در شرایطی كه مدیریت منابع آبی كشور ضعف‌های فراوانی دارد، نمی‌توان روند كنونی را ادامه داد و حركت به سمت كشاورزی مدرن یكی از راه‌های نجات این بخش است.
**شیوه های سنتی ، هدف گذاری و برنامه ریزی ناصحیح
دانش و فناوری كشاورزی در ایران در چند دهه گذشته تقریباً ثابت بوده است و تغییر معناداری را چه در شیوه‌های آبیاری و چه در شیوه‌های كاشت و برداشت محصولات در ایران شاهد نبوده‌ایم، درحالی‌كه دانش كشاورزی در جهان در چند دهه گذشته به‌شدت تغییریافته و انواع ماشین‌آلات برداشت و كاشت و شیوه‌های آبیاری و نگهداری به كار گرفته می‌شود. گرچه منكر پیشرفت كشور در سالیان اخیر درزمینه های مختلف به‌ویژه درروشهای آبیاری تحت‌فشار و قطره‌ای نیستیم، اما به لحاظ وزن و اهمیت هم چنان فاصله‌ی بسیار زیادی با وضعیت مطلوب در این بخش وجود دارد.
از سوی دیگر با هدف گذاری و برنامه‌ریزی ناصحیح در این بخش مواجهیم. به‌عنوان نمونه در استان اصفهان كه در نواحی مركزی و خشك ایران واقع است و ازلحاظ منابع آبی در شرایط مناسبی قرار ندارد، سالیان متمادی كشت صیفی‌جات و حتی برنج صورت می‌گرفت و حالا پس از متوقف شدن این روند، با اعتراض كشاورزان اصفهانی به‌عنوان مشكلی جدید و بروز پیامدهای اجتماعی و اقتصادی هم چون بیكاری در این استان درنتیجه‌ی عدم مدیریت و برنامه‌ریزی صحیح مواجه شده‌ایم.
**محصولات ترا ریخته
محصولات ترا ریخته پدیده‌ی نسبتاً جدیدی در كشاورزی جهان است كه هنوز در بسیاری از كشورها به‌ویژه ایران محل مناقشات فراوانی قرارگرفته است و در مورد فواید و مضرات آن سخنان بسیار متفاوتی در محافل مختلف سیاسی، پزشكی، اقتصادی و كشاورزی در كشور مطرح می‌شود. به‌طور خلاصه تراریخته كردن یك محصول، دست‌كاری (مهندسی) در ژنتیك یك گیاه به‌منظور تغییر یك ویژگی یا صفت یا میزان آن در یك گیاه یا محصول كشاورزی برای رسیدن به وضعیتی مطلوب است.
مواردی ازاین‌گونه دست‌كاری‌ها در بذر محصولاتی همچون گوجه‌فرنگی و برنج به‌منظور تولید بیشتر ویتامین‌های خانواده‌ی ب و یا دست‌كاری در بذر انواع گیاهان برای سازگارتر كردن آن‌ها با تنش‌های محیطی ازجمله دمای محیط یا رطوبت هوا و كاهش مصرف آب صورت گرفته است. در كشور ما كه با مشكلات منابع آبی مواجه هستیم محصولات تراریخته می‌تواند بخشی از راه‌حل این بحران باشد.
پیدا كردن محصولات جانشین با بهره‌وری بالاتر و تغییر الگوی مصرف
انتخاب محصولات جایگزین و تغییر سلیقه و الگوی مصرف گرچه بسیار سخت و زمان‌بر است، اما غیرممكن نیست و دولت می‌تواند بااطلاع رسانی و حمایت از كشاورزان این روند را سرعت ببخشد. برای مثال یك نمونه از محصولات جدیدی كه می‌تواند جایگزینی برای برنج باشد، كینووا است. این گیاه به دلیل ارزش غذایی بسیار بالای خود به خاویار گیاهی معروف است علاوه بر ارزش غذایی بالا مصرف آبی در حدود یك‌پنجم برنج دارد این گیاه را می‌توان در سال 3-4 بار برداشت كرد و بهره‌وری بسیار بیشتری را از اراضی تحت كشت در كشور حتی در استان‌های با بارندگی كم به دست آورد و با توجه به قیمت فعلی آن در جهان (حدود 2 دلار برای هر كیلوگرم در سال 2017) ازلحاظ صادرات و ارزآوری هم می‌تواند بسیار مفید باشد. گیاه كینووا ازلحاظ شیوه‌ی مصرف كاملاً مشابه برنج است و در مقایسه با برنج از كالری كمتری برخوردار است و در كاهش ابتلا به دیابت هم می‌تواند مؤثر باشد.
