سفيد و سياه طرح تابستانه كتاب

به گزارش ايرنا نهمين طرح «تابستانه كتاب» با شعار «دانش گستري با حمايت از تاليف ايراني» از سه شنبه 30 مردادماه در كتابفروشي هاي عضو طرح در سراسر كشور آغاز شد و در تهران به مدت هفت روز و در ساير شهرها و شهرستان ها به مدت 10 روز كتاب هاي تاليفي با يارانه 25 درصد و كتاب هاي ترجمه با يارانه 15درصد به خريداران عرضه شد.
بنا بر آمار رسمي با پايان يافتن طرح تابستانه كتاب 97 كه نهمين دوره از طرح هاي فصلي تخفيف كتاب با هدف ترويج و توسعه فرهنگ كتاب خواني بوده و در بازه زماني 7 روزه در تهران و 10 روزه در ساير شهرها اجرا شد، 258 هزار و 782 نسخه كتاب در سراسر كشور به فروش رفت.
ايرنا به منظور بررسي زواياي مختلف طرح تابستانه كتاب و مزايا و معايب احتمالي اين، ميزگردي با حضور نيكنام حسيني پور مديرعامل موسسه خانه كتاب، حميدرضا شعباني مديرمسئول انتشارات و كتابفروشي «دف»، اردشير بهجت مدير مسئول كتابفروشي «بهجت» و علي فريور مدير كتابفروشي «كتاب داستان» تشكيل داد كه اين طرح توسط صاحبنظران مورد بررسي قرار گرفت.

**معادله نامتقارن بين تعداد كتابفروش و ناشر در كشور
مديرعامل موسسه خانه كتاب در ابتداي اين ميزگرد گفت: خانه كتاب نزديك ربع قرن است كه فعاليت مي كند و به عنوان بانك اطلاعات كتاب ايران مطرح است، در دنيا كتاب را با شابك مي شناسند و خانه كتاب خدمات شابك را به صنعت نشر و ناشران و اهل قلم ارائه مي دهد و در بحث بيمه اي، حمايتي و تسهيلات نيز فعاليت دارد.
نيكنام حسيني پور در مورد طرح تابستانه كتاب گفت: اين طرح به كتابفروش به عنوان يك حلقه، خدمات داده و باعث مي شود كتاب فروشي ها تعطيل نشوند و در كنار اين اقدامات، فعاليت هاي ديگري نيز از پيگيري مطالبات حوزه فرهنگ از مقامات و سياست گذاران را انجام مي دهد.
مديرعامل موسسه خانه كتاب در مورد شركت نداشتن همه كتابفروشي ها در طرح تابستانه گفت: يك معادله نامتقارني بين تعداد ناشران و كتابفروش ها در كشور وجود دارد، برعكس همه دنيا كه تعداد كتابفروش ها سه برابر ناشران است در حوزه نشر كشور ما اين اتفاق نيفتاده است.
وي افزود: به دليل اينكه در اوايل انقلاب و دهه 70 ما بخش توليد را بسيار فربه و چاق كرديم اما به بخش توزيع و ويترين نپرداختيم، كتابفروش ها فراموش شده بودند و اين معادله نابرابر همچنان به قوت خود باقي است.
حسيني پور در عين حال گفت: فاقد يك سرشماري مطمئن در اين زمينه هستيم و به دنبال تحقق اين امر با همكاري پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات هستيم تا سرانه اي در اين زمينه به دست آيد.
وي افزود: تخمين اين است كه بين يك هزار و 500 تا دوهزار كتابفروشي در كشور فعال باشند كه اين رقم شامل كتابفروش، محصولات فرهنگي و نوشت افزار نيز مي شود.

