ازدواج كودكان؛ اقدامی خطرناك با پایانی تلخ

به گزارش ایرنا موضوع كودكان و آسیب هایی كه طی چند سال اخیر بصورت موارد كودك آزاری، تجاوز و قتل های هولناك كودكان بعد از تجاوز در جامعه رخ داد؛ اهمیت توجه به مقوله سلامت جسم و روان كودكان را بیشتر كرد و وجدان جمعی را تحت تاثیر قرار داد.
در چنین شرایطی شاید به موضوع ازدواج زودهنگام كودكان حساسیت كمتری نشان داده می شود به عبارتی جامعه ای كه به مرتبه ای بالاتر از ارتكاب كودك آزاری بصورت تجاوز و قتل رسیده است شاید موارد كودك آزاری همچون ازدواج زودهنگام و بسیاری نكات ظریف تر رفتاری كه بنا بر گفته كارشناسان در طیف وسیع كودك آزاری قرار دارند، كمتر مورد توجه قرار گیرد.
در این خصوص باید یادآور شد كه در پی اخبار و گزارش هایی مبنی بر كودك آزاری در كشور یكی از مطالبات مردم و جامعه حقوقی، تصویب لایحه حمایت از كودكان و نوجوانان بود و جای امیدواری است كه اخیرا كلیات لایحه حمایت از حقوق كودكان و نوجوانان با هدف تضمین آنان در مقابل مخاطراتی چون كودك آزاری و ارایه راهكارهای پیشگیرانه و بازدارنده، بالاخره به تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی رسید هر چند در این لایحه به موضوع ازدواج زودهنگام یا ازدواج كودكان پرداخته نشده است.
ازدواج زودهنگام كه در هیاهوی درجات شدیدتر كودك آزاری مورد بی توجهی قرار دارد اما به نوعی مصداق و نمونه بارز كودك آزاری است كه می توان گفت وقتی در نقاط مختلف كشور رخ می دهد بطور تلویحی رسمیت بخشیده شده است.
بنا بر گفته معصومه ابتكار معاون امور بانوان رئیس جمهوری هنوز در نقاطی از كشور مشكل ازدواج كودكان وجود دارد اگرچه كم اما حتی یك مورد هم زیاد است.

** پارسال یكهزار و 144 كودك در لرستان ازدواج كردند
مصطفی امانی مدیركل ثبت احوال استان لرستان در این خصوص می گوید: سال گذشته یكهزار و 126 دختر كمتر از 15 سال (زیر سن قانونی) و 18 پسر كمتر از 15 سال در لرستان ازدواج كرده اند.
استان لرستان در شمار استان های با رقم بالای ازدواج كودكان قرار ندارد اما بنا بر گرفته مسئولان و كارشناسان با توجه به اینكه ازدواج زودهنگان نوعی آسیب و تهدید سلامت جسم و روان كودكان است حتی یك مورد آن هم بالاست و نباید به پدیده ای عادی تبدیل شود.

** سالانه 180 هزار ازدواج زودهنگام در كشور ثبت می شود
بتول سلیمی منش پژوهشگر و محقق اجتماعی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: طبق آمارهای رسمی سالانه، 180 هزار نفر زیر 18 سال ازدواج می كنند كه در واقع 24 درصد از كل ازدواج ها در ایران را شامل می شود.
وی افزود: طی سالهای اخیر طبق آمارهای ثبت شده ازدواج كودكان 10 تا 14 ساله در سال 93 دارای بالاترین نرخ با تعداد 40 هزار و 229 نفر بوده است.
سلیمی اظهار داشت: این آمار درخصوص كودكان زیر 10 سال در سال های 90، 91، 92، 93 و 94 به ترتیب 220، 187، 201، 176 و 179 بوده است و این احتمال وجود دارد كه به دلیل عدم ثبت ازدواج در برخی موارد آمار بیشتر از این مقدار باشد.
این پژوهشگر یادآور شد: پراكندگی ازدواج كودكان در شهرهای مختلف كشور بدین نحو بوده كه خراسان رضوی در رتبه نخست و آذربایجان شرقی و سیستان و بلوچستان به ترتیب در رتبه های بعدی قرار دارند البته در استان لرستان نیز با پدیده ازدواج كودكان مواجه هستیم اما نسبت به دیگر نقاط كشور آمار كمتری دارد و تا ریشه كن كردن آن راهی طولانی در پیش است.
وی درخصوص علل ازدواج كودكان گفت: ازدواج كودكان از دیرباز در فرهنگ و عرف اجتماعی ایرانیان وجود داشته و در برخی نقاط كشور به دلیل ملاحظات فرهنگی دارای رشد بیشتری بوده است البته قواعد خاص شرعی از قبیل ازدواج موقت، موجب گسترش و قوت اینگونه فرهنگ و سنت غلط شده است.
این پژوهشگر مسائل اجتماعی با بیان اینكه جامعه زمانی سالم و پویا خواهد بود كه ازدواج های سالم و به هنگام در آن رخ داده باشد، افزود: كودك اگر در شرایط مساعد قرار گیرد، می تواند موجب بالندگی جامعه شود و والدین موظفند زمینه های لازم را برای رشد مادی و معنوی كودك فراهم كنند.
سلیمی منش اظهار داشت: رخدادهایی همچون ازدواج زودهنگام در كودكان مانعی برای بروز ظرفیت ها و توانمندی های كودكان ایجاد می كنند.

