به گزارش خبرنگار ایرنا ، اگر چه موضوع های اصلی كنوانسیون اخیر روسای جمهوری كشورهای حاشیه دریای خزر در قزاقستان ،رژیم حقوقی دریای خزر، منابع این دریا، طرح های انرژی و حضور نظامی در این پهنه آبی بوده است ، اما به نظر می رسد كلیات توافقات این كنوانسیون به حفظ گونه های نادر این دریا از جمله ماهیان خاویاری و برخورد با قاچاقچیان كمك شایانی كند.
مهم ترین مساله در مورد ماهیان خاویاری صید غیر قانونی توسط افراد ناآشنا به این‌گونه ماهیان گرانقیمت است به طوری كه این افراد حتی جنس نر و ماده این ماهی را نیز تشخیص نمی‌دهند و پس از صید بلافاصله شكم ماهی را پاره می كنند.
كارشناسان شیلاتی یكی از دلایل مهم كاهش ذخایر ماهیان خاویاری دریای خزر را صید بی رویه آنها در كنار سن بالای این گونه برای رسیدن به بلوغ می دانند.
سن بلوغ ماهیان خاویاری برای گونه ' اوزون برون ' 10 سال ، تاس ماهیان 15 سال و فیل ماهیان 20 سال است .
خاویار، به تخم ماهیان خاویاری می گویند كه از گران ترین غذاهای جهان محسوب می شود و به آن مروارید سیاه می گویند و دریای خزر به عنوان بزرگترین منبع ماهیان خاویاری در جهان بیش از 90 درصد خاویار جهان را تامین می‌كند.
فرصت طلبی عده ای عناصر سودجو در قالب صیادان غیرمجاز خاویار ، موجب اخلال در فرآیند مدیریت صید ،بهره برداری بی رویه از ذخایر ارزشمند ماهیان خاویاری دریای خزر ، وارد شدن لطمات فراوان به درآمدهای ارزی كشور های حاشیه دریای خزر در بازارهای بین المللی و همچنین اعمال برخی محدودیت ها برای این كشورها شده است.
نسل ماهیان خاویاری به دلیل آلودگی های بیش از حد ناشی از فعالیت های نفتی ، ورود انواع سموم كشاورزی و فاضلاب های صنعتی و خانگی به رودخانه ها و دریای خزر درحال انقراض است اما قاچاقچیان همواره بدون ترس و واهمه وارد دریا می شوند.
ماهیان خاویاری ،نگین آبزیان موجود در دریای خزر هستند و شهرت جهانی بزرگترین دریاچه جهان نیز بیشتر به خاطر وجود همین نوع ماهی در حال انقراض است .
صید بی رویه و غیر مجاز ماهیان خاویاری یكی از معضل های همه كشورهای حاشیه خزر به شمار می رود و این ماهیان را در خطر انقراض قرار داده است.
كارشناسان و دست اندركاران شیلات معتقدند كه عواملی مانند مشخص نبودن رژیم حقوقی دریای خزر، عدم امنیت رودخانه ها و نبود شرایط مناسب برای مهاجرت و تكثیر طبیعی این ماهیان، وجود صیدهای غیر مجاز به خصوص در كشورهای مشترك المنافع حاشیه دریای خزر و در نهایت شرایط نامناسب زیست محیطی در اثر ورود فزاینده آلاینده های صنعتی، كشاورزی و شهری به داخل این اكوسیستم با ارزش سبب شد تا این گونه با ارزش دریای خزر از بین برود.
از آنجایی كه بیش از نیم قرن است كه از آب های نیلگون دریای خزر مروارید سیاهی در ایران تولید و صادر می شود كه بعد از زعفران ، از بنامترین محصولات صادراتی كشورمان محسوب می شود، اما به دلیل نبود تفاهم نامه های اساسی بین كشورهای حاشیه دریای خزر ، قاچاقچیان بی محابا صید های بی رویه را انجام می دهند.
دریای خزر به عنوان بزرگ ترین دریاچه جهان و به لحاظ وجود گونه های با ارزش ماهیان خاویاری از جایگاه ویژه ای در دنیای آبزیان برخوردار است ،گونه هائی كه از میلیون ها سال قبل توانستند نسل خویش را حفظ كنند.
