به گزارش ایرنا، نشست علمی یادروز حافظ، این شاعر نام‌آوازه شیرازی در آستانه بیست و دومین سالگرد گرامیداشت وی، همزمان با سیزدهمین گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادبی فارسی از 18 تا 20 مهرماه به مدت سه روز در شیراز برگزار می‌شود.
آنچه در این سال‌ها به دفعات از سوی رسانه‌ها مطرح شده است، تأكید بر نقش و مشاركت عموم جامعه در فرآیند برگزاری این رویداد فرهنگی بوده است، رویدادی كه نه تنها چشم شیراز و ایران به آن است بلكه در دیگر نقاط جهان نیز از سوی دوستداران حافظ پیگیری می‌شود و سالانه استادان و دانشجویان بسیاری را به این شهر میكشاند.
شب بیستم مهرماه به میعادگاه سخنرانانی بدل شده است كه خارج از تخصص حرفه‌ای خود در تلاش هستند حافظ را به صورت‌های مختلف و با روخوانی از كاغذ‌های مقابلشان تعریف كنند.
در این مراسم جایی برای گردشگران ایرانی و خارجی وجود ندارد و این موضوع، چنین رویداد مهمی را در برندسازی شخصیت حافظ دچار مشكل می‌كند.
** مخاطب حافظ، عموم مردم هستند
همانگونه كه استاد ادبیات دانشگاه شیراز به ایرنا می‌گوید: حافظ شاعر همه اقشار مردم است؛ زیرا او برای همه پیام دارد و هركس به دیوان حافظ بنگرد، آن را آیینه‌ای می‌بیند كه برخی جلوه‌های شخصیت هر انسانی را می‌نمایاند.
اكبر صیادكوه می‌افزاید: برخی كه آشنایی كمتری با حافظ دارند، بیشتر از موسیقی و صنایع شعر حافظ بهره می‌برند و آنان كه عمیق‌تر به او می‌نگرند، در معانی پوشیده شعر حافظ تعمق می‌كنند.
دبیر اجرایی مراسم یادروز حافظ معتقد است: از همین روست كه مخاطب حافظ عموم مردمی است كه با نحوه ادراك متفاوت او را دریافت می‌كنند و درست، به همین دلیل است كه ماجرای پایان ناپذیر حافظ ادامه دارد.
این عضو هیات علمی دانشگاه شیراز در پاسخ به این پرسش كه آیا مردم حافظ را آن‌گونه كه باید تا امروز شناخته‌اند، اذعان می‌دارد: گمان نمی‌كنم در بعد علمی معرفی حافظ هم موفق بوده باشیم؛ زیرا حافظ شاعری است كه بُعد جهانی دارد و سخنانش جهان‌شمول، فرازمانی و فرامكانی است و با آنكه توجه ادب پژوهان به حافظ بیش از دیگر شاعران بوده است، چنین نیست كه همه زوایای سخن حافظ كاویده شده باشد.
صیادكوه می‌افزاید: درمقابل، مردم ما چنان فهیم بوده اند كه از قرن هشتم تا به امروز، همیشه حافظ را در كنار خود داشته اند و اینكه آرامگاه حافظ شبانه‌روز پر از مخاطبان ایرانی و خارجی است و قطبی گردشگری در كشور به شمار می‌رود، نشان از همین توجه است.
وی با تاكید بر اینكه حافظ مقام و جایگاه خود را در میان مردم یافته است، معتقد است: مسئولیت نهادینه سازی پیام‌های حافظ و رواج بیشتر آن‌ها در جامعه، وظیفه‌ای است كه هم حافظ پژوهان كمتر به آن توجه كرده‌اند و هم رسانه‌ها.
صیادكوه ادامه می‌دهد: پیام‌های حافظ، همه، انسانی و اجتماعی است و خاصه به درد مردمان زمانه ما هم می‌خورد؛ برای مثال یكی از پیام‌های بزرگ حافظ مبارزه با ریا و چند چهره گی است و جای سوال دارد كه تا امروز چقدر موفق شده ایم این پیام را به میان مردم ببریم.
** شخصیت‌های فرهنگی از چاه نفت هم سود‌آور‌ترند
این استاد دانشگاه شیراز در بخش دیگری از سخنان خود به توانمندی‌های بسیار حضور حافظ در شیراز نیز اشاره می‌كند و بیان می‌دارد: شخصیت‌هایی مانند حافظ از منظر اقتصادی حتی از چاه نفت هم سود‌آور‌ترند، برای اثبات این مدعا كافیست به آمار تعداد بازدیدكنندگان حافظیه نگاهی بیندازیم یا شمارگان دیوان این شاعر را بررسی كنیم.
