به گزارش ایرنا، قدیمی ترین كارخانه قند خاورمیانه كه با شماره 4635 به عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و از میراث اولیه ورود مدرنیته به ایران محسوب می شود اكنون در تنگنای كش وقوس های میراث و مالك گیر كرده و در حال تخریب است.
گرچه مالك كارخانه اقدام عمدی برای تخریب این بنای قجری را قبول ندارد اما مسئولان متولی می گویند مالك به دنبال سودجویی و آثار برجامانده از تخریب نیز نمایانگر اقدام عمدی است.
** این میراث فقط یك ساختمان نیست
كارخانه قند كهریزك از توابع شهرستان ری مربوط به دوره قاجار است و نكته قابل تامل اینكه این بنا تنها یك ساختمان میراثی نیست بلكه تاریخچه ورود صنعت نوین به ایران را نیز روایت می كند.
براساس آنچه در منابع تاریخی آمده كارخانه قند كهریزك سال 1273 خورشیدی توسط مهندسان بلژیكی ساخته شده و با قدیمی ترین باسكولی كه در خود دارد از كهن ترین آثار معماری صنعتی در ایران به شمار می رود.
«میرزاعلی اصغرخان امین‌الدوله» وزیر امور خارجه پهلوی اول را مالك این كارخانه اعلام كرده اند.
مستندات منابع تاریخی حاكیست سال 1291 خورشیدی كارخانه قند كهریزك پس از سه سال فعالیت در رقابت با قندهای وارداتی روسی اعلام ورشكستگی كرد تا اینكه در زمان پهلوی دوم پس از خرید كارخانه توسط دولت بار دیگر توسط دستگاه های آلمانی احیا و راه اندازی شد.
مساحت زمین این كارخانه اینك با سند شش دانگ 56 هزار مترمربع است كه در كنار جاده قدیم تهران ـ قم قرار دارد؛ یك هزار و 380 مترمربع آن ساختمان اداری و محل استقرار دستگاه های تولید بوده كه اكنون متروك و در حال تخریب است.
** نشانه های تخریب
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان ری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت: پی دیوارها و قسمت هایی از سقف ساختمان كارخانه قند توسط كارگران مالك تراشیده شده است تا به مرور زمان با ورود آب و باد به داخل ساختمان تخریب شود.
«مصیب رحیم زاده» با اشاره به اینكه كارخانه قند كهریزك جزو قدیمی ترین نمونه‌های معماری صنعتی در ایران است كه شاید بر بسیاری از معماری های دیگر نیز مقدم باشد بیان كرد: باسكول كارخانه قند كهریزك در گذشته سالم بود ولی یكباره تخریب شد كه تمامی این موارد نشان می دهد مالك یا اشخاص دیگر به دنبال تخریب ساختمان میراثی این كارخانه قدیمی هستند.
وی گفت: مالك كارخانه باید با شهرداری كهریزك به توافق برسد تا ضمن حفظ اثر تاریخی برای مالك نیز درآمدزایی داشته باشد.
رحیم زاده ادامه داد: ساختمان كارخانه قند اگر درست و اصولی احیا شود با توجه به موقعیت مكانی و گردشگری شهرستان ری می تواند درآمدزایی خوبی از طریق جذب گردشگر برای مالك داشته باشد.
** ادعای مالك
نماینده مالك فعلی كارخانه قند كهریزك در ادامه این گزارش به خبرنگار ایرنا گفت: هدف ما اگر تخریب این ساختمان بود از سال 1370 تاكنون به مرور این كار را انجام می دادیم.
«علیرضا زرگر» تاكید كرد: به هیچ عنوان دنبال تخریب نیستیم اما می خواهیم در نهایت تكلیف 56 هكتار زمینمان روشن شود.
وی با اشاره به اینكه دستگاه قضا نیز درخصوص شكایت میراث فرهنگی رای به نفع مالك داده است افزود: دستگاه های اجرایی شهرستان ری نه توانایی خرید ملك را دارند و نه اجازه تغییر كاربری می دهند.
زرگر بیان كرد: دستگاه های اجرایی باید اجازه تفكیك و قطعه بندی زمین های اطراف ساختمان كارخانه قند را به مالك بدهند.
