به گزارش ایرنا شكل گیری سكونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه نشینی از مسایل اجتماعی پسا صنعتی شدن و مهاجرت روستاییان به مراكز تولیدی در شهرهاست؛ كشور ما نیز با شروع صنعتی شدن و كاهش نقش روستاها در تولید داخلی و جایگزینی صنایع كوچك محلی با واردات كالاهای صنعتی، به تدریج با این معضل روبرو شد.
حاشیه نشینی به شكل حلبی آباد ابتدا در تهران، تبریز، اصفهان و سایر شهرهای صنعتی پدیدار شد اما در زمان حاضر نه تنها در ارومیه بلكه در شهرهای بوكان، پیرانشهر، مهاباد، میاندوآب، سردشت و خوی نیز مناطق حاشیه نشین شكل گرفته است.
یكی از ویژگی های حاشیه نشینی در آذربایجان غربی و به ویژه جنوب آن مهاجرپذیری از استان های همجوار به دلیل شیب توسعه ای و وجود فضای كافی گسترش شهری بوده كه شهرستان بوكان نمونه عینی آن است.
یك كارشناس مسایل اجتماعی معتقد است كه حدود 360 تا 400 هزار نفر از جمعیت آذربایجان غربی را حاشیه نشین ها تشكیل می دهند و برخی برآوردها كل جمعیت سكونتگاه های غیررسمی استان را 600 هزار نفر تخمین می زنند.
هوشنگ عطاپور اضافه كرد: با توجه به تفاوت تعریف سكونتگاه غیررسمی با حاشیه نشینی و تفاوت سطح اقتصادی حاشیه نشین ها با ساكنان سكونتگاه های غیررسمی از نظر اجتماعی، حاشیه نشینی مساله اصلی به شمار می رود و اگر مدیریت نشود به آسیب اجتماعی تبدیل می شود.
وی اضافه كرد: شهرستان ارومیه به طور متوسط سالانه با افزایش 70 هكتار از مناطق حاشیه نشین روبه رو است كه البته بخش عمده ای از این حاشیه نشینی به سكونتگاه های غیررسمی و ساخت و سازهای غیرقانونی و زمین خواری و كوه خواری برمی گردد.
وی ادامه داد: در ارومیه باید موضوع حاشیه نشینان با شرایط اجتماعی اقتصادی آسیب پذیر از گروه شكل دهندگان سكونت گاه های غیررسمی و غیر قانونی تفكیك داده شوند.
عطاپور بیان كرد: بخش عمده ای از حاشیه نشینان را جمعیت مهاجران از همان استان تشكیل می دهند یعنی حاشیه نشینان شهر خوی اغلب از روستاهای اطراف و در ارومیه هم جمعیت حاشیه نشینان تركیبی از جمعیت كل استان هستند.
وی ادامه داد: در جنوب آذربایجان غربی نیز مهاجرت هایی از استان های جنوبی كشور مشاهده می شود و مناطق حاشیه ای شهر بوكان بیشترین مقصد آنان در دهه های اخیر بوده است.
این كارشناس مسایل اجتماعی با بیان اینكه حاشیه نشینی به منزله تركیبی از شرایط اجتماعی پیچیده و متعارض است كه جمعیت ناهمگونی را از نظر اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی درون خود دارد، بیان كرد: مناطق حاشیه نشین در گسل های اجتماعی و فرهنگی مستقر هستند.
وی افزود: این مناطق به دلیل تفاوت های فرهنگی و اقتصادی از ساخت شهری پس زده می شود یعنی حاشیه نشینی زندگی در تبعیض آشكار و دسترسی نداشتن به منابع و تسهیلاتی است كه جمعیت اصلی شهر از آن برخوردار هستند.
عطاپور بیان كرد: همین نسبت اجتماعی و اقتصادی در بستر ناهمگونی فرهنگی به شكل گیری جزایر اجتماعی منجر می شود و ساكنان این مناطق را با معضل آسیب های اجتماعی مواجه می كند.
وی اضافه كرد: ساكنان مناطق حاشیه نشین انسان های شریفی هستند كه برای دسترسی به رفاه نسبی و نداشتن موقعیت مناسب اقتصادی در سرزمین مبدا و بر اساس یك حق قانونی یعنی مهاجرت درون سرزمینی به حاشیه های شهر پناه آورده اند ولی در نهایت به مشكل خارج از محدوده بودن برخورد كرده و مورد غضب برنامه ریزان و مسوولان شهری و حتی اجرایی قرار گرفته اند.
وی بیان كرد: خوشبختانه در دوره دولت تدبیر و امید كارهای جدی برای توانمندسازی حاشیه نشینان شروع شده و تداوم آن با جدیت بیشتر ضروری است.
عضو كمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی نیز گفت: یك پنجم جمعیت كشور حاشیه نشین هستند و آسیب های اجتماعی ناشی از حاشیه نشینی در حال گسترش است.
رسول خضری با بیان اینكه حاشیه نشینی از مرز هشدار گذشته و در برخی مناطق به مساله ای امنیتی و اساسی تبدیل شده است، افزود: آسیب های اجتماعی در مناطق حاشیه نشین به دلیل فقر شیوع بیشتری دارد و متاسفانه به دلیل نبود عزم جدی، یكپارچگی و مدیریت واحد هنوز گامی جدی برای مدیریت آن برداشته نشده است.
این نماینده مجلس ادامه داد: در حالی كه اغلب مناطق حاشیه نشین پروانه ساخت دارند و دارای امكاناتی مانند آب، برق و گاز هستند، چطور می توان از آنجا به عنوان سكونتگاه های غیررسمی یاد كرد.
