در این روزها برخی از گردشگران تابستانه خلیج گرگان و شناگران محلی نیز در خصوص افزایش بیش از حد جلبك ها در پهنه آبی خلیج گرگان ابراز نگرانی كرده و به گفته آنان وضعیت كنونی در چند سال اخیر كم سابقه است.
موضوعی كه ضرورت پیگیری آن سبب شد خبرنگار ایرنا با استفاده از یك فروند قایق موتوری گشتی در خلیج گرگان بزند.
خلیج چهار هزار هكتاری گرگان یكی از بزرگترین مخازن آب شیرین متصل به دریای خزر است و تداوم زندگی بسیاری از جانداران در بزرگترین دریاچه زمین به اتصال این خلیج با دریا وابسته است، خلیجی كه حالا با مشكلات متعدد دست و پنجه نرم می‌كند و فعالان و مسوولان محیط زیست معتقدند كه با ادامه روند كنونی تبدیل به نسخه دیگری از دریاچه ارومیه می شود.
خلیج گرگان علاوه بر پتانسیل گردشگری، زیستگاه انواع آبزیان بومی و منحصر بفرد است كه به دلیل ادامه ورود برخی پسماندها، فاضلاب خام، زه آب های كشاورزی و آلودگی حال و روز خوبی ندارد و هر از چند گاه ضرورت كمك به آن مورد توجه رسانه ها قرار می گیرد.
علاوه بر پسروی شدید و كاهش عمق آب خلیج گرگان، این بار رشد بیش از حد و غیرمتعارف جلبك ها لزوم توجه بیشتر به این خلیج را دو چندان ساخته است.
جلبك ها ساده‌ترین موجودات دارای كلروفیل هستند كه در محیط های مختلف طبیعی به ویژه درعرصه های آبی دیده می شود و تولیدكنندگان اولیه در اكوسیستم آبی هستند، جلبك در روز با فتوسنتز مبادرت به تولید اكسژن می كند و در طول شب با تنفس، اكسژن تولیدی خود و حتی بیشتر از آن را می بلعد و اینك گسترش بیش از حد آن در خلیج گرگان تهدید كننده شده است.
در اكوسیستم های آبی، جلبك ها حلقه اولیه و اصلی زنجیره غذایی را تشكیل می دهند و حیات جانوران آبزی بیشتر به فعالیت جلبك های درون آب وابسته است، زیرا مواد آلی و اكسیژن مورد نیاز آنها را تامین می كنند.
علاوه بر آن جلبك ها امروزه برای مصارف دارویی، غذایی، سوخت، كشاورزی، پرورش آبزیان و آرایشی مورد استفاده قرار می گیرد.
اما مشاهدات عینی نشان می دهد جلبك های زیادی به صورت توده ای و ریسه های درهم تنیده گاهی به طول ده متر و قطر یك متر در برخی از نقاط پهنه آبی خلیج گرگان وجود دارد كه در مواردی شنا كردن را برای گردشگران مشكل می كند.
در پایش صورت گرفته مشخص شد كه بیشتر ریسه های جلبكی در مناطق جنوبی خلیج گرگان در حوزه پیرامونی سواحل گلستان (فاصله حدود 500متر از ساحل)متمركز شده و بخشی از خلیج در محدوده كانال چپاقلی(شمال شرقی خلیج ) نیز توسط جلبك های سطحی مفروش شده است كه سطح آن گاه به حدود 50مترمربع یا بیشتر می رسد، مشكلی كه نسبت به سال های گذشته مشهودتر بوده و گسترش آن را نشان می دهد.
درهمین پیوند نظرات یكی از كارشناسان حوزه زیست شناسی دریایی را خواستیم كه اطلاعات مفیدی در خصوص ویژگی های جلبك ها و محیط رشد آنها ارائه داد.
قربان دهقان كارشناس ارشد زیست شناسی دریا در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اظهارداشت: جلبكهای دریایی نقش مهمی در چرخههای بیوشیمیایی محیط های آبی دارند و پایه و اساس زنجیره غذایی در اكوسیستم آبی محسوب میشوند.
وی افزود: هرچند حضور و مشاهده جلبك های سبز –آبی بهترین منبع غذایی زیستمندان و بیانگر پویایی یك پهنه آبی و اكوسیستم محسوب می شود، اما حجم بیش از نرم متعارف آن خطر ایجاد 'بلوم جلبكی' (انباشت جلبك) را بدنبال خواهد داشت، خطری كه شاید اینك چندان جدی نباشد ولی استمرار رویه كنونی آن را به تهدیدی بالفعل در خصوص خلیج گرگان تبدیل خواهد كرد.
این بوم شناس دریایی یكی ازعلت های افزایش جلبك در خلیج گرگان را افزایش دما اعلام كرد و بیان داشت: در بازه های زمانی كه مواد مغذی در اثر افزایش آلودگی ها زیاد شود، رشد توده ای جلبك ها بیش از اندازه خواهد شد.
وی، به ورود آلودگی های مختلف از شهرستان های بندرگز، بندرتركمن، گلوگاه و بهشهر از طریق رودخانه های منتهی به خلیج گرگان اشاره كرد و گفت: فرم زمین شناختی خلیج گرگان همانند یك 'كاسه آب' است و با ورود انواع آلودگی های صنعتی، كشاورزی و نفتی روز به روز شاهد نابودی زیست محیطی این عرصه هستیم.
