به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، در حالی كه انقلاب اسلامی ایران به مرز 40 سالگی رسیده است، تعداد آثار ساخته شده كه به صورت مستقیم یا غیر مستقیم فرهنگ عاشورا و واقعه كربلا را محور اصلی خود قرار دادند، 20 عدد است.
این یعنی هر 2 سال یك بار سینما و تلویزیون به واقعه عاشورا و محرم حالا چه به شكل مستقیم و یا غیرمستقیم پرداخته است، اما چرا عموم مردم احساس می‌كنند كه این واقعه در هنر تصویر ما مغفول مانده است؟
بدون شك دقیق‌ترین پاسخ به این سوال می تواند كیفیت آثار تولید شده در این حوزه باشد. یعنی اگر آثاری چون «روز واقعه» ساخته شهرام اسدی، «مختار نامه» به كارگردانی داوود میرباقری و یا حتی مجموعه «شب دهم» ساخته حسن فتحی هر دو سال یك بار تولید می‌شد، احتمالا الان هم كسی نقدی به مغفول ماند عاشورا در هنر هفتم نداشت.
البته جدای از این 20 اثری كه درباره موضوع عاشورا ساخته شده اند و در ادامه بیشتر به آنها اشاره خواهیم كرد، هستند آثاری هم هیچ خبری از خط اصلی واقعه عاشورا در آنها نیست و بیشتر موضوع دفاع مقدس ایران را دستمایه كار هنری خود قرار داده‌اند اما به دلیل وجود برخی سكانس‌ها، اِلِمان ها یا نمادها كه مختص فرهنگ عاشورا ست، ذهن مخاطب برای لحظاتی با حماسه كربلا گره می خورد.
در این حوزه می‌توان به آثاری چون «دل شكسته»، «پرواز در شب»، «بال های سپید»، «حماسه مجنون»، «بر بال فرشتگان»، «نیاز»، «هامون»، «دست های خالی»، «سلطان»، «راه طی شده»، «به خاطر هانیه» و بسیاری آثار دیگر اشاره كرد.
**فیلم سینمایی سفیر- 1360
اما بدون شك عنوان نخستین فیلم عاشورایی در سینمای ایران به سال 1360 و فیلم سینمایی «سفیر» ساخته فریبرز صالح برمی گردد.
در این فیلم كه از آن به عنوان آثار با كیفیت درباره عاشوار یاد می‌شود عزّت الله مقبلی، فرامرز قریبیان، كاظم افرندنیا ایفای نقش می كنند.
داستان این فیلم درباره «قیس بن مسهر» است كه وظیفه دارد نامه ای محرمانه از سوی امام حسین علیه السلام به سلیمان خزاعی در كوفه برساند. او در میانه راه به دست راهداران «ابن زیاد»، والی كوفه، دستگیر و به زندان افكنده می شود و پس از حوادثی، سرانجام شهید می شود.
این فیلم تا مدت ها به عنوان یكی از فیلم های مناسبتی در سینماها و تلویزیون به نمایش درمی آمد. «سفیر» در همان سال به عنوان پرفروش ترین فیلم سال لقب گرفت و هنوز هم، هرچند وقت یك بار، در روزهای عزاداری پخش می شود و برخی سكانس های آن هنوز برای بیننده جذاب است.
**فیلم سینمایی روز واقعه - 1373
سال 73 شاید شاخص ترین اثر عاشورایی ساخته شد. فیلمی كه بدون شك پُرخاطره‌ترین فیلم سینمایی درباره قیام امام حسین (ع) است.
«روز واقعه» ساخته شهرام اسدی نیز مستقیماً به روز عاشورا می پردازد. فیلمی كه سال هاست به عنوان یك فیلم تأثیرگزار در ایام محرم، روانه آنتن می شود.