**تاخير در پرداخت يارانه ها، شيوه سنتي و نداشتن اعتقاد به طرح، دلايل ثبت نام نكردن همه كتابفروش ها در طرح
حسيني پور گفت: شايد يكي از دلايل ثبت نام نكردن تمامي كتابفروش ها در طرح، تاخير در پرداخت يارانه ها باشد، در آيين نامه بارگذاري شده در سامانه طرح به منظور آگاهي كتابفروشان و برنامه ريزي ها اعلام شد كه پرداخت يارانه طرح بين 4 تا 6 ماه به طول مي انجامد.
مديرعامل موسسه خانه كتاب افزود: به نظر مي رسد اين تاخير، تاثير آنچناني در ثبت نام ندارد، اما همچنان براي كاهش مدت پرداخت تلاش مي شود با وجود اينكه شرايط اقتصادي كشور و بودجه اي وزارتخانه فرهنگ و ارشاد شرايطي بر ما تحميل مي كند كه گاهي پرداخت ها طول مي كشد.
حسيني پور افزود: مشاركت نكردن تمام كتابفروشي ها در طرح شايد به چند دليل باشد اول اينكه برخي كتابفروشي ها هنوز شيوه سنتي دارند و براي پيوستن به طرح و وصل شدن به بانك اطلاعاتي و سامانه خانه كتاب بايد زيرساخت هاي فني و نرم افزاري لازم را براي خود فراهم كنند.
وي گفت: برخي كتابفروشي ها هم اصلا اعتقادي به چنين طرح هايي ندارند و معتقدند عرضه و تقاضا بايد بازار را تنظيم كند، در حاليكه در نظام اسلامي با اقتصاد اسلامي چنين مطلبي نمي تواند خيلي توجيه داشته باشد و چنين مطلبي در مورد نظام سرمايه داري صدق مي كند.

**جلب مشاركت بخش خصوصي در توسعه طرح
حسيني پور در مورد جلب مشاركت ديگر بخش ها در عرصه فرهنگي، گفت: خانه كتاب در اين جهت تلاش مي كند و به همين منظور طبق نامه نگاري با نهاد رياست جمهوري به دليل همزماني با هفته دولت و نيز بانك شهر،برخي استانداران، شهرداري ها و كارخانجات در حال رايزني است.
وي افزود: در چشم انداز و برنامه ما هست كه از مشاركت بخش خصوصي و ظرفيت خود كتابفروشي ها نيز در طرح استفاده كنيم.

**ايجاد هيجان در فضاي عمومي خريد كتاب مزيت طرح هاي حمايتي
مديرعامل موسسه خانه كتاب يادآور: مساله مهم در طرح هاي حمايتي كتاب عرضه يارانه نيست بلكه آنچه در طرح خيلي مهم نيست فضاي عمومي ايجاد كردن براي كتابفروشي در جامعه است و اين نگاه غالب ما در اجراي طرح است.

**فعاليت هاي زيرساختي در كنار طرح هاي حمايتي لازم است
حسيني پور گفت: بايد تجربه هاي جهاني را بومي و استفاده كرد تا به گونه اي تبادلات ديپلماسي فرهنگي شكل گيرد، در كنار طرح هاي حمايتي همچنين بايد به سمت حركات و فعاليت هاي زيرساختي برويم، در حال حاضر كتابفروشان بايد هزينه هاي تعرفه برق و گاز و بيمه را پرداخت كنند، درحالي كه بايد با كاربري فرهنگي به زيرساخت هاي اين حوزه نگاه كرد.
مديرعامل موسسه خانه كتاب افزود: اگر زيرساخت ها در اين حوزه اصلاح شود به كتابفروش كمك مي شود چون كتابفروش به نوعي يك بنگاه اقتصادي هم بشمار مي رود، توليدكننده نبايد از توليد و اشتغال نااميد شود.
وي درمورد زمان اجراي طرح ها نيز گفت: چشم انداز ما در اجراي طرح ها زمان هايي است كه كتابفروش ها دچار ركود هستند، زماني كه كار كتابفروش رونق دارد نيازي ديده نمي شود، اما اگر با كتابفروش ها به جمع بندي برسيم كه طرح فقط يك بار در سال اجرا شود، حتما اين كار را انجام مي دهيم.
حسيني پور افزود: حتي زيرساخت ها بررسي شده تا طرح به صورت استاني هم اجرا شود و اين آمادگي را داريم كه با همكاري خود استان ها، هر زماني صلاح ديدند، طرح به صورت استاني اجرا شود.

**بازشدن پاي مخاطبان جديد به عرصه كتابخواني از اهداف طرح
وي به برنامه ريزي براساس محدوديت زماني و مالي طرح اشاره كرد و گفت: با تعداد زيادي مخاطب و در عين حال بودجه اي محدود مواجهيم، يكي از اهداف طرح هم بازشدن پاي مخاطبان جديد به عرصه كتابخواني است.
حسيني پور گفت: از سوي ديگر احتمال مي رود با افزايش سقف حمايتي از خريدار در اين طرح، مفسده زياد شود، در نمايشگاه كتاب هم به دنبال حذف بن كارت به دليل مفسده ايجاد شده از آن هستيم چون مخاطب بن كارت را دريافت مي كند اما خريد كتاب صورت نمي گيرد، حجم يارانه پرداختي در نمايشگاه كتاب با خريد كتاب اين مساله را نشان مي دهد، اما طرح هاي حمايتي از جمله طرح عيدانه و تابستانه، با حداقل فساد شكل مي گيرد.