**پاسخ میراث فرهنگی به مالك
رئیس اداره میراث فرهنگی ری درباره رای دیوان عدالت اداری به نفع مالك گفت: این رای شهریور ماه سال گذشته صادر شد و در این صورت این اثر از ثبت ملی خارج می شود، هرچند با این وجود میراث باز هم می تواند بر این اثر ملی نظارت داشته باشد.
رحیم زاده تصریح كرد: میراث فرهنگی ری از رای صادره معترض است و بعد از برگزاری جلسه با مالك سعی می كنیم به نتیجه مثبتی در این زمینه برسیم.
وی افزود: هدف ما تغییر كاربری این ملك است و به احتمال زیاد دراین زمینه به تفاهم می رسیم.
** تغییر كاربری به موزه
فرماندار ویژه شهرستان ری در گفت وگو با خبرنگار ایرنا با بیان اینكه كارخانه قند كهریزك ظرفیت تولید قند كشور در آن مقطع تاریخی و وضعیت صنعتی ما را برای نسل های آینده نشان می دهد، تاكید كرد: این كارخانه باید به موزه تبدیل شود.
«هدایت الله جمالی پور» ادامه داد: شهرداری كهریزك، میراث فرهنگی و مالك باید به توافق برسند تا این مكان تاریخی به یك موزه تبدیل و منافع مالك در حد معقول و كارشناسی تامین شود.
وی با تایید تخریب قسمت هایی از كارخانه، هدف آن را تغییر كاربری این اثر میراثی اعلام و بیان كرد: به خاطر غفلت های اداره میراث فرهنگی در گذشته افراد سودجو و منفعت طلب قسمت هایی از ساختمان كارخانه قند كهریزك را دچار آسیب كرده اند.
جمالی پور به زمین های بایر اطراف ساختمان اصلی كارخانه قند اشاره كرد و اظهارداشت: زمین های بایر اطراف ساختمان كارخانه قابل تفكیك و واگذاری به مالك است ولی ساختمان و سازه اصلی باید با حفظ حریم توسط اداره میراث فرهنگی حفظ و نگهداری شود.
** فرمانداری دست به كار شود
عضو ناظر مجلس در شورای عالی میراث فرهنگی معتقد است كه فرمانداری باید در این زمینه وارد عمل شود.
«پروانه سلحشوری» در گفت وگو با خبرنگار ایرنا توافق دولت، مالكان و اداره میراث فرهنگی را یكی از راهكاری های جلوگیری از تخریب آثار تاریخی عنوان و بیان كرد: كارخانه قند كهریزك باید توسط دولت بازسازی و زیرنظارت اداره میراث فرهنگی قرارگیرد تا درآمد حاصل از آن نیز بی كم و كاست به مالك برسد.
نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی تصریح كرد: فرماندار ری به عنوان نماینده دولت باید در جلوگیری از تخریب این اثر ملی تلاش كند و این مشكل را پایان دهد.
سلحشوری اظهارداشت: آثار ملی در همه جای دنیا برای نشان دادن تاریخ و تلاش گذشتگان به نسل های آینده بسیار دقیق و خوب نگهداری می شود ولی در ایران به دلیل برخی نگاه های منفعت طلبانه، سودجویانه و ضدمیراثی تخریب می شوند یا در آستانه تخریب قرار می گیرند.
این نماینده مجلس با اشاره به اینكه تخریب آثار میراثی به منظور ساخت ساختمان های مدرن و تجاری به هیچ عنوان پذیرفته نیست، گفت: این كار به مرور زمان باعث از بین رفتن هویت ملی و تاریخی در كشور می شود.
شهرستان ری از مناطق تاریخی ایران در قسمت جنوبی شهر تهران قرار گرفته است.
گزارشگر: امیر جعفری
3218/6003/ 1008
شهرری ـ ایرنا ـ مسئولان شهرستان ری می گویند براساس شواهد موجود مالك و عوامل كارخانه قند كهریزك درحال آسیب زدن و تخریب عمدی بخش هایی از این بنای تاریخی هستند تا بتوانند آن را بفروشند.
