27 شهريور ماه روز شعر و ادب فارسي، سالروز وفات استاد شهريار و تقارن آن با ماه محرم، بهانه اي شد تا با حضور اكبر اكسير شاعر صاحب سبك فرانو ايران، هوشنگ مجرب شاعر و رئيس انجمن شعر و ادب، نورجهان پوراحمدي شاعر و دبير انجمن شعر و ادب، افشين خدامرد شاعر صاحب اثر در حوزه شعر آئيني و كيوان رادفر دبير و از شاعران جوان آستارا ميزگرد ادبي در خبرگزاري جمهوري اسلامي (ايرنا) دفتر آستارا تشكيل شود.
اين ميزگرد در دو محور عاشورا در شعر معاصر و آسيب شناسي آن و نگاهي به شعر استاد شهريار برگزار شد كه بحث ها و ديدگاه هاي مطرح شده در آن را به شرح زير مي خوانيد.
** تجلي عاشورا در شعر معاصر و آسيب شناسي آن
اكسير صاحب سبك شعر فرانو گفت: شعر معاصر به پالايش نياز دارد و مخاطب بسياري از شعرها كه به طور مثال به (تو) ختم مي شود، مشخص نيست و در مناسبت هاي مختلف و براي هدف هاي متفاوت قرائت مي شود و شعر آئيني نيز علاوه بر تكرار توصيفات، به اين مشكل مبتلاست.
وي افزود: مرحوم حبيب الله چايچيان از معروف ترين شاعران آئيني ايران و محقق برجسته تاريخ عاشورا بود و سروده هاي متكي به مطالعه و تحقيق او بر دل مي نشست، اما بسياري از شعراي امروز كه در شعر عاشقانه يد بالايي دارند، به يكباره به شعر آئيني رو مي آورند و هرچند شعر خوب هم مي گويند اما به علت نداشتن تحقيق و مطالعه، كلام تاثيرگذار و ماندگار ندارند.
وي بيان كرد: هر شاعر شعر ماندگار و تاثيرگذار به طور يقين به منبعي الهام گونه وصل است و باعث تاثير در قلب ها مي شود و متاسفانه امروزه شعر آئيني از فقر مطالعه و نبود پشتوانه تحقيق رنج مي برد.
اكسير ادامه داد: شعر آئيني با توجه به اعتقاد مردم در تمام زمان ها كاربرد دارد اما نيازمند ويرايش است تا سروده هاي فاخر و موثر از سوژه ها و آثار تكراري و سطحي جدا شود.
او اضافه كرد: شاعران عاشورايي بايد ابتدا به فلسفه شهيد و شهادت و نهضت عاشورا واقف باشند و بعد از كشف حقايق عاشورا، به اين وادي قدم بگذارند.
رئيس انجمن شعر و ادب شهريار آستارا نيز گفت: شعر آئيني از مشكلات فني و ادبي رنج مي برد و بسياري از سرايندگان اين حوزه، از نظر فنون شعري و ادبي اشكالاتي دارند و آثار آنها نيازمند بررسي و نقد است.
مجرب افزود: برخي صاحب نظران و عاشقان اهل بيت (ع) از سطحي و كم محتوا بودن بعضي شعرهاي مداحان گلايه مي كنند و اين درد بزرگي است و بايد به با توجه به اهميت تعزيه و فلسفه نهضت حسيني، سروده هاي كم اهميت و داراي مشكل محتوايي جمع آوري شود.
وي ادامه داد: از سال هاي گذشته در مجالس تعزيه به جاي پرداخت شعري به معارف مذهبي، به ظواهر جنگ و خونريزي در كربلا پرداخته شده است، اما بايد در كنار توصيف صحنه هاي رشادت امام حسين (ع) و ياران باوفايش و به جاي تلاش براي گرياندن مردم، به زيبايي هاي معنوي عاشورا و روابط اخلاقي و عبرت آموز اهل بيت امام حسين (ع) توجه و در قالب سروده هاي فاخر و درس آموز به مخاطبان ارائه شود.
رادفر از شاعران جوان آستارا نيز با اشاره به كثرت شاعران آئيني گفت: زماني شعر آئيني به موفقيت لازم خواهد رسيد كه اخلاق امام حسين (ع) و خلق و خوي برجسته عاشورائيان را تبيين كند و در جامعه رواج دهد و نكته اي نو و كشفي جديد از عاشورا را به مخاطبان ارائه كند.
خدامرد نيز بيان كرد: به دليل فعاليت شاعران ضعيف در شعر آئيني، اين جريان شعري به سرمنزل مقصود نرسيده و با وجود برگزاري كنگره ها و همايش هاي شعر توسط حوزه هنري، برنامه هاي خوبي برگزار شده اما هدف نهايي حاصل نشده است.
وي افزود: شاعران اين حوزه خود را به مطالعه و تحقيق، مكلف و موظف نمي دانند و شعر آئيني از اين منظر آسيب خورده و به آسيب شناسي نيازمند است.
