از لودگی‌های سخیف تلویزیون تا طنزهای آلت دست جناح‌های سیاسی

اسماعیل امینی شاعر و نویسنده درباره جایگاه آثار مرحوم عمران صلاحی در طنز و شعر، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: « صلاحی فقید» اگر چه بیشتر به طنز شناخته شده است، اما پیش از آن، شاعر بسیار برجسته‌ای بود. در حوزه شعرهای غیرطنز، شعر نیمایی و آزاد و حتي شعر كلاسیك مثل غزل، آثار بسیار برجسته‌ای دارد. وي یكی از چهره‌های شاخص شعر معاصر است. در حوزه طنز هم، چه در نظم و چه در نثر كارهای قوي و خواندنی دارد كه بخش عمده آن در مطبوعات و در جاهای مختلف به‌صورت پراكنده منتشر شده است.

**حوزه خلاقیت عمران صلاحی خیلی متنوع است

این طنزپرداز با اشاره به كتاب‌های منتشر شده مرحوم عمران صلاحی عنوان كرد: برخی از مطالب آن به‌صورت چندین كتاب خیلی خوب، منتشر شده است كه باز هم بخش‌هایی از آن، به‌صورت كتاب كلاسیك، مرجع شعر طنز و نثر طنز حساب می‌شود. حوزه خلاقیت عمران صلاحی خیلی متنوع است. در حوزه نقد ادبی و كارهای پژوهشی هم یكي از آثارش با عنوان «درد» مثل بررسی طنز در گلستان سعدی و آثار كلاسیك دیگر به همراه مقاله‌هایی كه درباره خود نظریه طنز دارد، مرجع است.

**دوست داشت به‌عنوان چهره شاعر بیشتر معرفی شود

امینی با اعلام اینكه مرحوم صلاحی دوست داشت بیشتر به‌عنوان چهره شاعر شناخته شود، خاطر نشان كرد: كتاب «خنده سازان و خنده پردازان» صلاحي كه درباره بررسی آثار طنزپردازان معاصر است، كاملاً بیانگر این است كه دامنه كارهایش خیلی گسترده است. اما این شاعر بیشتر به‌عنوان طنزپرداز شناخته می‌شود. چون این وجه، پرمخاطب‌تر بوده است. من با آقای صلاحی دوست بودم و از نزدیك ارتباط داشتم. علاقه داشت چهره‌اش بیشتر به‌عنوان شاعر شناخته شود تا طنزپرداز. طنز را خیلی جدی گرفته بود، ولی دوست داشت به‌عنوان چهره شاعر بیشتر معرفی شود. بعد از درگذشت صلاحي، خانواده‌اش اهتمام كردند و آثارش را منتشر كردند كه اثرهای خیلی خوبی هم هست.

** زبان شعرهاي صلاحي هیچ‌گاه نازل و شعاري از آب درنیامده است

نویسنده مجموعه شعر طنز «نشر اكاذیب» درباره ویژگی‌های اشعار صلاحی بیان كرد: شعرهای غیر طنز آقای صلاحی، نمونه خیلی عالی شعر روزگار ماست. همچنین رگه‌هایی از واقع‌گرایی، جزئی‌نگری، نزدیكي زبان فعل به زبان گفتار و... در اشعار مرحوم صلاحي وجود دارد. اما نكته جالب در ارتباط با اشعار صلاحي دامنه موضوعات مختلف در شعرهاي وي است. به عبارت دیگر، جنبه‌های مختلف زندگي، وضعیت انسان، سرنوشت انسان، مرگ و عشق را در اشعار خود آورده است. البته باید این نكته را تأكید كنم زبان شعرهاي صلاحي هیچ‌گاه پیچیدگی نداشته است. همچنین هیچ‌گاه نازل و شعاري از آب درنیامده است. تعادل شعر را در تمام سروده‌های عمران صلاحي می‌توان دید. براي افرادي كه تمایل به دیدن نمونه عالي شعر امروز دارند، شعرهاي عمران صلاحي بهترین مرجع است.

** طنز باید رفتار نادرست مسئولان و مردم را اعلام كند

امینی در پاسخ به این پرسش كه آیا مطالب طنز امروزه، توانسته رسالت خود را در جامعه به‌درستی ایفا كند، بیان داشت: بیشتر اوقات توقع غلطي از طنز دارند. مثلاً طنز وظیفه خنده‌گیري و شوخي از مخاطبان خودش را دارد، یا طنز باید به شكلي باشد كه مردم غم و مشكلات خود را فراموش كند. این نظریه‌ها به نظرم ساده‌لوحانه است. كار طنزپرداز این است كه چگونه ما زندگي كنیم و بگوید اشتباهات زندگی‌مان از كجا است؟ یا خطاهای ما را به خودمان یادآوري كند. روزگار ما روزگار فرافكني شده است. متأسفانه رسم هم بر این شده است كه تنها مسئولان باید مشكلات را حل كنند، آیا مسئولان در صف خرید و فروش دلار قرار می‌گیرند؟ آیا مسئولان در خیابان بد رانندگي می‌كنند؟ طنزپرداز این موضوعات را باید عنوان كند تا خودمان را هم نگاه و رفتارهای غلط و نادرست اجتماع را هم اصلاح كنیم. طنز باید رفتار نادرست مسئولان و مردم را اعلام كند. این مسئله، وظیفه طنزپرداز است.

**طنزهایی كه آلت دست جناح‌های سیاسی می‌شوند

این شاعر درباره مسیری كه طنز كشور در آن گام گذاشته و به جلو می‌رود، افزود: طنز در ایران به دو دسته تقسیم می‌شود. طنز دسته اول، لودگي و شوخی‌های سخیف رایج رادیو و تلویزیون است كه می‌توان آن‌ها را مسخره‌بازی‌های بدون اندیشه تعریف كرد. اما دسته دوم طنز غالباً مربوط به رسانه‌ها و مباحث سیاسي است كه این نوع طنز هم بیشتر آلت دست جناح‌های سیاسي است. جوهر حرف این طنزها خلاصه شده كه تقصیر من نیست، تقصیر جناح مقابل است. متأسفانه ساده‌لوحانه‌تر و سطحی‌تر از این نمی‌توان به مشكلات نگاه كرد. همچنین نگاه تلویزیون به طنز نگاه اشتباهي است. مقوله طنز در تلویزیون نگاه تفریحي و مسخره‌بازی است. حال این اتفاق در برنامه‌های تركیبي، نمایشي و گفتاري رادیو و تلویزیون دیده می‌شود كه علت اصلي آن، حكایت از این دارد كه مدیران تلویزیون اساساً شناختي از طنز ندارند. متأسفانه تلویزیون تمام همت خودش را صرف سرگرمي مخاطب و پخش آگهی‌های تبلیغاتي كرده است. اساساً تفكر، اندیشه و ژرف‌نگری از رادیو و تلویزیون رخت بر بسته است.

**كتاب‌هایی كه بی‌نظیرند

امینی در خاتمه با اعلام اینكه آثار عمران صلاحي باید با دقت بیشتري شناخته شود، گفت: بخشي از رساله دكتري بنده بررسي طنز آثار عمران صلاحي بود. در پروژه‌های تحقیقاتي و پژوهشي دانشگاهي بیشتر باید به آثار صلاحي پرداخته شود. این وظیفه رسانه‌ها و مطبوعات است كه آثار صلاحي را به‌خوبی به جامعه معرفي كنند. لذا این كتاب‌ها بی‌نظیر هستند و نظیر دیگري در شعر و ادبیات فارسي ندارند.

گفت‌وگو ازهنگامه ملكی