**رويكرد طرح تابستانه نهادينه كردن حمايت از مولفين داخلي است
مديرعامل موسسه خانه كتاب گفت: در كنار اين طرح ها و يارانه ها براي تبديل كتابفروشي به پاتوق قرار شد يك سري فعاليت هاي فرهنگي همچون رونمايي، جشن امضا و نقد كتاب هم توسط كتابفروشي ها انجام شود كه خانه كتاب اين آمادگي را دارد كه از اين فعاليت ها حمايت كند.
حسيني پور افزود: در نظر داريم پرداخت يارانه از كتابفروشي هاي بزرگ تا حدودي حذف شود و به كتابفروشي هاي محلي تخصيص يابد و از سوي ديگر به دنبال رتبه بندي كتابفروشي ها و حتي آموزش آنها نيز هستيم.
وي گفت: در جهت بزرگداشت و شكوه هرچه بيشتر هفته كتاب نيز سعي مي كنيم زمينه هاي اشتراك گذاري تجربه هاي كتابفروشان را فراهم كنيم.
حسيني پور در مورد بحث نظارت فيزيكي بركتابفروشي ها در طرح گفت: نظارت بر 700 كتابفروشي ممكن نيست و خود كتابفروش ها بايد بر كار خود نظارت داشته باشند.
وي افزود: رويكرد ما در طرح تابستانه حمايت از كتاب هاي تاليفي بوده است تا نشان دهيم بايد از مولفين ايراني حمايت شود و شايد برخي از بركات ديگر طرح را طي سال هاي آينده ببينيم.

**قوانين دست و پاگير و زمان كم، معايب طرح
اردشير بهجت مدير كتابفروشي بهجت نيز در اين ميزگرد گفت: برغم پيشرفت در درون 9دوره طرح تخفيف كتاب، اين طرح اشكالاتي از جمله خروج كتاب از سيستم، سايت و نرم افزار حسابداري كتابفروشي ها را دارد.
وي افزود: همچنين اگر به جاي پرداخت يارانه به سمت ارائه بن كارت برويم و از سوي ديگر بدون زمان بندي خاص و يا به صورت يك ماهه باشد، افراد بيشتري مي توانند از اين طرح بهره مند شوند.
بهجت گفت: بسياري افراد در طول مدت كوتاه طرح ممكن است به خاطر مسافرت و يا كسالت نتوانند از مزاياي طرح تابستانه استفاده كنند اما حمايت به صورت ارائه بن كارت و افزايش زمان طرح مي تواند اين معضل را رفع كند.
وي افزود: اگر اين برهه زماني طولاني تر شود اين حجم خريدار پشت دخل كتابفروشي ها نمي مانند و از سوي ديگر با ارائه بن كارت اين قوانين دست و پاگير مانع كار كتاب فروش ها نمي شود.

**كتاب فروش تربيت نكرده ايم
مدير كتابفروشي بهجت گفت: يكي از ترمز هاي اصلي اين اتفاق و بهره مند نشدن علاقه مند بيشتر از طرح، خود كتابفروش ها هستند، كتابفروش هاي ما هيچ برگه رسمي آموزشي ندارند، در واقع جواز فروش هست اما دوره آموزشي نيست چون اين كار به شدت تخصصي است چه متخصص بازاريابي و چه متخصص مطالعه.
بهجت افزود: كتابفروش تربيت نكرديم و هيچ اجباري هم براي دوره آموزشي حتي كوتاه مدت گذاشته نشده است، به همين دليل بي اطلاعي ضعف اصلي خود كتابفروش است.
وي گفت: به طور كلي اين طرح، ضعف كتابخواني، درد كم سودي و كم درآمدي كتابفروش ها را درمان نمي كند چون مشكلات درآمدي كتابفروش ها عميق تر از اين حرف هاست، طرح هاي حمايتي شمع كم نوري است اما كتابفروش ها را اميدوار مي كند.

**بار فرهنگي جامعه بر دوش ناشران عمومي است
بهجت گفت: تخفيف 20 درصدي در طرح تابستانه كتاب ، اين طرح را به حاشيه مي برد اما هيجاناتي كه اين طرح و ديگر طرح هاي مشابه در جامعه ايجاد مي كنند مزيت طرح است.
بهجت گفت: وقتي بحث از گردش مالي كتاب مي شود 40 درصد حجم آن را كتاب هاي درسي و آموزشي بر دوش مي كشند درحالي كه بار فرهنگي جامعه بيشتر بر دوش ناشران عمومي است.
وي افزود: براي حمايت از ناشران عمومي مي توان مدل هاي خارجي را گرفت و ايرانيزه كرد و به صورت هدفمند از راه هاي فرهنگي كشورهاي موفق مطابق با قوانين اسلامي الگوبرداري كرد.

