گردشگري محور توسعه و رونق اقتصادي گناباد

بر اين اساس و در شرايطي كه تداوم طولاني مدت پديده خشكسالي تنگناهايي را در مناطق مبتني بر اقتصاد كشاورزي ايجاد كرده و بيكاري و ايجاد فرصتهاي شغلي را به يكي از دغدغه هاي مهم تبديل نموده، توسعه كمي و كيفي صنعت گردشگري نه تنها مي تواند در كاهش معضلات اقتصادي و رونق موثر باشد بلكه سبب ساز گسترش ارتباطات فرهنگي و ارتقا روحيه اجتماعي شود.
شهرستان گناباد در جنوب خراسان رضوي از مناطقي است كه بخاطر همسايگي با كوير، طي سالهاي اخير به شدت از خشكسالي متاثر و اقتصاد سنتي مبتني بر كشاورزي آن با چالش مواجه شده است. اين در حالي است كه قدمت كهن گناباد و قرنها تجربه مردم اين ديار در جنگ با كم آبي و خشكسالي سبب ساز ايجاد فرهنگي جذاب از همزيستي فكورانه با كوير همراه با نمودهاي عيني آن شده است.
250 اثر تاريخي شناخته شده در گناباد كه تاكنون 145 مورد آن در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده و گل سرسبد آنها 'قنات قصبه' كه بخاطر اهميتش به عنوان ميراث بشريت در فهرست آثار جهاني سازمان يونسكو ثبت شده قابليتهايي چشمگير در حوزه گردشگري هستند كه توجه شايسته به آنها مي تواند به كمك اقتصاد كشاورزي آسيب ديده از خشكسالي اين منطقه آمده و رونقي پايدار در اين خطه ايجاد كند.
در همين چارچوب ميزگردي براي طرح جايگاه گردشگري در توسعه و رونق اقتصادي گناباد و بررسي موانع آن با حضور دكتر ابوالقاسم شفيعي استاد دانشگاه و صاحبنظر در اقتصاد گردشگري، عليرضا شناسايي رئيس و مهدي ذوالفقاري معاون گردشگري اداره ميراث فرهنگي گناباد و رسول صنوبري مسوول پايگاه قنات جهاني قصبه در دفتر ايرنا در گناباد برگزار شد.

* توسعه گردشگري نيازمند شناسايي ظرفيتها و چالشها
رئيس اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري گناباد در اين ميزگرد گفت: تا زماني كه پتانسيلها و مشكلات و چالشهاي گردشگري به نحو مطلوب شناسايي نشوند نمي توان براي اين بخش برنامه ريزي منسجم و هدفمندي داشت و از ظرفيتهاي موجود براي توسعه آن بهره را گرفت.
عليرضا شناسايي ادامه داد: با وجود سابقه كهن تاريخي و وجود آثار تاريخي متعدد و متنوع در گناباد تنها از حدود دو سال گذشته از جمله بعد از ثبت قنات قصبه در فهرست آثار جهاني يونسكو، گردشگري به عنوان ضرورت توسعه اين شهرستان مورد توجه قرار گرفت.
وي فرهنگ سازي را از مشكلات و چالشهاي مهم توسعه كيفي گردشگري گناباد ذكر و بيان كرد: بايد با افزايش اطلاع رساني و معرفي قابليتهاي موجود، گردشگري به دغدغه مهم همه بخشها و مسئولان و اقشار مختلف تبديل شود.
رئيس اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري گناباد گفت: نوع برخورد با گردشگران داخلي و خارجي نماد فرهنگ و هويت مناطق گوناگون به شمار مي رود لذا بايد با يك آموزش براي بخشهاي تاثيرگذار مانند رانندگان تاكسي و كسبه ميهمان نوازي و فرهنگ اصيل مردم گناباد را نشان داد.
وي افزود: برخي از تورهاي گردشگري بدون اطلاع اداره ميراث فرهنگي اقدام به آوردن بازديدكنندگان جهت ديدن جاذبه هاي گردشگري شهرستان مي كنند كه در صورت هر نوع مسائل و مشكلات احتمالي اين اداره مقصر قلمداد مي شود در صورتي كه با نظارت قبلي تنگناهاي اين بخش كاهش مي يابد.
استاد دانشگاه آزاد اسلامي نيز در ادامه ميزگرد ايرنا در گناباد گفت: نبود نگاه اقتصادي به مقوله گردشگري از مهمترين مشكلات توسعه كمي و كيفي اين بخش محسوب مي شود. بايد با نگرش اقتصادي از همه ظرفيتها و كاركردهاي فرهنگي و اجتماعي براي رفع مشكلات و بسترسازي توسعه آن بهره گرفت.
