نداشته باشد و توان و ظرفیت اكولوژیك منطقه بررسی نشده باشد، خیانت است زیرا اگر توان اكولوژیك منطقه بررسی نشده باشد می تواند تبعات زیادی و گاه جبران ناپذیری به همراه داشته باشد.
علمی 9014**1440
تهران-ایرنا-مراتع ثروت‌های ملی هستند كه می‌توانند زمینه اشتغال و درآمدزایی افراد زیادی را فراهم كنند؛ اما در سال های اخیر به دلیل چرای بی رویه، فرسایش خاك، تغییرات اقلیمی، خشكسالی و برداشت بیش از حد از ذخایر طبیعی باعث نابودی بخش‌های زیادی از مراتع كشور شده است.