گفته شده همكاری همه جانبه كشورهای حاشیه دریای خزر می تواند نقش ارزنده ای در حفظ و بازسازی این ذخائر ایفاء كند و جمهوری اسلامی ایران همسو با این رویكرد ،قدم های اساسی را برداشته و جدا از توجه به بحث بازسازی ذخائر با ایجاد یگان های حفاظت منابع آبزیان مسئله حفاظت از این ماهیان را در شمال كشور به طور جدی پیگیری می كند.
كارشناسان معتقدند ،نبود تفاهمنامه و اقدامات هماهنگ میان كشورهای حاشیه خزر از دلایل اصلی كاهش ماهیان خاویاری در دریای خزر بوده است.
البته صید ماهیان خاویاری در خزر از سال 2010 میلادی بر اساس توافقی كه پنج كشور حاشیه این دریا در كمیسیون منابع زنده دریای خزر به آن دست یافتند ، به مدت پنج سال ممنوع شد تا ذخایر این گونه ماهیان بازسازی شود.
از آنجاییكه صید قاچاق ماهیان خاویاری زیاد بوده است ،مسئولان شیلاتی این پنج كشور در نشست بعدی توافق را به مدت پنج سال دیگر یعنی تا پایان 2020 میلادی تمدید كردند.
بر اساس گزارش های رسمی ، ذخایر ماهیان خاویاری كه یك ذخیره مشترك بین پنج كشور حاشیه دریای خزر است، از سه هزار تن به كمتر از 500 تن رسیده كه پایین ترین حد آن است.
**گونه های ماهیان خاویاری و جریمه های صید قاچاق در ایران
بر اساس مصوبه شورای عالی محیط زیست جریمه های آبزیان دریای خزر از جمله كوسه ماهی هر قطعه 300 میلیون ریال ، پنج گونه ماهی خاویاری شامل اوزون برون ، فیل ماهی ، قره برون ، شیپ و چارباش هر قطعه 100 میلیون ریال ، ماهی آزاد هر قطعه 75 میلیون ریال ، كفال ، اورنج و دیگر ماهیان استخوانی هر قطعه یك میلیون ریال است.
یكی از كارشناسان ارشد شیلاتی مازندران گفت : صید قاچاق آبزیان دریای خزر قابل انكار نیست و مقابله جدی با آن هم به تجهیزات و امكانات بیشتر و پیشرفته تر نیاز دارد.
حسینعلی رستمی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: هر چند یگان حفاظت آبزیان شیلات و نیروی انتظامی در محافظت از انفال دریای خزر همكاری و ماموریت های زیادی را هر ساله انجام می دهند ، اما واقعیت این است كه امكانات و تجهیزات قاچاقچیان در دریای خزر پیشرفته تر و به روزتر است .
وی گفت: ارزش بالای صید ماهیان خاویاری و دیگر گونه های نادر دریای خزر انگیزه قاچاقچیان را برای حضور در دریای خزر افزایش داده و مقابله با آنان را با امكانات موجود مشكل تر می كند.
جمهوری اسلامی ایران سال ها در صدر جدول صادرات این محصول گرانبها قرار داشته و خاویار ایران بالاترین رتبه را در كیفیت و تولید این محصول به خود اختصاص داده بود، اما رفته رفته بازار خاویار هم به سمت ماهیان پرورشی سوق پیدا كرد و با توقف عرضه خاویار طبیعی، بازار در اختیار خاویار پرورشی قرار گرفت.
رستمی بر لزوم ناامن سازی بازار عرضه خاویار و ماهیان خاویاری تاكید كرد و بیان داشت: كشورهای حاشیه دریای خزر باید با انجام یك سری عملیات های تاكتیكی ، امنیت را از سوداگران خاویار و صیادان غیر مجاز ماهیان خاویاری سلب كنند و باید با حمایت های قانونی و برنامه ریزی های مدون ، گام مؤثرتری در امرتشدید مبارزه با قاچاق خاویار و صید غیرمجاز برداشته شود.