**صرفه‌های ناشی از مقیاس و زمین‌های كوچك در ایران
قاعده‌ای در علم اقتصاد وجود دارد كه به‌عنوان یك اصل اثبات و پذیرفته‌شده كه تولید در سطح وسیع صرفه‌های ناشی از مقیاس را در پی دارد، به این دلیل كه هزینه‌های ثابت تولید را كاهش می‌دهد؛ چراكه مثلاً در كشاورزی با مقیاس وسیع هزینه‌های كاشت و برداشت در مقیاس وسیع‌تر محصول یا زمین تقسیم می‌گردد و این امر سبب می‌شود قیمت تمام‌شده برای هر واحد كالا بسیار پایین تر از كشت در مقیاس كوچك باشد و حتی سبب می‌شود به دلیل كاهش قیمت، توان رقابت و انعطاف بنگاه و یا كشور صادركننده بالاتر از رقبا باشد عاملی كه در سالیان گذشته و در تولید محصولات مختلف باعث موفقیت كشور چین و از رده خارج كردن رقبا شده است.
در كشورهایی كه كشاورزی موفق و پیشرفته‌ای دارند، اجازه‌ی تقسیم زمین به ابعاد كوچك‌تر به‌هیچ‌وجه وجود ندارد. مقایسه كنید با شرایطی كه در ایران وجود دارد و تفكیك زمین به قطعات كوچك‌تر به دلایل مختلفی چون تقسیم ارث مرسوم است و زمین به چندین قطعه‌ی بسیار كوچك تقسیم می‌شود كه عملاً تولید در آن صرفه‌ی اقتصادی ندارد و یا حتی موارد بدتر تغییر كاربری در زمین‌های حاصل خیز كه به طمع دستیابی به سود حاصل از ساخت مسكن صورت می‌گیرد كه در این زمینه‌ها ضعف قوانین در ایران به‌شدت احساس می‌شود و باید اصلاحاتی صورت بگیرد.
**صنایع تبدیلی حلقه‌ی مفقوده‌ی بخش كشاورزی
در تمامی صنایع صادرات محصول نهایی بالاترین ارزش‌افزوده را دارد و برعكس صادرات مواد اولیه و مواد خام ارزش‌افزوده‌ی بسیار پایینی دارد. بخش كشاورزی نیز از این قاعده مستثنا نیست، معروف‌ترین مثال این بخش صادرات زعفران به‌صورت فله‌ای و بدون بسته‌بندی و عدم استفاده از صنایع تبدیلی است؛ به‌گونه‌ای كه باعث شده باوجود رتبه‌ی اول ایران در تولید زعفران در جهان (95 درصد تولید) در عمل سهم ارزش‌افزوده‌ی این بخش برای ایران در مقایسه با كشورهای دیگر (برای نمونه اسپانیا) كه صرفاً در صنایع تبدیلی و بسته‌بندی قدرتمند هستند، ناچیز بماند و سهم این كشورها 2.5 برابر ایران باشد.
**نقش دولت در بخش كشاورزی بسیار حیاتی است
دولت هم‌اكنون نیز نقش مهمی را در بخش كشاورزی به‌ویژه در خرید تضمینی محصولاتی همچون گندم ایفا می‌كند، اما تنها خرید تضمینی محصولات كافی نیست. وظیفه‌ی دولت در انتقال دانش، اطلاع‌رسانی و معرفی محصولات جایگزین از طریق رسانه‌ها و حمایت از طرح‌های آبیاری و كشت نوین به‌مراتب مهم‌تر است.
گزارش از امیرحسین گنجی مراد
**اداره كل اخبار چندرسانه‌ای**ایرناپلاس**
تهران- ایرناپلاس- ایران سرزمینی نیمه‌خشك و با بارندگی‌های بسیار محدود است. با توجه به آمار بارندگی دهه‌های پیشین و در اثر گرم‌تر شدن كره زمین و تغییر اقلیم، بحران خشك‌سالی و كمبود منابع آبی بسیار جدی‌تر از گذشته ایران را تهدید می‌كند.