** طرح تخفيف كتاب اعتياد آور است
مدير مسئول انتشارات و كتابفروشي «دَف» نيز در اين ميزگرد، طي سخناني طرح تخفيف تابستانه كتاب را اقدامي سالم و موثر خواند و گفت: بزرگترين امتياز اين طرح نسبت به تسهيلات گذشته، تخصيص بودجه به صورت مستقيم به مصرف كننده است كه به دليل از بين رفتن واسطه ها اين طرح از مسير خودش منحرف نمي شود تا آلوده به حواشي شود.
حميدرضا شعباني افزود: اين طرح همواره احتياج به اصلاحات و بازبيني دارد و نواقص آن را مي توان در دو بخش «سازماني و اجرايي» و « رواني» برشمرد.
وي با تشريح مشكلات سازماني و اجرايي گفت: در حوزه هاي نرم افزاري و سخت افزاري، اين طرح با مشكلات عمده اي روبرو است كه براي مثال مي توان به نبود تبليغات گسترده و يكپارچه اشاره كرد و بايد با اطلاع رساني صحيح تمامي اقشار جامعه از اين رويداد با خبر باشند.
شعباني با اشاره به مشكلات رواني اين طرح افزود: پشتوانه هاي سرمايه اي اين طرح كافي نيست و كتابفروشي ها پس از پايان طرح بايد براي مطالبات مالي اين طرح رايزني و گفت و گو ها را تازه شروع كنند درحالي كه توقع است پس از گذشت يك هفته هزينه ها وارد حساب كتابفروشي ها شود و همين تعلل در پرداخت باعث بي رغبتي كتابفروشي ‌‌ها به اين طرح است و از نظر ذهني و رواني آنها تمايلي به حضور در اين رويداد ندارند.
مدير انتشارات دَف اظهار داشت: از سوي ديگر اين طرح مي تواند باعث وابستگي و به نحوي اعتياد مردم به تخفيف و حمايت هاي مالي براي خريد كتاب شود و در طول سال آمار فروش كتابفروشي ها بنا به تجربه همكاران كاهش مي يابد و مردم هميشه منتظر دريافت تخفيف و تسهيلات براي خريد كتاب مي مانند و همين نگاه، موجب تحقير كتاب مي شود.
شعباني افزود: طرح تابستانه يك سوءتفاهم براي مديران دولتي بوجود مي آورد كه احساس مي كنند با اين طرح مي توانند فقر كتابخواني در جامعه را حل كنند و جاي خالي كتاب در سبد فرهنگي خانواده ها را پركنند درحالي كه اين حركت‌هاي مقطعي و كوتاه مدت نمي‌تواند درمان مشكلات حوزه كتاب باشد و براي انجام يك كار ريشه اي احتياج به هماهنگي دستگاه هاي مختلف و نهادهاي مرتبط با يكديگر است و بايد اقدامات اساسي انجام شود.
مسئول كتابفروشي دَف اظهار داشت: صنعت نشر بسيار ديربازده است و اهالي اين حوزه به سختي مي توانند از اين صنعت بهره ببرند و در اين حوزه شاهد هستيم كه مولف براي تثبيت خود بايد سالها مطالعه كند و تلاش مستمر داشته باشد تا بتواند كتاب خود را به چاپ هاي متعدد برساند.
شعباني ادامه داد:از طرف ديگر يك خريدار كتاب آنقدر با وسواس كتاب خود را انتخاب مي كند كه گاهي براي خريد يك كتاب پانزده هزار توماني روزها درخصوص مترجم هاي مختلف يك كتاب تحقيق مي كند تا آن را بخرد.
وي گفت: سرمايه گذاري در كتاب محدود به خانواده نشر نيست بلكه متعلق به تمامي جامعه است كه مي تواند ضامن توسعه كشور در آينده شود و زماني كه يك شخص كتاب مي خواند نه تنها شخص خواننده از دانش بهره مي برد بلكه افرادي كه با او ارتباط دارند نيز سود مي برند.
شعباني همچنين از شيوه دريافت ماليات از فعالان حوزه نشر انتقاد كرد و گفت: درحال حاضر طبق قانون تنها سود ناشي از فروش شامل ماليات نمي شود درحالي كه كتابفروشي ها با هزينه هاي بسياري همچون حقوق كارمندان، خريد و اجاره مكان روبرو هستند كه همه اين موارد مشمول ماليات است.

