چندي پيش كانون كارگردانان سينماي ايران خواستار انتقال معرفي فيلم اسكار از بنياد سينمايي فارابي به خانه سينما شد و اين درخواست به رد و بدل كردن نامه و انتشار جوابيه‌هاي متعددي بين بنياد سينمايي فارابي و كانون كارگردانان انجاميد.
تاريخچه معرفي فيلم‌هاي منتخب براي حضور در بزرگ‌ترين رقابت سينمايي يعني اسكار در كشور ما، با بنياد سينمايي فارابي گره خورده است. اين بنياد نزديك به 23 سال است كه با انتخاب هياتي، هر سال اقدام به تصميم‌گيري و بررسي براي معرفي شايسته‌ترين و مناسب‌ترين اثر سينمايي به اسكار مي‌كند. بايد اعتراف كرد كه اين انتخاب مي‌تواند تبعات بسياري را براي سينماي ما به دنبال داشته باشد. زيرا انتخابي سخت و در عين حال مهم براي معرفي ارتقا و شناسايي اين هنر به‌شمار مي‌رود.
**فيلم‌هايي كه با مصلحت‌انديشي، نماينده ايران در اسكار مي‌شوند
هيات انتخاب فيلم اسكار كه به اذن فارابي كنار يكديگر قرار مي‌گيرند، تقريباً انتخاب‌هايي خارج از قاعده مرسوم سينماي ايران نيز داشته‌اند. به‌طور مثال، اگر فرهادي فيلم داشته باشد، همواره فيلم‌هاي اين فيلمساز را راهي اسكار كرده‌اند و در سال‌هايي كه خبري از فرهادي و فيلم‌هاي معماگونه‌اش نبوده است، گزينه خاصي براي ارائه به اسكار نداشته‌اند. شايد انتخاب فيلم‌هايي مانند «محمد رسول‌الله» يا «نفس» براي اسكار، بنا بر مصلحت‌انديشي انجام شده باشد، اما هركدام از اين فيلم‌ها فارغ از محتواي روايي، از تكنيك‌هاي بصري پيشرفته و ملموسي به نسبت سينماي ايران حداقل بهره را برده اند، هرچند در متن شايد ارضا كننده مخاطب نبودند.
در همين راستا كانون كارگردان خانه سينما با ارسال نامه رسمي به رياست بنياد فارابي، خواهان انتقال انتخاب فيلم ايراني اسكار به صنف فيلمسازان شده و بنياد فارابي در جوابيه نامه كانون كارگردانان به دفاع و شرح چگونگي عملكرد اين هيات پرداخته است.
** منتخب خانه سينما به اسكار برود
بيژن ميرباقري، كارگردان «طبقه سوم» در گفتگو با «ايرنا» درباره نبود معيار دقيق، قاعده‌مند و بدون حاشيه بنياد سينمايي فارابي براي انتخاب اثر ارسالي به اسكار گفت: بنياد بين‌الملل فارابي، هيئت مديره و نمايندگاني از صنوف سينمايي مثل مديرعامل خانه سينما تصميم بر انتخاب فيلم برگزيده به فستيوال اسكار مي گيرند. يكي از دلايل اينكه اين گروه تصميم گيرنده هنوز نتوانسته متر و معيار دقيقي داشته باشد تغييرات هميشگي سياستهاي بنياد فارابي است. متاسفانه هميشه مصلحت‌ها بر سياست‌ها غلبه مي‌كند كه البته اين مصلحت انديشي‌ها هم به خاطر كاركردهاي داخلي فيلم منتخب است.
كارگردان فيلم «ربوده شده» با مثبت تلقي كردن واگذاري انتخاب فيلم ايراني اسكار به كانون كارگردانان، خاطر نشان كرد: به اعتقاد من برگزيده هرسال خانه سينما را بايد به عنوان فيلم منتخب به اسكار ارسال كنيم. چون از شروط برگزيده شدن يك اثر سينمايي در اين فستيوال بزرگ جهاني اكرانش در كشور مبدا و يك جشنواره جهاني است. از آن جايي كه جشن خانه سينما در شهريور ماه برگزار مي‌شود و فاصله زماني زيادي كه با برگزاري مراسم اسكار دارد، ساير فيلم هاي سينمايي از فرصت زمان بيشتري براي اكران عمومي و نمايش در يك فستيوال جهاني بهره‌مند مي شوند. اما به هر صورت من اين انتقال را مثبت ارزيابي مي كنم و همه صنوف سينمايي هم قدرت انتخاب دارند. اين امر مي‌تواند در جهت رشد و ارتقاي سينماي كشور تاثيرات مثبت فراواني داشته باشد.