وی شناسایی كنترل و بازرسی گلوگاه ها و مبادی ورودی و خروجی حساس و استراتژیك بازارهای عرضه محصولات شیلاتی، تامین راهبردهای لازم به منظور استقرار نیروهای كارآمد و زبده یگان حفاظت منابع آبزیان در كنار دیگر پرسنل انتظامی و ارگانهای دولتی مستقر درمحورهای خروجی و ورودی بازارهای عرضه محصولات شیلاتی و شناسایی عوامل اصلی قاچاق خاویار و مالكان شناورهایی كه توزیع كننده اصلی این محصولات به بازارها هستند را از راهكارهای مهم در برخورد با قاچاقچیان ماهیان خاویاری دریای خزر برشمرد.
**دریای خزر عامل رونق اقتصادی استان های شمالی
معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استانداری مازندران بر ضرورت برخورد همه جانبه با قاچاق خاویار و ماهیان خاویاری تاكید كرد و گفت: وجود 922كیلومتر سواحل جنوبی دریای خزر در شمال ایران و پنج گونه ماهیان خاویاری به عنوان ذخایر ژنتیكی و وجود بیش از 100 گونه و زیر گونه ماهیان استخوانی و فرصت های شغلی و سرمایه گذاری و گردشگری و زیستی مهمی برای استان های مازندران، گیلان و گلستان است.
حسن خیریانپور با بیان این كه دریا و جنگل 2 منبع عظیم ثروت برای استان های شمالی كشور محسوب می شود ،تصریح كرد : این منابع عظیم ثروت برای مردم این استانها و هم برای كل كشور به عنوان فرصت های بی نظیر ،باید هم به درستی حفاظت شود و هم به درستی بهره برداری شود.
معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استانداری مازندران با اشاره به موضوع اقتصاد مقاومتی و ضرورت توسعه صادرات غیر نفتی به وضعیت قاچاق خاویار و ماهیان خاویاری و آثار زیان بار آن بر اقتصاد استان های شمالی و دریای خزر اشاره كرد و گفت كه برگزاری جلسات مشترك منطقه ای برای این امر مهم ضروری است .
وی گفت: ضرورت ایجاب می كند تا نقاط آلوده در سه استان دقیقا شناسایی و با تشدید اقدامات كنترلی ، فضای سواحل برای قاچاقچیان ناامن شود.
خیریانپور ضمن تاكید بر برگزاری مانورهای مشترك سه استان شمالی دریای خزر ایران ،تهیه بانك اطلاعاتی مناسب و برگزاری كارگاه های آموزشی و شناسایی خلاء های قانونی و انجام بازنگری لازم و همچنین ضرورت اقدامات فرهنگی ،توجیهی و پیشگیرانه را ضروری دانست و گفت: برای ایجاد وحدت رویه در برخورد های انتظامی و حفاظتی و قضایی باید نسبت به برگزاری نشست های منطقه ای به صورت ادواری اقدام شود.
معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استانداری مازندران همچنین ضرورت كنترل تردد شناورها در دریای خزر توسط دریابانی ، بنادر و یگان های حفاظت را مورد تأكید قرار داد و افزود: باید با تشدید بازرسی از بازارهای ماهی فروشی ، رستوران ها ، مزارع پرورش ماهی و با اعمال نظارت بر خودروهای حمل ماهی نسبت به برخورد قانونی با فروشندگان غیر مجاز ، ادوات صید و صیادی و كنترل تحویل سوخت به این شناورها اقدامات لازم انجام شود.
** راه اندازی مركز تجارت جهانی خاویار در مازندران
استاندار مازندران نیز در خصوص ظرفیت تولید ماهیان خاویاری در استان گفت : یكی از ضعف های موجود این است كه تاكنون به دریا و ذخایر آن به عنوان ظرفیت قابل توجه برای توسعه و حل مشكلات استان توجه نشده است .
محمد اسلامی افزود: در حالی كه دریا فرصت اقتصادی و معیشتی عظیمی است كه باید برنامه ریزی برای آن به گزینه مهم روی میز مدیران استان تبدیل شود.
وی با بیان اینكه راه اندازی مركز تجارت جهانی خاویار یكی از برنامه های اصلی برای استفاده از ظرفیت شیلاتی استان است، بیان داشت: توسعه بازار راه نجات كشاورزی مازندران است و ظرفیت سازی برای توسعه صادرات نیز یك ضرورت است.