وي ادامه داد: بسياري از سروده ها از نظر رديف و قافيه و صورت ظاهري مشكل دارد و برخي از مدح ها به ذم و نكوهش شباهت بيشتري دارد و علت اين مشكلات، ورود شاعران بدون آموزش به اين حوزه است.
خدامرد گفت: شاعر عاشورايي بايد به تاريخ اسلام و عاشورا واقف باشد و ورود بدون مطالعه شاعران عاشورايي به اين حوزه ادبي و استفاده مداحان از سروده هاي آنها، به هنر مداحي و تعزيه آسيب وارد مي كند.
پوراحمدي با تاكيد بر اهل مطالعه بودن شاعران آئيني، گفت: شاعر آئيني اگر در مورد تاريخ اسلام و عاشورا اطلاعات لازم را نداشته باشد، هرگز شعر موثري ارائه نخواهد كرد و تلاش او براي سرودن، رفع تكليف خواهد بود.
وي افزود: شعر خوب زياد است اما شاعري كه شعر خوب زياد داشته باشد كمياب است و در حوزه شعر آئيني نيز برخي از سروده هاي شعراي مطرح، بر زبان ها افتاده و مشهور شده است.
** تاملي بر استاد شهريار و روز شعر و ادب فارسي
اكسير گفت: زماني كه براي نامگذاري روز شعر و ادب فارسي به نام شاعري خاص بحث و بررسي جريان داشت، شهريار را نه شاعري ملي بلكه بومي مي دانستم اما نامگذاري روز وفات او به نام روز شعر و ادب فارسي، افتخاري براي آذربايجان و ايران است.
وي افزود: پيشنهاد مي كنم به نام شهريار يا به مناسبت دوم اسفند ماه روز جهاني زبان مادري، جشنواره سالانه شعر بومي در مناطق و نواحي ايران با هدف معرفي شاعران محلي و فولكلور، بالندگي شعر و ادب و رقابت شعرا برگزار شود و اين رويداد باعث تقويت شعر و شاعران بومي ايران زمين خواهد شد.
وي بيان كرد: شهريار تنها شاعر پر جاذبه بعد از پروين اعتصامي است و او شاعر متولد شده بود و به خاطر تربيت ديني و ذات شاعرانگي خود، از شعراي بزرگ معاصر پيشي گرفته است.
وي ادامه داد: برخي از اينكه شهريار به شخصيت ها، مناسبت ها و وقايع مختلف شعر گفته، او را مورد انتقاد قرار مي دهند كه گويا شعر فرمايشي و تحكمي سروده است، در صورتي كه سروده هايش از اعماق جان سرچشمه گرفته و هرگز به اجبار بر زبان جاري نشده است.
اكسير گفت: شهريار در شعر زيبايي كه خطاب به علي (ع) گفته، به سيد بودن خود به عنوان تنها نسبتش با مولا اشاره كرده و متواضعانه اينگونه سروده است كه:
جز يك نسب كه از تو به خود بسته، نيستم/من آنچنان كه آل علي هست نيستم/اما مرا هم اي علي از خود مران كه من
تا چشم داشتم به حسينت گريستم .
اين شعر نه با تكرار قافيه و تحت فشار و سفارش كسي، بلكه با عشق و ارادت سروده شده است.
مجرب نيز با اشاره به تاثيرپذيري اش از كلام شهريار، گفت: شعر تركي را با اقتباس از وزن و حال و هواي منظومه حيدربابايه سلام استاد شهريار آغاز كردم و او را با آن سروده اش شناختم و شاهكار حيدربابا در شهرت آن شاعر نامدار تاثير زيادي داشته است.
وي افزود: هرچند برخي شعرهاي شهريار از استقبال عمومي برخوردار شده و بر زبان ها جاري و در پشت ماشين ها و جاهاي مختلف نقش بسته است، اما شعرهاي قوي بسياري هم دارد و نامگذاري روز شعر و ادب به نام وي، حق شهريار بود و اگرچه برخي به اين نامگذاري معترض بودند، اما شهريار در بين شعراي معاصر، سرآمد و مستحق اين مناسبت است.
وي ادامه داد: براي بالندگي شعر بومي بايد جشنواره شعر و شاعران بومي برگزار شود و با اهميت دادن به زبان ها و گويش هاي بومي و محلي، شاعران مناطق مختلف ايران تقويت شود.
رادفر نيز با اشاره به مهارت استاد شهريار در خلق مضامين جديد، گفت: شهريار در مضمون آفريني در غزل مهارت خاصي دارد و به موضوعات عاشقانه نيز از زاويه ديد خود نگريسته است و در مقوله عشق نيز، تجربه شخصي و حقيقي خود را سروده و تاثير لازم را در دل ها گذاشته است.