این فیلم به نویسندگی بهرام بیضایی با بازی تحسین برانگیز«علیرضا شجاع نوری» درباره جوان نصرانی تازه مسلمان شده‌ای به نام عبدالله است كه در شب عروسی‌اش صدایی می شنود كه دیگران از شنیدنش عاجزند و در گوشش می پیچد كه «آیا یاری كننده ای هست كه مرا یاری كند؟». عبدالله همان دم بر می خیزد، عروسی را رها می‌كند و رهسپار كربلا می‌شود و با جمله «همه حجتِ مسلمانی من حسین بن علی است»، خود را از شهر و مردمانش كه از حسینی می‌گویند كه به راه دنیا رفته است، بیرون می‌كشد و جان خود را به بیابان و شن‌های داغ می‌سپارد تا منزل به منزل به دنبال رد پای او باشد.
در این فیلم علاوه بر شجاع نوری هنرمندان بسیاری چون لادن مستوفی، جمشید مشایخی، عزت الله انتظامی، مهدی فتحی، سعید نیك پور، محمدعلی كشاورز، حسین پناهی، ژاله علو، حمیده خیرآبادی، فخرالدین صدیق‌شریف ایفای نقش كرده‌اند.
**سریال روایت عشق - سال 1364
عنوان اولین سریال درباره كربلا و عاشورا را نیز باید به مجموعه «روایت عشق» داد كه به ماجرای كربلا می‌پردازد.
روایت تصویری در این سریال به شدت تحت تاثیر فیلم «محمد رسول‌الله» مصطفی عقاد بود.
سریال، صحنه‌های جنگی چندانی نداشت و اشقیا روی تپه‌ای كه مثلا به میدان جنگ مشرف بود برای هم تعریف می‌كردند كه چه كسی به میدان آمده و چه می‌كند.
در این سریال كه در منطقه ای نزدیك به مشهد مقدس ساخته شد عموما از هنرمندان آن منطقه برای ایفای نقش استفاده شده است. البته بازیگرانی چون انوشیراون ارجمند و علی اوسیوند نیز در این مجموعه هنرنمایی كرده اند.
**سریال شب دهم - 1380
همانطور كه عنوان نخستین سریال درباره كربلا را باید به «روایت عشق» داد، عنوان بهترین مجموعه در این حوزه را نیز بدون شك باید به مجموعه «شب دهم» ساخته حسن فتحی داد.
این سریال در قالب اجرای تعزیه به روایت وقایع كربلا می پرداخت.
در «شب دهم» حیدر خوش مرام (با بازی درخشان حسین یاری) از لوطی های یكی از محلات تهران قدیم، دل باخته یكی از شاهزاده های قجری (با هنرمندی كتایون ریاحی) می شود. دختر، شرط ازدواج را اجرای ده شب تعزیه در زمانی كه از سوی رضاخان اجرای مراسم مذهبی ممنوع بود، قرار داده بود و حیدر به اتفاق دوستانش، جهت اجرای این خواسته همت می گمارد.
**سریال سفر سبز - 1381
دیگر سریالی كه درباره واقعه عاشورا ساخته شده «سفر سبز» به كارگردانی محمدحسین لطیفی است.
این سریال روایت زندگی یك زوج مسیحی است كه در سفری به ایران پسربچه‌ای را به عنوان فرزندخوانده با خود می‌برند. این پسربچه زمانی كه 25 سال سن دارد با اعتراف پدرخوانده‌اش پیش از مرگ، پی به حقیقت می‌برد و تصمیم می‌گیرد تا به ایران برگردد. بخشی از این وقایع نیز در بستر عزاداری های ایام محرم می گذرد و رفت و برگشت مضمونی فیلم، ذهن مخاطب را به خوبی با خود همراه می سازد.
در این سریال هنرمندانی چون پارسا پیروزفر، علی نصیریان، محمدرضا شریفی‌نیا، مجید مظفری، حمیده خیرآبادی، لادن مستوفی، امین تارخ و سارا خوئینی‌ها ایفای نقش كرده اند.
**سریال معصومیت از دست رفته - 1382
مجموعه «معصومیت از دست رفته» داستان و شخصیت خیالی در بستر اتفاقی تاریخی بود.
شوذب (امین تارخ)، خزانه‌دار كوفه بود كه اوایل از محبان علی(ع) به شمار می‌رفت اما كم كم به دستگاه اموی پیوست و از عوامل حكومت شد. چنین شخصیتی در تاریخ وجود خارجی ندارد اما میرباقری به بهانه آن توانست اتفاقاتی را كه قبل از فاجعه كربلا و بعدش در كوفه و دارالاماره این شهر می‌افتد را به تصویر بكشد.