دكتر ابوالقاسم شفيعي ادامه داد: فقدان درك مناسب از گردشگري در برخي از دست اندركاران و متوليان و نگاه شعاري به آن از جمله تنگناهاي اين بخش محسوب مي شود. بعضي افراد در ظاهر گردشگري را عامل مهمي در توسعه و رونق اقتصادي مي دانند ولي در باطن آن را باور ندارند در صورتي كه بايد بطور كامل آن را باور داشته باشند.
وي افزود: گردشگري هزينه تحميلي بر جامعه نيست بلكه با برنامه ريزي صحيح مي تواند براي رونق اقتصادي بخشهاي مختلف و ايجاد اشتغال نقش آفرين باشد. براي توسعه اين بخش بايد همه ذي نفعان و عاملان در جامعه اعم از مسئولان و مردم به وظيفه خود عمل كنند و مزاياي توجه به اين مهم براي آنان تبيين شود.
اين صاحبنظر در اقتصاد گردشگري گفت: همچنين بايد نيازهاي گردشگران را به عنوان ديگر ذينفعان گردشگري بشناسيم و خلق رويداد نقش مهمي در توسعه هدفمند اين بخش دارد. بايد در اتاق فكر با بهره گيري از نقطه نظرات صاحبنظران به اين مساله توجه داشت و جامعه محلي و روستاها را با ساز و كار مناسب در گسترش فرهنگ گردشگري با خود همراه كرد.
معاون گردشگري اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري گناباد نيز گفت: گردشگران به دنبال جاذبه هاي فرهنگي، تاريخي و اجتماعي هستند. بايد با ايجاد ساز و كارها و زيرساختهاي مناسب براي جاذبه هاي تاريخي ميزان بازديد كنندگان از آنها را افزايش داد.
مهدي ذوالفقاري نبود امكانات تفريحي و زيرساختهايي مانند راه آهن براي گردشگران را در گناباد از كمبودهاي اين بخش ذكر و بيان كرد: اين مشكلات موجب شده گناباد با وجود برخورداري از ظرفيتهاي غني فرهنگي و تاريخي نتواند در جذب گردشگران موفق باشد.
وي موازيكاري، سياستهاي نادرست و دخالتهاي بخشهاي مختلف را از ديگر موانع رشد صنعت گردشگري در گناباد ذكر و بيان كرد: بايد هم افزايي بين دستگاههاي اجرايي با محوريت ميراث فرهنگي و گردشگري افزايش يابد و همه فعاليتهاي اين بخش با هماهنگي آن صورت گيرد.
مسئول پايگاه جهاني قنات قصبه گناباد هم در ادامه ميزگرد ايرنا گفت: گرچه توسعه گردشگري نيازمند تعريف حريم براي آثار تاريخي است اما برنامه ريزي براي ايجاد حريم قنات قصبه از سال 1393 تاكنون موجب نارضايتي برخي اهالي محلي اين منطقه شده كه فعاليتهاي كشاوري و دامپروري دارند. به همين خاطر امسال چگونگي استقرار اين واحدها در نقاط دورتر از حريم اين اثر تاريخي در دست تعريف است.
رسول صنوبري افزود: قنات جهاني قصبه از يك ساز و كار تفريحي و استراحتگاه براي گردشگران و مسافران بي بهره است و شهرداري گناباد با وجود وعده قبلي، تاكنون طرحي را بدين منظور براي پارك آبي قصبه ارائه و اجرا نكرده است.
وي ادامه داد: شهرداريهاي كاخك و بيدخت دو پارك محلي را كددار كرده اند كه هر سال اعتباراتي از محل ميراث فرهنگي براي آنها در نظر گرفته مي شود ولي در شهر گناباد هيچ پارك و فضاي تفريحي بدين منظور پيش بيني نشده است.

* اقامتگاههاي بوم گردي ضرورت توسعه گردشگري
رئيس اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري گناباد در ادامه ميزگرد ايرنا گفت: اقامتگاههاي بوم گردي به عنوان يكي از شاخه هاي توسعه گردشگري روستايي از جذابيتهاي زيادي مانند بازيهاي محلي، غذاهاي سنتي و معماري سنتي برخوردارند و بستر بسيارمهمي براي توسعه اين بخش محسوب مي شوند لذا بايد با خلق رويداد از اين ظرفيت حداكثر بهره را گرفت.
