آیین ازدواج در افغانستان، فرآیندی دشوار برای مردان

به گزارش ایرنا، در افغانستان تمام هزینه های عروسی برعهده پسری است كه می خواهد نقش داماد داشته باشد و باید او هر چه لازم است تهیه كند و گاهی هزینه تصمیم برای عروسی به شش میلیون افغانی كه «شصت لگ» هم گفته می شود، می ر سد كه به نرخ امروز معادل 80 هزار دلار است.
مشكلات ازدواج در افغانستان به حدی رسیده است كه دولت این كشور مجبور به تدوین قانونی به نام قانون عروسی شده است.
افغانستان تنوع قومی و فرهنگی متعددی دارد و به تبع همین شرایط در آیینی مثل ازدواج نیز رسوم مختلقی هست كه می توان هزینه سنگین را مشكل مشترك همه آنها خواند.
در هر نقطه از جهان برگزاری آیین ازدواج دارای ویژگی های خاصی مبتنی بر شرایط اقلیمی ، گذشته تاریخی، داشته های دینی ، باور مذهبی و آثارفرهنگی و اقتصادی است و افغانستان هم از این قاعده مستثناء نیست.
در افغانستان تمام هزینه های عروسی برعهده پسری است كه می خواهد نقش داماد داشته باشد و باید او هر چه لازم است تهیه كند و گاهی هزینه تصمیم برای عروسی به شش میلیون افغانی كه «شصت لگ» هم گفته می شود، می ر سد كه به نرخ امروز معادل 80 هزار دلار است.
البته باید بدانیم كه در افغانستان گروهی هم وجود دارند كه آنها را با نام اقوام «جوگی» كه معادل همان طوایف «كولی» است می شناسند و آنها رسمی متفاوت دارند، در میان آنها این زن است كه باید درآمد خانواده را كار خود تضمین كند و باید ثابت كند می تواند هزینه ازدواج با یك مرد را تأمین كند.
جوگی ها در افغانستان بیشتر به كارهایی مانند فال بینی یا دوره گردیی ها و دست فروشی مشغول هستند و هنگام خواستگاری از دختر سوال می كنند كه آیا هزینه زندگی شوهرت را می توانی تأمین كنی و اگر دختر جواب مثبت داد، خانواده داماد حاضر به ازدواج پسرشان با آن دختر می شود اما باید پذیرفت كه استثناها هرگز قاعده نیستند.
هزینه سنگین ازدواج در افغانستان را وقتی بهتر درك می كنیم كه بدانیم معدل درآمد ماهانه شهروندان شاغل افغانستان بیش از 20 تا 25 دلار نیست و به گفته مقامات رسمی دولت اكنون بیش از 50 درصد مردم زیر خط فقری با این سقف درآمدی هستند.
هزینه های عروسی از زمان جستجوی برای یافتن عروس تا انجام مراسم و رسمی شدن پیوند زن و شوهر در مراحل مختلف از خواستگاری تا عروسی و رفتن عروس به خانه داماد ادامه دارد كه گاهی همین روش بی سامان سبب دعوا بین عروس و داماد، خانواده ها و حتی در برخی موارد منجر به طلاق پس از اندكی بعد از ازدواج نیز می شود.
در افغانستان برای این كه پسری با یك دختر ازدواج كند، باید چند مرحله را قبل از مراسم عروسی و انتقال همسر به خانه اش طی كند كه با جستجوی دختر مناسب توسط خانواده پسر شروع می شود و در آن مادر ، پدر، خواهر یا نزدیكان پسر به دنبال دختر مورد پسند می افتند.
در این كشور بیش از 90 درصد مردم به كشاورزی مشغول هستند و هزینه های زندگی خود را از این مسیر تامین می كنند و بر همین اساس در وصف یك عروس خوب در مناطق مختلف ، متناسب با اشتغال خانواده پسر، عروس باید جدا از داشتن اخلاق خوب ، خانواده برازنده ، مهارت هایی نیز برای كمك به درآمد خانواده داشته باشد.
این مهارت ها شامل قالی بافی، خیاطی، دامداری و امور كشاورزی در روستاها و در شهرها تبدیل به داشتن تحصیل و مهارت های زندگی شهری می شود .
بطور مثال در شمال افغانستان كه صنعت قالی باقی رواج دارد دختر پسندیده برای عروسی كسی است كه توانایی بافت قالی مرغوب را دارد و البته پسر برای ازدواج با آن دختر ماهر در قالی بافی باید هزینه بیشتری بدهد اما در برخی از استان های جنوبی مهارت و داشتن توانایی انجام كارهای سخت كشاورزی جایگزین این مهارت می شود.
با در نظر گرفتن چنین شرایطی برای یافتن دختر مورد نظر ، خانواده پسر با خانواده دختر تماس می گیرند و موضوع را به اطلاع آنها می رساند كه در صورت جواب مثبت به خواستگاری می روند و مراسم خواستگاری در گذشته نه چندان دور در این كشور با جملات ویژه ای شروع می شد و بزرگ خانواده پسر به بزرگ خانواده دختر برای فهماندن هدف خود می گفت كه «به خانه شما برای جارو كردن خاكستر آمده ایم» یا «پسر مرا به غلامی تان قبول كنید» .
پس از خواستگاری مرحله سوم فرا می رسد كه در واقع پرتنش ترین مرحله در برخورد دو خانواده است ، زیرا باید در این مرحله كه مشابه «شیرینی خوری» در ایران است ، دو طرف در مورد پولی كه داماد باید به عنوان «گله»، «شیربها»، «ولور»، «قلین»، «طویانه» و«پیشكش» به خانواده دختر بدهد ، توافق می كنند.