** تعریف كودك در منظر قانون
كارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی در این خصوص گفت: كودك در اصطلاح حقوقی چنین تعریف می شود كه فرد از نظر سن و جسم به حدی نرسیده است كه برای زندگی اجتماعی آماده باشد؛ در فقه اسلامی نیز ابتدای دوره بلوغ را پایان دوران كودكی نامیده اند.
وی افزود: در واقع منظور از كودك از دیدگاه فقه اسلامی كسی است كه به سن بلوغ نرسیده باشد اما كنواسیون حقوق كودك، منظور از كودك را افراد زیر 18 سال بیان می كند مگر اینكه طبق قانون قابل اجرا در مورد كودك، سن بلوغ كمتر تشخیص داده شود بدین ترتیب از نظر كنواسیون حقوق كودك، كسانی را می توان كودك خواند كه به سن 18 سالگی نرسیده باشند.
سلیمی منش اظهار داشت: از آمارهای اعلامی برداشت می شود كه پدیده 'كودك همسری' در جامعه رواج دارد كه همین می تواند آسیب هایی به ساختار خانواده و جامعه وارد كند؛ در واقع كودكانی كه هنوز طعم بازی های كودكانه خود را نچشیده اند باید بار مسئولیت زندگی خانوادگی و همچنین دغدغه های زناشویی را تجربه كنند.
وی افزود: ازدواج موفق در گرو بلوغ عاطفی، اجتماعی، اقتصادی، فكری و جسمی است تا نهاد خانواده حفظ شود.

** سن ازدواج در قانون
این كارشناس ارشد حقوق جزا با بیان اینكه قانون در ایران سن قطعی ازدواج را معین نكرده است، گفت: قانون مدنی ماده 1041 سن ازدواج را برای دختران 13 سال و برای پسران 15 سال تعیین كرده و ازدواج كودكان را قبل از سنین مذكور با رعایت مصلحت و اذن ولی جایز دانسته است.
وی افزود: با این اوصاف ازدواج زیر 13 سال تمام شمسی برای پسران و 15 سال تمام شمسی برای دختران امكان پذیر است و باتوجه به اینكه ایران از جمله كشورهای عضو كنواسیون حقوق كودك است و حداقل سن پذیرفته شده برای ازدواج براساس مفاد كنوانسیون حقوق كودك 18 سال است اما شرط حداقل سن در قوانین ایران بر طبق مفاد كنواسیون رعایت نشده است.
سلیمی منش درخصوص علل ازدواج كودكان گفت: فقر اقتصادی خانواده عامل مهمی در ازدواج كودكان است و علاوه بر این در خانواده هایی كه یكی از والدین درگیر اعتیاد باشد، ازدواج كودكان دختر محتمل تر است.
وی فقر فرهنگی و نبود مراكز آموزشی را دیگر عوامل شیوع پدیده ازدواج كودكان دانست و افزود: كودكان بدلیل نبود امكانات آموزشی از مقطع ابتدایی به بالا مجبور به ترك تحصیل می شوند و درنهایت نیز زودتر از دیگر همسالان خود كه امكان ادامه تحصیل دارند، ازدواج می كنند.
این كارشناس ارشد جرم شناسی یادآور شد: خودكشی، فرار از خانه و افسردگی از عمده مواردی هستند كه بواسطه ازدواج متوجه كودك می شوند.
وی افزود: با توجه به اینكه در غالب موارد رشد جسمی را ملاك ازدواج كودكان قرار می دهند، عدم بلوغ فكری و اجتماعی در مواجه با مشكلات به نسبت سایرین آنها را آسیب پذیرتر می كند.