عليرضا شناسايي رويكرد ميراث فرهنگي را توسعه اقامتگاههاي بوم گردي ذكر و بيان كرد: لازمه تحقق اين امر مشاركت مردم و انجمنهاي ميراث فرهنگي و صنايع دستي است. همچنين فعاليت ساير ادارات در قالب كاروانهاي فرهنگي و هنري و خدمات پزشكي در روستاها ضرورت مكمل توسعه گردشگري روستايي محسوب مي شود.
استاد دانشگاه آزاد اسلامي گناباد هم گفت: گردشگري خلاق از مسائل مهم در گردشگري روستايي به شمار مي رود كه طي آن گردشگر علاوه بر بازديد از آثار تاريخي، چند روز در مناطق روستايي با شرايط محلي زندگي و مانند روستاييان اقدام به برداشت محصولات كشاورزي مي كند و با اين اقدام گردشگري روستايي به باور دائمي گردشگر تبديل مي شود.
معاون گردشگري و مسئول اقامتگاههاي بوم گردي اداره ميراث فرهنگي گناباد نيز در ادامه ميزگرد ايرنا گفت: اكوتوريسم يا طبيعت گردي متاثر از احترام به طبيعت، محيط زيست، هويت فرهنگي و فرهنگ منطقه اي و توجه به زيرساختهاي تاريخي الزامات گردشگري پايدار است.
مهدي ذوالفقاري افزود: تاكنون بيشتر به معماري و غذاهاي سنتي روستايي توجه و از ساير ظرفيتهاي فرهنگي گردشگري روستايي در گناباد غفلت شده است. بايد اقامتگاههاي بوم گردي به جاذبه مهم فرهنگي، هنري و مكاني براي برگزاري آيينهاي گوناگون محلي تبديل شوند.
وي ادامه داد: ايجاد اقامتگاههاي بوم گردي سال 1395 براي نخستين بار در خراسان رضوي از گناباد آغاز شد و اين شهرستان الگوي ساير نقاط استان قرار گرفت. هم اكنون گناباد با پنج اقامتگاه بوم گردي در رديف نخست استان و شهرستانهاي خواف و بردسكن در رديفهاي بعدي قرار دارند.
معاون ميراث فرهنگي گناباد گفت: بر اساس تفاهمنامه سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري با صندوق كارآفريني و اميد پارسال سه ميليارد ريال تسهيلات با كارمزد چهار درصد و نيز يك ميليارد و 500 ميليون ريال تسهيلات مرمت بنياد مسكن به چهار اقامتگاه بوم گردي گناباد پرداخت شد.
وي افزود: همچنين از محل اعتبارات اشتغال روستاييان حدود شش ميليارد ريال تسهيلات به اقامتگاههاي بوم گردي گناباد طي امسال پرداخت مي شود.
مسئول پايگاه جهاني قنات قصبه گناباد نيز در ادامه ميزگرد ايرنا گفت: در خصوص اقامتگاههاي بوم گردي بيشتر به جاذبه هاي روستايي مانند روستاي رياب توجه شده و از آثار و جاذبه هاي تاريخي و گردشگري داخل شهر غفلت شده است. در صورتي كه در داخل شهر گناباد آثار تاريخي زيادي وجود دارد كه با احياء و مرمت آنها زمينه براي انتفاع ساير مردم و كسبه فراهم مي شود.

* قنات جهاني قصبه ظرفيت توسعه گردشگري گناباد
رئيس اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري گناباد گفت: قنات جهاني قصبه از ظرفيتهاي مهم توسعه گردشگري اين شهرستان محسوب مي شود و بعد از ثبت جهاني نقش محوري در اين زمينه داشته است.
شناسايي افزود: قنات قصبه به عنوان تنها اثر خراسان رضوي در فهرست آثار جهاني سازمان يونسكو علاوه بر مقوله ثبت جهاني نشاندهنده هويت، پيشينه غني فرهنگي تاريخي و نمادي از سختكوشي مردم اين منطقه در تامين آب در شرايط بحران خشكسالي از دو هزار و 500 سال پيش تاكنون است.
وي ادامه داد: براي توسعه كيفي گردشگري قنات قصبه بايد سازه و حفظ اصالت آن و در مرحله بعدي عناصر وابسته مانند آسيابها، آب انبارها و كوچه باغهاي را حفظ كرد و توسعه داد. اين امر در اولويت برنامه هاي پايگاه جهاني اين قنات و اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري گناباد قرار دارد.