شوذب اگر چه تلاش می‌كرد تا مانع فاجعه كربلا شود اما تمایل به مقامش و ترس از دست دادن پستش باعث شده بود تا دستانش بسته شود. میرباقری كوشیده بود تا با ایجاد عشقی مثلثی بین سه دین، شوذب مسلمان، «ماریا»ی نصرانی (فریبا كوثری)، «حمیرا»ی یهودی(سارا خوئینی‌ها) سرگردانی نقش اول سریال را تشدید كند.
**سریال فرستاده - 1381
مجموعه «فرستاده» به كارگردانی جواد شمقدری برای محرم سال 81 از شبكه دو سیما پخش شد كه داستان آن به واقعه عاشورا اشاره مستقیم داشت.
سلیمان بن ابی زرین فرستاده امام حسین (ع) به بصره، حامل پیامی از طرف امام به پنج تن از سران بصره بود كه پس از ورود به بصره در منزل ماریه بنت عبدالقسین، یكی از دوستداران امام (ع)، اقامت می‌كند و در این میان با به شهادت رسیدن مسلم بن عقیل قصه حال و هوای دیگری پیدا می‌كند.
حسین یاری، زیبا بروفه و محمود پاك‌نیت بازیگران اصلی این مجموعه تلویزیونی بودند.
**سریال غریبانه - 1383
سریال «غریبانه» به كارگردانی قاسم جعفری از جمله سریال‌های دیگر تلویزیون در ایام محرم به شمار می‌رود كه سال 83 روی آنتن رفت.
غریبانه درباره رویارویی دو گروه وفاداران كربلا و فراموش‌كنندگان واقعه عظیم عاشورا است؛ افرادی كه برای احیای حق و عدالت می‌جنگند و كسانی كه قصد قربانی‌كردن عدالت، به خاطر مصالح شخصی خود دارند.
حسن جوهرچی، غلامحسین لطفی، حسن اسدی، مهدی سلوكی، پرستو گلستانی، علی منصوری، عزت‌الله مهرآوران در این سریال بازی كرده‌اند.
**سریال طفلان مسلم - 1386
مجموعه «طفلان مسلم» كه محصول شبكه الكوثر - شبكه عربی صداوسیما- است یادآور تعزیه‌ای به همین نام است.
با اینكه كل ماجرای حضور دو پسر مسلم در كوفه و شهادتشان شاید چندان معتبر نباشد (چون گفته شده مسلم بن عقیل به تنهایی و با دو راه‌بلد از كوره‌راهی، راهی كوفه شد و در میان راه، آن دو راه‌بلد از تشنگی مردند و او به سختی خود را به شهر رساند) اما مجتبی یاسینی كارگردان اثر سعی كرد از فضای تاریخی سریال بسازد كه به تبعیت از سریال‌های میرباقری چاشنی عشق سلافه و غلام ابن حارث هم داشت.
**سریال آخرین دعوت - 1387
مجموعه «آخرین دعوت» به كارگردانی حسین سهیلی زاده سریالی كه در ماشین زمان، زمان حال را به محرم 61 پیوند داده بود و حسین سهیلی‌زاده سعی كرد از این تلفیق، فضایی متفاوت بسازد.
یوسف (فرامرز قریبیان) نماینده سابق مجلس در جاده‌ای به‌طور اتفاقی سر از كوفه سال 61 هجری درمی‌آورد. كوفه‌ای كه در آستانه مهمان‌كشی است. این فضا تقریباً شبیه همان فضایی بود كه قریبیان در فیلم سفیر (1361/ فریبرز صالح) تجربه كرده بود. او آنجا نقش قیس بن مسهر سفیر امام حسین (ع) را بازی كرد كه در كوفه غریبه بود و اینجا در آخرین دعوت هم نقش مردی غریبه در كوفه را بازی می‌كرد.
سریال 13 قسمتی سهیلی‌زاده برش‌هایی مداوم بین زمان گذشته، قصه یوسف در كوفه و زمان حال و تلاش نزدیكان یوسف برای پیدا كردن او بود.