ميرباقري در رابطه با نگاه حمايتي كه بنياد سينمايي فارابي مي توانسته طي اين سالها نسبت به آثار ارگاني داشته باشد، افزود: اين بنياد چنين هدفي را نداشته است. اما اگر عملكرد آن چنين تصوري را به دنبال دارد، به خاطر شرايط تحميلي است كه خارج از اين بنياد به آن تحميل مي شود.
**درخشش هميشگي آثار كيارستمي و مجيدي در فستيوال اسكار
«زير درختان زيتون» ساخته عباس كيارستمي كه در سال 1373به اسكار معرفي شد، با وجود اينكه جزو نامزدهاي نهايي اين رقابت بود، اما فيلم برگزيده نشد. هرچند همين فيلم توانست در ديگر فستيوال‌هاي معتبر سينمايي، جوايز مطرحي را از آن خود كند. نشريه ايوژوارت فرانسه اين فيلم را در فهرست 100 فيلمي كه بايد ديده شود قرار داده بود. مجيد مجيدي سال 1998 با فيلم سينماي «بچه‌هاي آسمان» موفق شد كه نظر هيات داوران انتخاب اسكار را جلب كند و به‌عنوان فيلم ايراني آن مقطع به اسكار معرفي شود.
سال 1383 فيلم «لاك‌پشت‌ها پرواز مي‌كنند» با نشان دادن دنيايي متفاوت، تحسين منتقدان مطرح دنيا ازجمله «بروسات» را برانگيخت. در سال 1392، انتخاب فيلم «گذشته» اصغر فرهادي كه تهيه‌كننده آن ايراني نبود، تنها فرصت انتخاب آثار سينمايي هم دوره اين فيلم را از بين برد. چون يكي از شروط هر فيلمي هم براي حضور در رقابت اسكار، داشتن تهيه‌كننده وطني است و هيات انتخاب با انتخاب «گذشته» عملاً اين شرط را ناديده گرفتند.
**شب خاطره‌انگيز تاريخ سينماي ايران
اصغر فرهادي كه با «جدايي نادر از سيمين» در سال 2012 موفق به كسب جايزه اسكار بهترين فيلم غيرانگليسي زبان شده بود و شب خاطره‌انگيزي را براي تاريخ سينماي ايران رقم زده بود، سال 1395 با فيلم سينمايي «فروشنده» در گيشه داخلي به موفقيت بزرگي رسيد و ركورد فروش را شكست، اين فيلم همچنين جوايز فستيوال‌هاي مطرح را از آن خود كرد و براي معرفي به اسكار در تيم هيات انتخاب فيلم ايراني به اسكار رقيب‌هايي مثل «ابد و يك روز» را داشت، كه اين بار شوراي داوري با توجه به آوازه نام فرهادي در سينماي جهان و مضمون فيلم وي، بار ديگر «فروشنده» را انتخاب كرد تا فرهادي براي دومين بار موفق به دريافت اسكار بهترين فيلم غيرانگليسي زبان اسكار شود و بار ديگر در آسمان سينماي ايران بدرخشد.
**«نفس» نتوانست به سينماي ايران نفس دهد
سال گذشته فيلم سينمايي «نفس» ساخته نرگس آبيار هم به‌عنوان فيلم برگزيده هيات انتخاب فيلم اسكار معرفي شد كه تقريباً اكثريت سينماگران از نتيجه انتخاب فيلم جنگي آبيار كه جريان روايي داستان خود را بر پايه زندگي يك كودك و ارتباطش با جهان اطرافش در دوران هشت‌ساله جنگ تحميلي مي‌دانستند و علناً از شكست اين اثر در راهيابي به اسكار سخن به ميان آوردند. همين اتفاق هم افتاد و اين فيلم هم توفيق حضور در نامزدهاي نهايي اسكار نداشت.
**نگراني بالاتر از مطالبات صنفي؟
در اين حال، بنياد سينمايي فارابي در جواب نامه و اعتراض‌هاي به‌وجود آمده توسط كانون كارگردانان از قوانين موجود در ديگر كشورهاي دنيا سخن به ميان آورده و براي مثال از سينماي فرانسه و دولتي بودن آن اشاره كرده است. اين بنياد عقيده دارد كه از سال 1992 تاكنون، به‌جز دو دوره «يكي به ميزباني خانه سينما و ديگري به ميزباني سازمان سينمايي»، در تعامل مستقيم با سازمان سينمايي و خانه سينما پيگيري اين امر را انجام داده‌است. از طرف ديگر، متر و معيار دقيقي براي انتخاب تنها نماينده ايران در جشنواره اسكار يافت نمي‌شود، يا اگر هم باشد با اما و اگر و حاشيه‌هاي بسياري همراه است.
گزارش: هنگامه ملكي
اداره كل اخبار چندرسانه‌اي * ايرناپلاس*
تهران-ايرناپلاس- انتخاب نماينده ايران در اسكار، به يك چالش هميشگي در سينماي ايران تبديل شده است.