** پیشگیری از ازدواج كودكان
این پژوهشگر مسائل اجتماعی گفت: برای ️پیشگیری از ازدواج كودكان در دو بعد فرهنگی و قانونی باید اصلاحاتی صورت گیرد و این 2 باید در راستای هم باشند البته باید توجه داشت كه اصلاح قانون تنها راهكار حذف پدیده ازدواج كودكان نیست بلكه در كنار آن باید در مناطقی كه با فراوانی این پدیده مواجه هستیم فرهنگ سازی صورت گیرد و مردم نسبت به تبعات منفی آن آگاه شوند.
وی افزود: یكی از مواردی كه موجب آمار بالای ازدواج كودكان شده تعیین سن متغیر توسط قانونگذار است كه باید مراجع قانونی و مراجع تقلید در پی تغییر سن ازدواج باشند كه البته در این راستا بعضی از مراجع عظام تقلید از جمله آیت الله مكارم شیرازی عنوان داشته اند با افزایش سن ازدواج موافق هستند.
وی با بیان اینكه ریشه كن كردن فرهنگ و سنت های آسیب زا از جمله ازدواج كودكان از دیگر راهكارهای پیشگیری از ازدواج كودكان است، گفت: با برنامه های كلان در مناطق دارای بیشترین آمار ازدواج كودكان می توان سن ازدواج را برای كودكان به حد استاندارد رساند.
این كارشناس حقوقی با تاكید بر اینكه فرهنگ ها باید بگونه ای اصلاح شوند كه حساسیت زایی نسبت به سن دختران در ازدواج كاسته شود، افزود: فرهنگ سازی در كنار تغییر قانون باید مورد توجه قرار گیرد و صرف تغییر قانون نمی تواند در پیشگیری از ازدواج كودكان كارساز باشد.

** تحلیل جامعه شناسی موضوع ازدواج كودكان
مجتبی تركارانی رییس انجمن جامعه شناسی لرستان نیز در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: وضعیت ازدواج دختران در سنین كم بیشتر در استان لرستان در حد میانه بین استان های كشور قرار دارد كه از جمله تبعات این ازدواج ها كاهش دوام ازدواج ها و افزایش طلاق است.
وی افزود: فقر و مشكلات اقتصادی باعث تثبیت احساس نا امیدی نسبت به آینده در خانواده ها می شود و این نوع خانواده ها ترجیح می دهند دختران در سنین كم ازدواج كنند تا بخشی از مشكلات اقتصادی خانواده كم شود.
به گفته این جامعه شناس، براساس نوعی تفكر سنتی زمانی كه دختران به توانایی فیزیكی و جسمی می رسند همان رشد فیزیكی را برای ازدواج كافی می دانند.
وی افزود: گاهی دختران كم سن و سالی كه در خانواده های دچار فقر، اعتیاد، خشونت و سایر مشكلات خانوادگی زندگی می كنند، خود تمایل به ازدواج دارند تا از این خشونت ها و مشكلات رها شوند.
تركارانی یادآور شد: در برخی مناطق همچون لرستان این تفكر وجود دارد كه ازدواج با دختر كم سن و سال بهتر است زیرا خودشان در همان سنین پایین می توانند به گونه ای كه می خواهند او را تربیت كنند تا مطابق با میل و خواسته آنها رفتار و زندگی كند.
رئیس انجمن جامعه شناسی لرستان گفت: یكی از راهكارهایی كه می تواند به كاهش ازدواج دختران در سنین پایین منتهی شود دقیق كردن قوانین و توجه به بلوغ اجتماعی در تعیین سن قانونی ازدواج است.
در هر جا به نظر می رسد در بین انواع آسیب هایی كه این روزها دست از سر كودكان بر نمی دارند، ازدواج زودهنگام نیز یكی از آسیب های جدی است كه ضرورت توجه به آن احساس می شود بخصوص در شرایط نابسامان اقتصادی جامعه كه به نوعی همه افراد را درگیر می كند.
ورود زودهنگام كودكان به عرصه مسئولیت های سنگین نظیر مسئولیت های خانواده در واقع سرعت بخشیدن به قربانی شدن كودكان و نمادی از آزار قانونی آنهاست.
1920/3022