به گزارش خبرنگار علمي ايرنا، سياستگذاري ها و برنامه ريزي هاي مختلف جوامع انساني براي رسيدن به توسعه پايدار، زماني جامه عمل و توفيق مي پوشد كه ساختارهاي فرهنگي و آموزشي لازم پايه ريزي شده باشد و تنها در اين حالت است كه مي توان انتظار داشت منابع و هزينه هاي انساني و مادي، منجر به تحقق اهداف و نتايج مورد انتظار سياستگذاران و برنامه ريزان شود.
يكي از مهمترين مولفه ها در اين ساختارهاي فرهنگي، آموزش سواد محيط زيستي است كه تلاش مي كند با ايجاد تغييرات اساسي در رفتار و عملكرد دانش آموزان در ارتباط با محيط زيست، زمينه ايجاد و شكل گيري يك جامعه انساني سالم، پيشرفته و كارآمد را فراهم سازد. آموزشي كه دانش آموزان را شهرونداني مسوول و متعهد در حفظ محيط زيست و گنجاندن اين تعهد در تمامي اقدامات فردي و اجتماعي خود مي كند.
از اين رو يكي از كاركردهاي اساسي نظام هاي آموزش و پرورش كه به ويژه طي دو دهه اخير متناسب با پيشرفت ها و تحولات روزافزون و مشكلات ناشي از آن اهميت زيادي پيدا كرده، آموزش محيط زيست است. موضوعي كه «ابوالقاسم موسوي» سرپرست دفتر آموزش سازمان حفاظت محيط زيست كشور در گفت و گو با خبرنگار علمي ايرنا به آن اشاره كرد.
به باور وي، آموزش هاي محيط زيستي، زماني كارآمدتر جلوه مي كند كه به صورت زيربنايي از دوره آموزش ابتدايي آغاز شود.
**ورود محيط زيست به عرصه نظام هاي آموزشي جهان
بررسي تجارب ساير كشورهاي جهان در زمينه آموزش محيط زيست در سطح مدارس، حكايت از ورود زودهنگام اين مساله حياتي به نظام هاي آموزشي و فعاليت هاي بسيار آنان در اين راستا دارد كه به نوعي مي تواند خط مشي و الگويي براي مسوولان آموزش و پرورش و محيط زيستي كشور باشد.
براساس مطالعه اي كه در شماره اخير فصلنامه انسان و محيط زيست منتشر شد، ايرلند با حمايت سازمان حفاظت محيط زيست و وزارتخانه هاي حمل و نقل، گردشگري و ورزش اين كشور، اقدام به ايجاد مدارس سبز كرده كه به يكي از موفق ترين برنامه ها در شبكه هاي بين المللي تبديل شده است. اجراي «جايزه حامي محيط زيست جوان» توسط يونسكو در ايرلند و در سطح مدارس متوسطه هم اقدام ديگر اين كشور در حيطه آموزش محيط زيست بود.
همچنين بنابر داده ها، آمريكا نيز سال 1990، اقدام به تصويب قانون و سند آموزش محيط زيست با هدف گسترش فرصت هايي براي آموزش محيط زيست در طول دوره تحصيلي كرد كه برنامه هاي اجرايي آن عبارت است از اجراي برنامه هاي آموزشي براي معلمان، حمايت هاي مالي براي ابداعات و نوآوري ها در فعاليت هاي آموزش محيط زيست، تدابير تشويقي براي معلمان و دانش آموزان برتر در زمينه آموزش محيط زيست، تاسيس بنياد ملي آموزش و پرورش محيط زيست به منظور هماهنگي ميان منابع و تلاش هاي بين بخش عمومي و خصوصي و طراحي سايت هاي آموزشي و سرگرمي، بازي ها و امتحان هاي جذاب با موضوعات محيط زيستي براي دانش آموزان مقاطع مختلف.
در كشور چين، برنامه اقدام ملي براي تبليغات و آموزش و پرورش و پيشنهاد اين كه تدريس آموزه هاي محيط زيستي تنها به واحدهاي درسي زيست شناسي، جغرافيا و شيمي معطوف نشود بلكه در ساير دروس مثل فيزيك، رياضي و همچنين آموزش هاي اخلاقي هم گنجانده شود، از برنامه هايي است كه اين كشور از سال 1996 در تلاش براي اجرايي كردن آن است و براي رسيدن به اين هدف، 6 سري راهنماهاي آموزش، كتابچه و كتاب در مورد آموزش محيط زيست منتشر و بيش از 250 كالج و موسسه دوره هاي آموزش محيط زيست به متخصصان اختصاص داده شده است.
بنا بر گزارش ها، انجمن محيط زيست عربستان سعودي هم در حال راه اندازي يك برنامه محيط زيستي در تمامي مدارس اين كشور و همچنين ساير كشورهاي عربي است كه بر هشت برنامه مديريت زباله هاي خانگي، حفظ خط ساحلي و اقيانوس، مصرف برق، مديريت مواد زايد صنعتي، ايمني محيط زيست، بازيافت، تغييرات آب و هوايي و آلودگي تمركز دارد. همچنين يك برنامه تحصيلي كامل تهيه شده كه در 5 سال آينده در سراسر عربستان اعمال مي شود و تا كنون اين برنامه به 60 مدرسه در جده و 60 مدرسه ديگر در نجران معرفي شده است.