*** تخفيف 20 هزار توماني كتاب جذابيتي ندارد
علي فريور مسوول كتابفروشي كتاب داستان نيز با انتقاد از تبليغات ضعيف و اطلاع رساني كمرنگ در اين دوره گفت: در اولين دوره طرح تخفيف كتاب، تبليغات به نحوي بود كه مراجعه افراد براي خريد كتاب بسيار زياد بود و شاهد حضور افرادي بوديم كه براي اولين بار به كتاب فروشي مراجعه مي‌كردند و به دنبال راهي براي دريافت نقدي تخفيف كتاب در اين طرح بودند و همين حضور افراد در كتابفروشي سبب مي شد آنها را به خريد كتاب براي فرزندانشان تشويق و اغنا كنيم.
وي افزود: در دوره هاي اول اين طرح استقبال براي خريد كتاب به نحوي بود كه امكان ثبت نام تمامي كتابفروشي ها ميسر نبود ولي متأسفانه با گذشت دوره هاي متعدد هر چقدر اين طرح جلوتر رفت تبليغات ضعيف تر شد و در حال حاضر حتي افرادي كه اهل خريد كتاب هستند از وجود و زمان اجراي اين طرح بي خبر مي مانند.
وي با انتقاد از مبلغ تخفيف اين طرح گفت: در اولين دوره اين طرح در سال 1394 مبلغ 20درصد تخفيف در نظر گرفته شده بود كه با خريد 100 هزار تومان كتاب 20 هزار تومان تخفيف داده مي شد و هم اكنون با گذشته نزديك به سه سال و افزايش نرخ تورم در كشور، مبلغ 20 هزار تومان براي خريداران كتاب هيچ جذابيتي و جاذبه اي ندارد.
فريور افزود: نبايد اينگونه قلمداد شود كه دولت احساس كند با ايجاد اين طرح از كتاب فروش ها حمايت كرده در حالي كه به جرأت مي توان مدعي شد كه صنعت نشر هنوز در كشور راه نيفتاده است و به دليل نبود گردش مالي سودآور افراد غير مرتبط در اين عرصه هنوز حضور پيدا نكردند و همين امر مي تواند يك فرصت استثنايي باشد تا پايه ها و ستون هاي اين حوزه را به درستي بنا كرد.
مسئول كتابفروشي كتاب داستان در عين حال اظهار كرد: جامعه را نبايد به تخفيف كتاب عادت داد، همان طور كه افراد براي خريد پيتزا توقع تخفيف ندارند بايد جايگاه كتاب را در كشور به عنوان يك كالاي فرهنگي مهم ميان خانواده ها به ضرورت تبديل كرد.
وي گفت: چيزي كه در اين طرح بيشتر از ذات تخفيف مهم است جو حاكم در جامعه، ناشي از اين طرح است كه مي تواند باعث رونق كتاب خواني شود و اگرحتي يك نفر به سوي خريد كتاب جذب شود ارزشمند خواهد بود.
فريور از تعيين نشدن تاريخ ثابت و مشخص در برگزاري اين طرح استقبال كرد و گفت: تجربه نمايشگاه كتاب نشان داده است كه افراد براي استفاده از تسهيلات خريد كتاب در نمايشگاه از چند ماه قبل به اميد حضور در آن رويداد از خريد كتاب اجتناب مي كنند و همين امر موجب ركود بازار كتاب در ماه هاي منتهي به نمايشگاه مي شود و تا ماه هاي بعد بازار كتاب تحت تاثير اين رويداد در ركود به سر مي برد و اگر اين طرح هم در تاريخ معيني برگزار شود مي تواند باعث تاثير منفي در حوزه خريد كتاب شود.
فريور چرخه نشر در نمايشگاه كتاب را نامتوازن توصيف كرد و گفت: نمايشگاه كتاب فضايي براي ارايه ارتباط مستقيم ناشر با مخاطب است و بسياري از ناشران كتاب هاي خود را در نمايشگاه رونمايي كرده و به فروش مي رسانند و در اين فضايي كه قرار است خانواده نشر رونق بگيرد ،كتابفروش ها از آن بي بهره اند.
وي با پيشنهاد جذب بنگاه هاي اقتصادي در حوزه نشر گفت: حوزه نشر احتياج به سرمايه گذاري و حاميان مالي دارد و مي توان از بودجه فرهنگي نهادهاي مختلف بهره گرفت و آنها را جذب كرد تا بودجه فرهنگي خود را در حوزه كتاب هزينه كنند.
فراهنگ**3009**9031**1418