**فیلم سینمایی عصر روز دهم - 1387
فیلم سینمایی «عصر روز دهم» به كارگردانی مجتبی راعی از دیگر آثاری است كه به واقعه عاشورا در سینما پرداخته است.
در خلاصه داستان فیلم با نقش آفرینی هانیه توسلی و احمد مهران فر آمده است: دكتر مریم شیرازی با گروهی از پزشكان هلال احمر برای كمك به مردم عراق عازم این كشور می شود و تصمیم به جستجو برای یافتن خواهر گمشده اش می گیرد.
**سریال مختارنامه - 1388
جذاب ترین مجموعه تلویزیونی كه طی سال های اخیر به واقعه كربلا پرداخته است نیز بدون شك مجموعه «مختارنامه» به كارگردانی داوود میرباقری است.
این مجموعه به ماجرای قیام مختار ثقفی و خونخواهی قاتلان دشت كربلا پرداخته است. در این مجموعه صحنه‌هایی از عاشورا همانند نماز ظهر عاشورا، پیوستن زهیر‌ب ن‌قین به امام، شهادت وهب دیده می شود.
فریبرز عرب‌نیا، فرهاد اصلانی، مهدی فخیم‌زاده، رضا كیانیان و بسیاری بازیگر دیگر در این مجموعه ایفای نقش كرده اند.
**فیلم سینمایی من و زیبا - 1390
فیلم سینمایی «من و زیبا» به كارگردانی فریدون حسن پور از دیگر آثار سینمایی است كه می توان از آن به عنوان آثاری درباره كربلا نام برد.
این فیلم روایت موسی مردی عرق خور و خوش گذران است كه در یك شب بارانی وقتی به خانه می رسد، همسرش راحله بر اثر درد زایمان جان می سپارد. موسی در تمام عمر فكر می كند كه باعث مرگ راحله شده است. او تمام وجود و عشق خود را پای جعفر فرزندش و تنها یادگار راحله می ریزد. اما ماجرا به همین جا ختم نمی شود و فیلم با اجرای تعزیه به عنوان یكی از مناسك عزاداری امام حسین (ع) گره می خورد و توسل به این حضرت، شخصیتی از موسی به ما نشان می دهد كه توبه ای واقعی كرده و خدا از او پذیرفته، اما مردم روستا نمی پذیرند.
پرویز پرستویی، شهاب حسینی و دریا آشوری در این فیلم سینمایی ایفای نقش می كنند.
**فیلم سینمایی رستاخیز – 1392
اما عنوان یكی از آثار فاخر و در عین حال ناكام درباره امام حسین (ع) را باید به فیلم سینمایی «رستاخیر» به كارگردانی احمدرضا درویش داد.
این فیلم سینمایی كه حالا 5 سالی از زمان تولید آن می گذرد تنها یك روز در سینماهای سراسر كشور اكران شد و هنوز هم به دلیل برخی اعتراضات نسبت به نشان دادن چهره قمر بنی هاشم ابوالفضل عباس به اكران نیافته است.
«رستاخیر» كه به واقعه كربلا و شهادت امام حسین و یارانش پرداخته و از زمان مرگ معاویه تا روز عاشورا و كشته شدن امام حسین (ع) را روایت می‌كند. داستان این فیلم با روایت داستان فرزند «حربن یزید ریاحی» آغاز می‌شود و به قیام امام حسین (ع) و حوادث روز عاشورا می‌پردازد.
به گزارش ایرنا، شاید آنچه بر سر فیلم سینمایی «رستاخیز» در سال 92 آمد باعث شد كه حالا 5 سالی دیگر كسی سراغ ساخت آثاری با این مضمون نرود. و در این باره باید بیش از پیش تامل كرد.
فراهنگ**9246**1418
تهران - ایرنا - همواره در ایام ماه محرم یكی از نقدهایی كه به ذهن مخاطبان سینما و یا حتی تلویزیون خطور می‌كند این است كه چرا جای روایت واقعه عاشوار در جعبه جادو و هنر هفتم هنوز هم خالی است.