**افزايش سواد محيط زيستي با آموزش از دوره ابتدايي
كتاب‌هاي درسي نقش برجسته اي در آموزش احترام به طبيعت و استفاده صحيح از منابع طبيعي دارند؛ بر همين اساس درج موضوعات محيط زيست در كتاب‌هاي درسي شروع خوبي از سوي آموزش و پرورش كشورمان براي جلب توجه نوجوانان به مسايل زيست محيطي است. موضوعي كه درباره آن سيد ابوالقاسم موسوي به خبرنگار ايرنا گفت: از يكسال پيش با ورود كتاب «انسان و محيط زيست» به پايه يازدهم تحصيلي، موضوع محيط زيست به صورت عملي وارد نظام آموزش و پرورش شد. كتابي كه بر هفت فصل با موضوعات تنوع زيستي، آلاينده ها، آب، پسماند، هوا و گردشگري متمركز و نتيجه يكسال كار و مطالعه مولفان حوزه آموزش و پرورش با همياري كارشناسان محيط زيست است.
وي افزود: كار ديگري كه انجام گرفته و اميدواريم امسال وارد حوزه آموزش رسمي شود، تهيه بسته هاي آموزشي پيش دبستاني جهت استفاده در مهدهاي كودك و پيش دبستاني ها است كه در سه حوزه آموزش كودكان كه بيشتر آموزش ها از جنس تصاوير و انيميشن انجام خواهد گرفت، حوزه آموزش معلمان پيش دبستاني و حوزه سوم خانواده ها تدوين شده و در حال توليد و تكثير است. براي معرفي اين بسته آموزشي، نشست ملي با معلمان و مولفان خواهيم داشت و در شهريور ماه كارگاه هاي آموزشي به صورت پايلوت در تهران برپا خواهد شد. در ساير استان ها هم به صورت فراگير با اين عزيزان جلسه هايي برگزار خواهد شد تا از مهرماه آموزش اين بسته شروع شود.
**پايداري سواد زيست محيطي در سايه همراهي مسوولانه
سرپرست دفتر آموزش سازمان حفاظت محيط زيست كشور در ادامه اين گفت و گو، ضمن اشاره به اين كه هر برنامه ريزي محيط زيستي در زمان حال منجر به رسيدن به توسعه پايدار در آينده خواهد شد گفت: در طول 12 سال تحصيلي ابتدايي، متوسطه اول و دوم، موضوعات مختلف محيط زيستي در كتاب هايي همچون زيست، علوم و شيمي وجود دارد اما يك برنامه گردآوري و مطالعاتي در بحث محيط زيست با همت سازمان حفاظت محيط زيست، آموزش و پرورش و پژوهشگاه هاي بهزيستي در پيش داريم كه بر اساس دو مدل تلفيقي و مفهومي بنا نهاده شده است. در مدل مفهومي به دنبال اين هستيم كه چه موضوعاتي وجود دارد كه بايد جانمايي درستي در كتاب هاي درسي شود.
'در مدل تلفيقي هم به دنبال اين هستيم كه مباحث محيط زيستي را در كتاب هاي رياضي و زبان بگنجانيم و آن جا كه مي خواهيم مثال بزنيم از موضوعات محيط زيستي استفاده كنيم.'
موسوي افزود: هم دولت تدبير و اميد و هم سازمان محيط زيست، چهار موضوع آب، پسماند، گرد و غبار و حقآبه را در صدر برنامه هاي خود قرار داده اند كه ما در تمام برنامه ها اين اولويت ها را رعايت مي كنيم. اما به دليل اين كه بحث آموزش و پرورش پايدار است نمي توان اولويت هاي مقطعي را اولويت اول قرار داد اما سعي مي كنيم به مباحث جدي بيشتر بپردازيم.
وي با اشاره به بهره گيري از تجارب ساير كشورها در برنامه هاي آموزشي محيط زيستي گفت: ما بحث هاي مقايسه اي با كشورهاي ديگر داريم و نيازهاي خود را با مطالعه تجارب كشورهاي ديگر برطرف كرده ايم. بر همين اساس، اقدام به تاسيس مدارس سبز كرده ايم اما به طور كلي، اگر بخواهيم كاري را انجام دهيم بايد با همت همه مسوولان، استمرار داشته باشد. به عنوان مثال اگر بياييم در مدارس آموزش تفكيك زباله بدهيم اما شهرداري اين زباله ها را به صورت مخلوط ببرد، باز به پله اول بازگشته ايم؛ اما اميدواريم همه بخش هايي كه متولي هستند پاي كار باشند تا اهداف به ثمر بنشيند.
به گفته موسوي، مشخص كردن اعتبارات مالي، كار خوبي است كه از سوي مجلس و دولت صورت گرفته كه بر اساس آن در قالب 20 پروژه اصلي براي حوزه محيط زيست برنامه ريزي كرده ايم و به فراخور هر استان و مسايل محيط زيستي آنان هم فعاليت هايي نزديك به هزار فعاليت جدي تعريف شده است.
اولين گام براي ورود آموزه هاي محيط زيستي به كتاب هاي درسي امري خوشايند و مبارك است اما فعاليت هاي جنبي همچون مشاركت دانش آموزان در كاشت نهال، پاكسازي طبيعت، مراقبت از فضاي سبز مدرسه و يا نظارت بر شيوه مصرف آب و برق در مدرسه هم از جمله مواردي است كه مي تواند در فضاهاي آموزشي صورت بگيرد. مواردي كه ضرورت عملي آن در وضعيت ناخوشايند كنوني آب و هوا و محيط زيست ايران خالي از لطف نيست.
علمي**9294**2017
تهران- ايرنا- افزايش نگراني ها از وضعيت محيط زيست و هشدارهاي مكرر كارشناسان اين حوزه، نياز به دانش افزايي و آگاهي بخشي محيط زيستي در سطح نظام آموزش و پرورش را دو چندان كرده است تا از اين طريق و با ايجاد نگرش محيط زيستي در كتاب هاي درسي، در مسير توسعه پايدار گام بر داشته شود.