دهقان با تاكید بر متنوع بودن جلبك های موجود در خلیج گرگان اظهار داشت: این جلبك ها چندگونه بوده برخی در اثر ازدیاد بیش از حد موجب كاهش اكسیژن و مرگ و میر آبزیان و بعضی به دلیل تولید سم موجب مرگ و میر و تلفات شدید آبزیان، صدف ها و در صورت مصرف توسط چهارپایان منجر به مرگ آنها شده و حتی موجب شیوع بیماری های پوستی و داخلی بین شناگران این عرصه می شود.
این كارشناس حوزه زیستمندان دریایی افزود: صدور هشدار برای وقوع بلوم جلبكی در خلیج گرگان زود است ،اما باید محیط های آبی با ارزش مثل این خلیج مورد پایش، هشدار و پیگیری قرار گیرد.
به گفته وی، با توجه به ارزش این محیط های آبی كمیته ای برای مقابله با این بلوم ها طرح ریزی شود تا در صورت وقوع، راهكارهای لازم بكار گرفته شود.
وی یادآور شد: هر چند برخی از كارشناسان محیط زیست دریایی بر این عقیده هستند كه رشد جلبك ها خود می تواند عامل موثری برای عمل 'پالایش زیستی ' خلیج گرگان شود و بخشی از آلودگی های وارده ناشی از سرازیر شدن فاضلاب های خانگی و صنعتی را پالایش و یا جذب خود كند، اما رشد بیش از حد آن نگران كننده خواهد بود.
وی در بیان علت این پدیده گفت: برای ریشه یابی دقیق این موضوع نیاز به تحقیقات بیشتر توسط متخصصان موضوع است اما در حالت كلی كاهش دبی، سرعت جریان آب، رسوب گذاری و سپس ورود فاضلاب های خانگی از دلایل عمومی رشد روز افزون جلبك ها بوده كه سبب می شود ریسه های درهم تنیده جلبكی و گاه قطور و با حجم گسترده جلبك ها و خزه هایی شود كه همچون فرشی سبز بخش وسیعی از این خلیج را بپوشاند.
این كارشناس حوزه دریایی اضافه كرد: رشد بی رویه جلبك ها و بیش ازحد استاندارد باعث می شود اكسیژن و نور كمتری به درون منابع آبی نفوذ كند و این امر حیات آبزیان را تهدید می كند.
به گفته وی، با وجود اینكه جلبك ها فتوسنتز كننده محسوب شده و شب تنفس می كنند، اما بخشی از اكسیژن محلول در آب خلیج گرگان را مصرف كرده و در درازمدت چرخه حیات برخی از زیستمندان آبی این زیستگاه را با خطر مواجه می سازد.
به گزارش ایرنا و براساس قانون مسوولیت حفاظت كیفی از منابع آبی خلیج گرگان به عنوان بخشی از پناهگاه حیات وحش میانكاله برعهده اداره كل حفاظت محیط زیست استان مازندران و مسوولیت تصفیه فاضلاب های شهری برعهده شركت های آب وفاضلاب شهرستان های پیرامونی خلیج و حفاظت از حریم و بستر رودخانه ها و جلوگیری از تغییرات كمی برعهده امور آب منطقه ای دو استان گلستان و مازندران است.
اما به نظر می رسد كمك به خلیج گرگان نیازمند مشاركت و همكاری همه جانبه بوده و هیچ ارگانی به تنهایی توانایی رسیدگی به مشكلات این پهنه آبی را ندارد.
علاوه بر مشكل رشد بی رویه جلبك ها همچنین باید گفت كه گرگان تنها خلیج دریای خزر در محدوده جغرافیایی ایران و استان گلستان بوده كه به دلیل پسروی زیاد آب و ناتوانی در اجرای طرح های مناسب و كارشناسی، فاصله چندانی با خشكی كامل ندارد.
این خلیج درسال 1354 به همراه تالاب میانكاله و لپوی زاغمرز در استانهای گلستان و مازندران به عنوان نخستین مجموعه تالاب بین‌المللی جهان در فهرست تالاب‌های كنوانسیون رامسر به ثبت رسید تا ثابت شود نه فقط این خلیج، بلكه نواحی اطراف آن نیز یك مجموعه ارزشمند زیست محیطی است.
خلیج گرگان از لحاظ اقتصادی و اكولوژیكی دارای اهمیت بوده و در تكثیر آبزیان، ماهیان استخوانی و غضروفی و جذب پرندگان مهاجر زمستانی نقش مهمی دارد.
عمق خلیج گرگان كه در برخی نقاط به حداكثر سه متر می‌رسید، اینك دراثر رسوب‌گذاری به 1,5 متر كاهش پیدا كرده است و به‌همین دلیل به‌سرعت به سمت نابودی پیش می‌رود.
خلیج گرگان از لحاظ موقعیت جغرافیایی در جنوب شرقی دریای خزر و در حوزه شهرستان های بندرتركمن، بندرگز، نوكنده و بهشهر واقع است و از 60 كیلومتر طول و حداكثر 12 كیلومترعرض برخوردار بوده و دارای امتداد شرقی – غربی است.
7333/1648
گرگان - ایرنا - روند رو به رشد كلنی های جلبكی در بستر كم ژرف خلیج گرگان به عنوان یكی از زیست بوم های مهم شمال كشور، زندگی در این پهنه آبی ارزشمند با محیط زیست غنی و آبزیان آن را نشانه گرفته كه غفلت از آن می تواند نفس میزبان را برای همیشه بگیرد.