مسئول پايگاه قنات جهاني قصبه گناباد هم در ادامه ميزگرد ايرنا گفت: اين قنات تنها يك اثر تاريخي نيست بلكه اثري چندوجهي است كه براي حفظ و توسعه آن بايد همه مسائل مانند كشاورزي مورد توجه قرار داد. اگر به يك بخش ضربه خورد ساير بخشها تحت تاثير منفي آن قرار مي گيرند.
رسول صنوبري افزود: 6.2 ميليارد ريال طي دو سال گذشته براي ايجاد زيرساختها و استحكام قنات قصبه هزينه شد و امسال هم پنج ميليارد ريال بدين منظور تخصيص يافت. بايد قنات قصبه نه تنها به صورت يك اثر بلكه به صورت مجموعه كامل گردشگري مورد توجه قرار گيرد و همه دستگاههاي اجرايي مانند جهاد كشاورزي و شهرداري به وظايف خود در اين زمينه عمل كنند.
وي ادامه داد: از مجموع 720 قنات در گناباد 579 قنات فعال است كه در هر ثانيه 600 ليتر آب از آنها استحصال مي شود و در اين ميان قنات قصبه از اصالت و پيشينه خاصي برخوردار است.
معاون گردشگري اداره ميراث فرهنگي گناباد نيز گفت: بعد از ثبت قنات قصبه در فهرست آثار جهاني سازمان يونسكو طي دو سال گذشته، گناباد به يكي از مقاصد مهم سفر گردشگران داخلي و خارجي و به خصوص از ايتاليا، فرانسه و سوئيس تبديل شده است.
ذوالفقاري افزود: بايد قنات قصبه به عنوان چشم انداز فرهنگي و اقتصادي در توسعه گردشگري مورد توجه قرار گيرد اما توجه به يكي از اين بخشها بدون توجه به ديگر بخشها موثر نيست.

* توانمندسازي فعالان گردشگري لازمه توسعه گردشگري
رئيس اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري گناباد در ادامه ميزگرد ايرنا گفت: آموزش و توانمندسازي فعالان گردشگري نقش محوري در توسعه گردشگري دارد لذا بايد علاوه بر متصديان هتلها و مديران آژانس و تورهاي گردشگري توانايي ساير بخشها مانند كسبه، رانندگان تاكسي، خودروهاي عمومي و فروشندگان صنايع دستي نيز افزايش يابد.
شناسايي افزود: اداره ميراث فرهنگي در طول سال با برگزاري دوره هاي مختلف توجه خاصي به آموزش فعالان گردشگري و صنايع دستي دارد و تعامل مجامع امور صنفي و اتحاديه تاكسيراني گناباد در اين زمينه ضروري است.
وي افزايش كيفي توليدات و بسته بندي صنايع دستي گناباد را نيز در افزايش جذب گردشگر موثر ذرك و بيان كرد: اين اداره با برگزاري دوره هايي آموزشي و همفكري براي انجمنها و تشكلهاي صنايع دستي با هدف ارتقاء كيفي اين توليدات تلاش مي كند.
استاد دانشگاه آزاد اسلامي و صاحبنظر مسائل اقتصادي و گردشگري گناباد هم گفت: دانشگاهها با آموزش به دنبال ارتقاء دانش و اداراتي همچون ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري به دنبال افزايش مهارت هستند. بايد با تعامل اين بخشها مسائل اين بخش توام با يكديگر مورد توجه قرار گيرند و در نهايت آموزشها منجر به تغيير رفتار و توسعه كيفي گردشگري شهرستان شود.
دكتر شفيعي افزود: بايد مسئوليت اجتماعي دانشگاهها و مراكز آموزش عالي در خصوص گردشگري افزايش يافته و حساس شوند تا شاهد رشد مشاركت و هم افزايي آنها در اين بخش باشيم.
معاون گردشگري اداره ميراث فرهنگي گناباد نيز گفت: دانشگاهها و مراكز آموزش عالي اين شهرستان تاكنون نتوانسته اند به وظيفه خود در آموزش و توانمندسازي فعالان گردشگري منطقه كمك كنند و در شرايطي كه با كمبود نيروي انساني متخصص بخش گردشگري مواجهيم خلاء زيادي در اين زمينه احساس مي شود.
ذوالفقاري افزود: چند سال پيش يكي از دانشگاههاي گناباد رشته گردشگري را داير كرده بود ولي چون مسئولان آن به اهميت اين مساله باور نداشتند و تنها براي آمار رشته ها اقدام به راه اندازي آن كرده بودند بعد از مدتي تعطيل و رشته فوق جمع آوري شد.
گناباد در فاصله 287 كيلومتري جنوب مشهد واقع است.
2095/1858