بعد از عبور خانواده ها از این مرحله سخت، شماری از بزرگان خانواده های پسر و دختر با سبد شیرینی ، لباس و گل به دو طرف تبریك گفتنه و نامزدی رسمیت می یابد.
در حد فاصل زمانی كه بین شیرینی خوری تا عروسی شكل می گیرد و تا زمانی كه عروس در خانه پدر می ماند و یا تا زمانی كه داماد هزینه عروسی را فراهم می كند به دفعات تكرار اعیاد ، خانواده پسر باید برای عروس، پدر، مادر و باقی اعضای خانواده او عیدی ببرند و عیدی هم هزینه ای را به خانواده پسر تحمیل می كند.
آخرین مرحله آیین ازدواج ، عروسی است كه با انجام آن خانواده داماد، عروس را از منزل پدر دختر با برگزاری مراسمی همراه با دعوت از میهمانان به خانه بخت می برند.
در شهرها امروز عروسی در تالارهای مجلل و در روستاها همچنان در منزل پدر دختر با هزینه زیادی برگزار می شود.
در شب قبل از عروسی نیز برنامه هایی به نام «حنابندان»، «كیك خرد كردن» و «آیینه مصاف» كه درآن عروس و داماد همدیگر را در آیینه بزرگی می بینند ، اجرا می شود و هر كدام از این مراحل نیز مصارفی دارد كه داماد باید هزینه آن بپردازد.
این تنها شرح ساده ای از مراحل عروسی در مناطق مختلف افغانستان بود اما واقعیت پنهانی نیز وجود دارد كه پیامدهای آن برای پسر یا داماد خسارت های جدی ایجاد می كند.
در برخی از مناطق پسرها به دلیل نداشتن پول عروسی، سال ها به آرزوی خود نمی رسند و یا باید سال ها رنج مسافرت برای جمع آوری پول عروسی را به جان بخرند و برای انجام كارهای سخت در داخل كشور یا خارج از كشور هجرت كنند.
گاهی هم این مسافرت پس از مراسم عقد و شیرینی خوری صورت می گیرد و داماد برای فراهم كردن هزینه عروسی به استان های همجوار، كشورهای همسایه از جمله ایران و پاكستان می رود و سال ها درد دوری از خانواده را با مشقت كار برای تهیه هزینه عروسی سپری می كند.
در برخی مناطق افغانستان نیز رسم این چنین است كه اگر داماد توان پرداخت پول هزینه های عروسی را ندارد، باید در مقابل ازدواج با دختر یك خانواده ، سال ها برای پدر عروس كار كند كه از 10 سال تا 18 سال از عمرش را داماد باید در خدمت خانواده پدر عروس سپری كند.
هر چند افغان ها خود به عواقب ناگوار هزینه های سنگین عروسی آگاه اند، اما با ریشه هایی كه این سنت ها در بین مردم در طول زمان یافته اند هرس آن دشوار است و گاهی بزرگان اقوام در هر روستا و شهرستان گردهم آمده برای كاهش هزینه های عروسی فیصله هایی را با تعیین هزینه كم انجام می دهند اما این فیصله ها دوامدار و پایدار نیست.
در همین راستا در استان «پكتیا» در جنوب افغانستان دیروز بزرگان اقوام برای ازدواج نرخ گذاری كردند و به توافق رسیدند كه هزینه كامل یك عروسی نباید از 300 هزار افغانی بیشتر شود.
در سال های اخیر ازدواج های گروهی با هزینه های مراجع تقلید یا جمع آوری كمك و اشتراك برای كاهش هزینه عروسی رواج یافته است كه در شهرهای بزرگ از جمله هرات، مزارشریف و كابل برگزار شده است.
مراجع تقلید از جمله آیت الله «محمد فیاض» و آیت الله «سیستانی» هزینه های گروهی صدها دختر و پسر عقد شده را كه نمی توانند عروسی كنند را پرداخت كرده اند.
قانون مدنی افغانستان، ازدواج را عقدی دانسته است كه معاشرت زن و مرد را به قصد تشكیل خانواده مشروع گردانیده و حقوق و واجباتی را میان طرفین به وجود می‌آورد.
دولت افغانستان هم تلاش كرده برای از اصلاح سنت های طاقت فرسا قانونی را مصوب كرده كه در آن والدین و نزدیكان عروس اجازه ندارند به مناسبت عروسی، پرداخت پول یا معادلی دیگری را به نام ‌های «طویانه، شیربها، ولور، قلین، گله، پیشكش، جهیزیه » و مانند آن به صورت اجبار بر خانواده داماد تحمیل كند.
همچنین این قانون تحمیل و مجبور ساختن هدیه هایی به نام‌ «عیدی، براتی، رمضانی ،نوروزی» و غیره را بین خانواده‌ های نامزدها ممنوع ساخته است.
با وجود تلاش های دولت در قالب تصویب قانون یا توصیه های ریش سفیدان باز شماری سنت های خود را رها نكرده اند و به نظر می رسد كه در زمان كم مقابله و از بین بردن رسوم غلط كار ساده ای نیست و از طرفی هستند افرادی كه از چنین رسم و رسومی دفاع كرده و قانون دولت را مداخله در امور شخصی افراد و خانواده می دانند.
آساق*291*1104*1663**