وي افزود: صداقت و سادگي در شعر شهريار موج مي زند و اين امر از صافي و رقت قلب وي بر مي خيزد و او هنر را نه رقابت و حسادت، بلكه مسيري براي رشد و بالندگي دانسته است.
وي بيان كرد: شهريار به واسطه صداقت و صميميت خود با مردم ارتباط خوبي برقرار كرده و دليل اصلي نامگذاري روز وفات او به نام روز شعر و ادب فارسي، همين بوده است.
رادفر سروده هاي آئيني استاد شهريار را شعرهايي برخاسته از اعماق وجود او توصيف و تصريح كرد: شهريار در شعر آئيني هرگز پيرو و دنباله رو كسي نبوده، بلكه آنچه از دل خود برآمده سروده است.
خدامرد نيز شهريار را شخصيتي جامع الاطراف معرفي و خاطرنشان كرد: دليل موفقيت وي فعاليت در حوزه هاي شعري مختلف بوده و شخصيت اين شاعر نيز به همه موضوعات سياسي و اجتماعي گرايش داشته است و در همه زمينه ها حرفي براي گفتن دارد.
وي افزود: استقبال شهريار از نيما دليل ديگري بر موفقيت شعري اوست و اين شاعر معاصر بر خلاف ديگران، به مخالفت با نيما برنخاست و تاثير نيما در شعر شهريار، افق هاي جديدي گشود.
وي ادامه داد: شهريار به طور خاص مضامين جديدي وارد شعر و ادبيات فارسي نكرده، بلكه نگاه وي به مضمون ها متفاوت بوده و هم در شعر فارسي و هم در شعر تركي، خود را شاخص جلوه داده است.
خدامرد گفت: به نظر من برخي شعرهاي مناسبتي شهريار فرمايشي يا سفارشي است و در اينگونه سروده ها قابليت هاي شعري و هنري كاهش يافته است.
پوراحمدي مثنوي هاي شهريار را همچون غزل هايش از آثار درخشان ادبيات معاصر دانست و گفت: حس نوجويي و خلاقيت هاي شعري در همه سروده هاي استاد شهريار به چشم مي خورد و در مثنوي هايي نظير (هذيان دل) و (مرغ بهشتي) كه متاثر از نيما سروده، نوآوري و خلاقيت هاي شعري آشكاراست.
وي افزود: منظومه حيدرباباي شهريار از سروده هاي ادبي بي نظير است و از معصوميت هاي از دست رفته اي سخن مي گويد كه در دوران كودكي هر انساني وجود دارد و تجربه وي در شعر نو با عنوان (اي واي مادرم) نيز به علت عاطفي بودن، ارتباط خوبي با شنونده و خواننده برقرار مي كند.
وي ادامه داد: افراد بي سواد و كم سواد نيز از شعر شهريار لذت مي برند و او شايد شاعرترين شاعر معاصر باشد و شناخت وي در مسائل مذهبي در حد بالايي بوده و برخي از سروده هاي مذهبي اش زبانزد عام و خاص است.
پور احمدي افزود: ارائه و پرداخت جديد از ويژگي ها و موفقيت هاي شعري شهريار است و اگر او فارس زبان بود، شايد شعرهاي فارسي اش از سروده هاي تركي موفق تر مي شد، اما به نظر من در شعر تركي موفق تر از سروده هاي فارسي است.
*** سيد محمد حسين بهجت تبريزي متخلص به شهريار در سال 1285 در قريه شنگول آباد تبريز به دنيا آمد و تحصيلات متوسطه را در مدرسه دارالفنون تهران سپري كرد و سپس به دانشكده طب وارد شد اما قبل از فارغ التحصيلي، آن را ترك گفت و به شعر و شاعري و اشتغال در بانك كشاورزي روي آورد و از او علاوه بر منظومه تركي حيدربابا، ديواني مشتمل بر قالب هاي شعري مختلف فارسي به يادگار مانده كه از آثار وزين شعر و ادبيات معاصر است.
شهريار در 27 شهريور 1367 چشم از جهان فروبست و در مقبره الشعراي تبريز به خاك سپرده شد و روز وفاتش، روز شعر و ادب فارسي نامگذاري شده است.
بندر مرزي آستارا با 91 هزار نفر جمعيت و پيشينه تاريخي و فرهنگي غني در منتهي اليه غرب استان گيلان و همسايگي جمهوري آذربايجان قرار دارد و انجمن شعر و ادب آن، از تشكل هاي ادبي فعال اين شهرستان و استان گيلان است.
ميزگرد از عيسي پاشاپور
7124 /6030
آستارا - ايرنا - شاعران و اديبان آستارا در ميزگرد ادبي با عنوان تجلي عاشورا در شعر و ادب معاصر، با اشاره به نگاه سطحي برخي شعرا به شعر آئيني، ضرورت ويرايش ادبي و توجه سرايندگان به هدف و اخلاق در عاشورا را خاطرنشان شدند.