استاندار مازندران گفت: مراكز تحقیقاتی باید به طور منظم مسائل دریای خزر را پایش كنند.
**رشد فزاینده صادرات خاویار پرورشی مازندران
با توجه به سرمایه گذاری های قابل توجه در حوزه پرورش ماهیان خاویاری در چند سال گذشته در مازندران هر سال تولید خاویار و گوشت ماهیان خاویاری در این خطه شمال رو به افزایش است.
بر اساس پیش بینی شیلات مازندران امسال بیش از 2 هزار تن گوشت ماهی و 2 هزار و 500 كیلوگرم خاویار پرورشی در استان تولید و به بازارهای هدف در اروپا و آسیا صادر شود.
بر اساس آمار شیلات ، در حال حاضر 18 مزرعه پرورش ماهیان خاویاری در مازندران فعال است .
مدیر كل شیلات مازندران با بیان اینكه در سه ماهه امسال 10 میلیون دلار خاویار پرورشی صادر شده است، گفت: با به بار نشستن طرح های پرورش ماهیان خاویاری ،تولید و صادرات این ماده غذایی پروتئینی پر طرفدار در استان افزایش چشم گیری یافته است.
ولی الله محمدزاده با اعلام این كه مزرعه پرورش ماهیان خاویاری منطقه چپكرود مازندران یكی از بزرگترین مزرعه پرورش ماهیان خاویاری خاورمیانه است، اظهار داشت : ظرفیت این مركز سالانه بیش از 2 هزار تن گوشت خاویار و 30 تن خاویار است.
وی میزان تولید گوشت ماهیان خاویاری در سال گذشته را یك هزار و 500 تن به همراه یك هزار و 800 كیلوگرم خاویار پرورشی اعلام كرد.
محمد زاده پرورش ماهیان خاویاری با سرمایه گذاری 500 میلیون تومان تا چهار میلیارد تومان را سرمایه گذاری متوسط در حوزه شیلات معرفی كرد و گفت كه طرح پرورش ماهیان خاویاری در قفس و پرورش ماهیان خاویاری در سواحل دریای خزر با سرمایه گذاری بیش از پنج میلیارد تومانی نیز به عنوان سرمایه گذاری كلان در حال افزایش است.
خاویار به تخمك‌های بارور نشده حاصل از تخمدان جنس ماده ماهیان خاویاری گفته می‌شود كه به مروارید سیاه مشهور است .
خاویار سرشار از ویتامین‌ها، املاح معدنی، پروتئین و چربی است كه مصرف آن در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های التهاب مفاصل، دستگاه گوارش و سرطان بسیار موثر است.
این ماده غذایی غنی از اسیدهای چرب امگا ـ 3 است لذا برای درمان بیماری‌های افسردگی و قلبی ـ عروقی نافع است و سرشار از آهن بوده، به همین دلیل مصرف آن به افراد مبتلا به كم‌خونی ناشی از كمبود آهن توصیه می‌شود.
محمدزاده با بیان اینكه خاویار ایران از جایگاه ویژه ای در جهان برخوردار است ، گفت كه سالانه خاویار كشور ما به بسیاری از كشورهای اروپایی از جمله آلمان، فرانسه و ایتالیا صادر می شود و در مقایسه با تولید كشورهای دیگر از بازار جهانی خوبی برخوردار است.
یكی از مهم ترین فواید خاویار این است كه به دلیل وجود اسیدهای چرب امگا 3 ، مانع از افزایش كلسترول خون می باشد و باعث پیشگیری از ابتلا به بیماری های قلبی عروقی می شود.
هم چنین مصرف خاویار در پیشگیری از ابتلا به بیماری های آرتریت رومائید (التهاب مفاصل)، بیماری های دستگاه گوارش و بعضی از انواع سرطان بسیار موثر است.
6990 /1654
ساری - ایرنا - ارزش ماهیان خاویاری در بازار بین المللی چنان بالا است كه قاچاقچیان آخرین نسل ها از ماهیان خاویاری خزری را بدون توجه به وزن و سن آن صید می كنند.