صیادكوه ضمن مقایسه جایگاه جهانی حافظ با شاعرانی پرآوازه از دیگر كشور‌ها همچون شكسپیر و متنبی(شاعر عرب) می‌گوید: تا حدودی در شناساندن این شخصیت فرهنگی به جامعه جهانی موفق بوده‌ایم؛ اما این موفقیت‌ها بیشتر مرهون فعالیت‌های مستشرقان است.
دبیر اجرایی یادروز حافظ خاطرنشان می‌كند: همه‌ساله باید ده‌ها ترجمه و شرح جدید و متناسب با نثر جدید برای مخاطبان جهانی به زبان‌های مختلف ارائه دهیم.
او با اشاره به جایگاه مولانا در كشورهای غربی و شناختی كه از این شاعر ایرانی وجود دارد، بیان می‌دارد: رویكرد به مولوی در كشورهای غربی بیش از دیگران بوده است؛ زیرا شاعری است كه حرفی برای زدن دارد و اندكی از پیام او نیز به درستی منتقل شده است و مخاطب خود را یافته؛ بنابراین اگر بتوانیم جوهره اصلی و بن‌مایه سخنان این بزرگان را در جهان بیان كنیم، بی تردید مخاطبان فراگیرتری نیز خواهیم یافت.
همانگونه كه این استاد ادبیات به درستی بیان می‌كند، حافظ جایگاه خود را در میان مردم یافته است و هم‌اكنون نوبت دست‌اندركاران امر است كه برای روشن‌تر كردن زوایای وجودی این شخصیت فرهنگی فراملی اقدامی در خور صورت دهند.
** اراده ملی برای گرامیداشت شخصیت‌های فرهنگی نیست
رئیس مركز حافظ‌شناسی كه خود سال‌ها در تركیه به تدریس ادبیات فارسی مشغول بوده است، به ایرنا می‌گوید: اگر از من بپرسند چرا مولانا در جهان اینگونه نام بر آورده، می‌گویم گرچه این نام‌آوری هنوز برای او بسیار كم است، مراسم گرامیداشت مولانا چنان باشكوه برگزار می‌شود كه همگان را جذب می‌كند.
كاووس حسنلی با تاكید بر اینكه برای ما شیرازی‌ها بسیار خوشحال كننده است كه مولانا در جهان نام بلندی برآورده و رقابتی بین مولوی و حافظ و دیگران نیست، می‌افزاید: دلیل اصلی برجسته شدن مراسم گرامیداشت مولانا در سطح جهانی این است كه اراده‌ای ملی برای معرفی این شخصیت وجود دارد.
وی ادامه می‌دهد: مولانا شخصیت طراز اول بین‌المللی تركیه است و از همین رو است كه با عزمی ملی تلاش می‌كنند همه زمینه‌ها را برای معرفی و گرامیداشت او فراهم كنند از اجرای برنامه‌های متنوع هنری و جذب گردشگر فرهنگی و ادبی به قونیه گرفته تا دیگر رویداد‌های هنری كه در قالب‌های گوناگون برای معرفی مولانا ارائه می‌شود و گردشگران و ادیبان و فرهنگ‌دوستان بسیاری را به این كشور میكشاند و ما از این منظر همچنان فاصله بسیاری با آن‌ها داریم.
حسنلی بیان می‌دارد: پدیدآوردن چنین جاذبه‌هایی در خراسان با وجود فردوسی و در شیراز با وجود سعدی و حافظ وجود دارد؛ به شرط اینكه یك اراده ملی یا دست‌كم اراده استانی بسیار قوی وجود داشته باشد كه برای بلندمدت و در ابعاد مختلف برنامه‌ریزی كند.
این عضو هیات علمی دانشگاه شیراز با بیان اینكه حتی مكان مستقل شایسته‌ای برای حافظ‌شناسی در شیراز وجود ندارد، می‌گوید: امروز باید قاعدتاً یك ساختمان عریض و طویل و پژوهشگاه حافظ‌شناسی با امكانات گوناگون داشته باشیم تا وقتی استادی از خارج از كشور برای فرصت مطالعاتی 6 ماهه به ایران می‌آید یا دانشجویان دوره پسادكتری جذب می‌كنیم، بتوانیم از ظرفیت آن‌ها بهره ببریم.