عضو كمیسیون اجتماعی مجلس با بیان اینكه دولت در برنامه ششم مكلف به كاهش 25 درصدی حاشیه نشینی تا پایان برنامه شده، گفت: هنوز یك درصد از اهداف این مصوبه محقق نشده زیرا آمار حاشیه نشینان كاهش نیافته است.
نماینده سردشت و پیرانشهر با تاكید بر اینكه دولت باید برای مبارزه با آسیب های اجتماعی برنامه و تصمیم واحد داشته باشد، گفت: اغلب كشورهای دنیا برای مبارزه با آسیب های اجتماعی برنامه مدون داشته و بودجه های ویژه ای را اختصاص می دهند.
معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار آذربایجان غربی نیز در آخرین جلسه كارگروه تخصصی اجتماعی و فرهنگی استان با بیان اینكه طرح جامع كاهش آسیب های اجتماعی استان در حال تهیه و تدوین است، گفت: با برگزاری جلسات متعدد در این خصوص و اولویت بندی آسیب ها، تكالیفی برای تمامی دستگاه های اجرایی در برنامه ششم توسعه پیش بینی شده و دولت مكلف است این تكالیف را اجرا كند.
علیرضا رادفر ادامه داد: نقاط آسیب پذیر و آسیب خیز به ویژه در مناطق حاشیه ای شهر باید به موقع و دقیق شناسایی شده و اقدامات لازم برای بهبود و رفع این نقاط آسیب پذیر باید به موقع انجام شود.
وی اضافه كرد: مهاجرت معكوس به عنوان یكی از آسیب های اجتماعی استان مطرح بوده و در این خصوص پنج شهرستان هدفگذاری و مقرر شده است تا در هر سال 10 درصد از روند مهاجرت های معكوس آنها كاسته شود.
به گزارش ایرنا برخی از ساكنان مناطق حاشیه نشین ارومیه از جمله حسین آباد، انتهای جاده انهر و شهرك گلمان نیز نبود فضای سبز و محیط بهداشتی برای بازی كودكان در این مناطق را یاد آور شدند.
لیلا اسدی، یكی از ساكنان این مناطق گفت: سال ها پیش از سر ناچاری و به دلیل نبود شغل مجبور به مهاجرت به ارومیه شدیم اما تنها چیزی كه از این كلان شهر نصیب ما شد، بیكاری و زندگی مشقت بار بود.
یكی دیگر از ساكنان شهرك گلمان نیز گفت: اگرچه اینجا را شهرك نامیده اند اما هنوز از كمترین امكانات بی بهره است؛ فاصله طولانی تا شهر و نبود مراكز درمانی و خدماتی دست به دست هم داده و ما را از حاشیه نشین هم حاشیه نشین تر كرده است.
نماینده مردم ماكو و نایب رییس كمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی هم با اشاره به جرم خیز بودن مناطق حاشیه نشین گفت: افزایش ناهنجاری های اجتماعی نظیر سرقت، اعتیاد و طلاق از جمله پیامدهای شوم حاشیه نشینی است.
عین الله شریف پور با تاكید بر اینكه با افزایش حاشیه نشینی هزینه های امنیتی هم بالا می رود، بیان كرد: فراهم كردن بسترهای اشتغال، راه اندازی صنایع كوچك و كارگاه های زودبازده می تواند روستاییان را در روستا ماندگار كرده و جلوی مهاجرت و حاشیه نشینی آنان را بگیرد.
شریف پور گفت: هنوز فرصت های شغلی مناسبی به منظور رفاه حال مردم مناطق روستایی و عشایری ایجاد نشده و به همین علت ساكنان این مناطق به شهرها كوچ می كنند و در نهایت حاشیه نشینی ناشی از كوچ آنان به یكی از معضلات جدی آذربایجان غربی تبدیل شده است.
نماینده مردم ماكو در خانه ملت اضافه كرد: امروزه كشاورزی به خاطر پایین بودن ارزش افزوده نمی تواند درآمد مناسبی نصیب كشاورزان كند و همین بی بهره ماندن كشاورز از درآمد مناسب، از عوامل مهاجرت و گسترش پدیده حاشیه نشینی است.
به گزارش ایرنا 600 هزار نفر در 72 محله با وسعت سه هزار هكتار در مناطق حاشیه ای شهرهای آذربایجان غربی زندگی می كنند كه بیش از 200 هزار نفر از آنان در ارومیه و در مناطقی چون كشتارگاه، حاجی پیرلو، وكیل آباد، اسلام آباد، علی آباد، حسین آباد، شهرك پردیس و شهرك گلمان سكونت دارند.
بر اساس این گزارش روستاهای الواج، دیگاله، دیزج سیاوش، طرزیلو و تعداد دیگری از روستاها كه به دلیل توسعه شهر ارومیه در اراضی داخل شهر قرار گرفته، از معضل حاشیه نشینی در امان نمانده است.
3072/8135
ارومیه- ایرنا- حاشیه نشینی از معضلات اجتماعی شهرهای مختلف آذربایجان غربی بوده كه حل آن با چالش های بزرگی روبرو است زیرا نه مردم حاشیه نشین توان مالی برای جابجایی دارند و نه مسوولان می توانند خیل عظیم حاشیه نشینان را به مشاركت در حل این معضل ترغیب كرده یا امكانات رفاهی در این مناطق وسیع فراهم كنند.