وی بر ضرورت اختصاص و ساخت كتابخانه مستقل، مركز اسناد، مركز آرشیو پایان‌نامه‌ها و نیز محل نگهداری نسخ خطی مربوط به حافظ در مكانی مشخص تاكید كرد و از خیران فرهنگی برای برپایی نهادی منحصر‌به‌فرد و درخورد حافظ دعوت كرد.
البته حسنلی ابراز داشت كه به تازگی فردی برای ساخت پژوهشكده‌ای در این خصوص ابراز علاقه كرده است.
این استاد دانشگاه شیراز می‌گوید: دو استاد از تركیه به ایران آمده‌اند و در اتاقك كوچكی در حافظیه مشغول به انجام فعالیت تحقیقاتی خود هستند؛ درحالی كه ما باید برای حافظ شرایط بهتری فراهم‌آوریم.
حسنلی یكی از اقدامات بسیار مهم را در این زمینه اختصاص زمینی در كنار حافظیه برای ساخت پروژه‌ای ویژه حافظ عنوان می‌كند كه به ضرورت و فوریت باید از سوی رسانه‌ها و فرهنگ‌وران مطالبه شود.
** سایه نوسان ارزی بر یادروز حافظ امسال
رئیس مركز حافظ‌شناسی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینكه فارس قطب ادبیات فارسی است و بسیاری تمایل دارند در این استان به گردشگری فرهنگی بپردازند، از نبود زیرساخت‌ها و منابع مالی برای دست‌یابی به این مهم سخن گفت.
وی بیان می‌دارد: یكی از مشكلاتی كه امسال برای برگزاری رویداد یادروز حافظ با آن مواجه شدیم جهش نرخ ارز بود كه موجب شد نتوانیم از بسیاری از مهمانان خارجی كه بنا بود در این مراسم شركت كنند، دعوت كنیم؛ درحالیكه این رویداد فرهنگی و ادبی پذیرای سرشناس‌ترین استادان از سراسر جهان است.
حسنلی بیان می‌دارد كه اگر شیراز فقط از شخصیت حافظ بهره‌مند می‌بود، می‌توانست با رونق حاصل از گردشگری و اقتصاد پویای آن، مركز جهانگردی باشد؛ اما اراده لازم برای به ثمر رسیدن این مهم وجود ندارد.
حسنلی در ادامه با تاكید بر اینكه مركز حافظ‌شناسی سازمانی مردم‌نهاد است كه در شرایط دشوار تلاش می‌كند، به فعالیت‌هایش ادامه دهد، می‌افزاید: با تمام مشكلات این سازمان یك كرسی پژوهشی دارد، به متقاضیان فرصت مطالعاتی امكانات می‌دهد و مراسم علمی یادروز حافظ را همه‌ساله برگزار می‌كند؛ درحالیكه درآمدی ندارد و همه افرادی كه در این نهاد فعالیت می‌كنند،رایگان خدمات ارائه می‌دهند.
حافظ، خود پیام اخلاقی و فرهنگی‌اش را به واسطه اشعارش در همه جهان گستراند، بی آنكه طی قرن‌ها نیازی به وسایل ارتباطی یك‌صد ساله اخیر داشته باشد و مستشرقان و اندیشمندان بسیاری را در سراسر جهان شیفته خود كرد؛ حتی گردشگرانی را كه برای اولین بار با او آشنا می‌شدند به چنان علاقه‌ای رساند كه شیفته زبان فارسی شدند و سفیر صلح ایران در كشورهای دور و نزدیك خودشان.
حال این پرسش مطرح است كه در عصر ارتباطات با پیشرفت‌های روز‌افزون فناوری و امكانات شایانی كه گردشگری به شیوه مدرن در اختیار ما قرار می‌دهد، برای برخورداری از ظرفیت بیشتر شخصیت‌های اینچنینی چه گام‌هایی می‌توان برداشت و ما در كجای این مسیر قرار خواهیم گرفت، سویه خاموش یا روشنای آن.
گزارش از سیده سمیرا متین نژاد
7375/ 2027
شیراز- ایرنا- برگزاری نشست علمی سالانه یادروز حافظ كه طی دو دهه گذشته بی‌وقفه در شیراز برگزار شده است، دستاورد‌های بسیاری از منظر دانشگاهی (آكادمیك) داشته است؛ اما این رویداد در سطوح دیگر، سیمای شهر را تغییر نداده و عموم جامعه را با خود همراه نكرده است.
