به گزارش ایرنا، یكی از این معادن، معدن بوكسیت شاهرود در استان سمنان است كه با هدف توسعه اقتصادی و اشتغالزایی در ارتفاعات شاهوار فعال است.
كوه شاهوار با ارتفاع چهار هزار و 17 متر بلندترین قله در قسمت شرقی رشته كوه البرز است، شاهوار در شمال شهرستان شاهرود و در مرز دو استان گلستان و سمنان واقع شده است.
این كوه علاوه بر آنكه از مهمترین تامین كنندگان آب شهرستان شاهرود و روستاهای كوهپایه آن است، یكی از رویشگاه‌های ارزشمند «سرو كوهی» نیز به شمار می رود و همچنین این كوه نزد اهالی شاهرود به عنوان یكی از نمادهای طبیعی این شهرستان محسوب می‌شود و همواره مورد توجه است.
شهرستان شاهرود یكی از قطب های ذخایر معدنی در كشور است، اما بهره برداری‌های غیراصولی در شاهوار این روزها تهدیدی برای زندگی مردم همجوار این كوه و نابودی گونه های گیاهی و جانوری را در پی دارد.
كارشناسان معتقد هستند كه آلودگی ذخایر آبی، تغییر شیب زمین، كم شدن منابع آب و حضور ریزگردها در منطقه شمالی شاهرود، بخشی از مهمترین آسیب های استخراج بوكسیت از دامنه بلندترین قله البرز شرقی است.
حال شاهوار این روزها ناخوش است و این كوه كه روزگاری مكانی برای استراحت و وقت گذرانی مسافران و اهالی این منطقه بوده است، زخمی كهنه به دل دارد و معدنكاران خراش برقامتش را نشانه گرفته اند.
به عقیده كارشناسان، تخریب شاهوار برای كاهش بیكاری در منطقه نه تنها سودی برای مردم این دیار ندارد، بلكه ابعاد گسترده آسیب های آن ممكن است تا سالیان سال، بار سنگینی را بر دوش دولت های آینده این كشور بگذارد.
** اكتشاف معادن نابودی ذخایر ژنتیكی كوه شاهوار را در پی دارد
استاد گیاه شناسی دانشگاه تهران با اشاره به نامگذاری چهار گیاه به نام كوه شاهوار گفت: فعالیت معدن بوكسیت تاش در كوه شاهوار شاهرود، علاوه بر درختان نظیر اورس، گیاهان كوچك حاوی ذخایر ژنتیكی این منطقه را در معرض نابودی قرار داده است.
حسین آخانی افزود: گیاهان بسیار زیادی برای نخستین بار در دنیا در دامنه كوه شاهوار كشف شدند.
وی با اشاره به تنوع جانوری موجود در دامنه این كوه از مسوولان امر خواست تا برای چالش به وجود آمده این كوه تدابیری اتخاذ كنند.
استاد گیاه شناسی با بیان اینكه ایران در صدر كشورهایی است كه به فرسایش خاكی دچار است، اظهار داشت: بروز ریزگرد و سیلاب از جمله نتایج فرسایش بی رویه و از دست دادن خاك است.
آخانی با انتقاد از جاده سازی های بی رویه در جنگل های كشور، تصریح كرد: كجای دنیا این همه جاده در كوه هایی كه محل زیست جانوان است، ساخته می شود و اكنون در وسط بیابان های بیارجمند و در زیستگاه یوزپلنگ آسیایی در حال جاده سازی هستند كه باید جلوی این كار گرفته شود.
** خسارت معدنكاوی به كوه شاهوار حتمی است
معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست كشور نیز گفت: بهره برداری از معدن بوكسیت شاهوار در شهرستان شاهرود بدون هماهنگی با سازمان حفاظت محیط زیست و فاقد مطالعات مدیریت محیط زیستی است و این سازمان با فعالیت این معدن به شكل فعلی مخالف است.
حمید ظهرابی افزود: فعالیت معدنی شركت بهره‌بردار این معدن، خارج از مناطق چهارگانه تحت حفاظت محیط زیست و در اراضی ملی استان قرار گرفته است، مجوز فعالیت آن نیز از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان سمنان صادر شده است.
وی ادامه داد: جانمایی، واگذاری و نحوه فعالیت این معدن بدون هماهنگی با اداره كل حفاظت محیط زیست سمنان بوده كه به محض اطلاع از فعالیت معدن، نه تنها حفاظت محیط زیست استان مخالفت صریح خود را با فعالیت معدن اعلام كرده بلكه به دفعات و طی مكاتبات متعدد صدمات و پیامدهای تخریبی فعالیت معدن را به دستگاه‌های ذیربط و نظارتی استان گزارش كرده است.
ظهرابی خاطرنشان كرد: از آنجا كه این روند به نتیجه مطلوب نرسید، از طریق شورای عالی معادن، در حال پیگیری هستیم تا بهره بردار این معدن مكلف به رعایت ملاحظات زیست محیطی شود.
** معدنكاوی سیل ویرانگر به همراه دارد
مدیر كل دفتر آموزش و مشاركت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست نیز دراین باره گفت: اگر امروز در دامنه كوه شاهوار به خاطر برداشت مواد معدنی، سیل ویرانگر رخ دهد، همه در بروز و خسارت های آن مقصر هستیم.
محمد درویش افزود: كمترین آسیب سیلاب های احتمالی كوه شاهوار دفن شدن روستای تاش در زیر گل و لای است.
وی با انتقاد از روند تخریب كوه شاهوار، تاكید كرد: ارزش هر هكتار از كوه شاهوار ده ها برابر بیشتر از برداشت هایی است كه از معدن بوكسیت آن برداشت می شود.
درویش با اشاره به از دست دادن سالانه 2 میلیارد تن خاك در كشور، گفت: شدت از دست دادن خاك 6 تا هفت برابر خاك زایی در ایران است، هر تن خاك 28 دلار ارزش دارد و در ایران سالانه 56 میلیارد دلار از پول كشور به خاطر صنعت، كشاورزی و معدن ناپایدار و جانمایی نادرست جاده ها از دست می رود.
مدیركل دفتر مشاركت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: ایران كشوری است كه در كمربند خشكی جهان قرار گرفته، ریزش های آسمانی آن یك سوم میانگین جهانی و میزان تبخیر آن حداقل 50 درصد بیشتر از میانگین جهانی است.
وی با بیان اینكه ایران بیش از 150 رودخانه و برخی از مهمترین تالاب های ثبت شده در كنوانسیون های بین المللی و تعدادی گونه های كمیاب جانوری دارد، اظهار داشت: تمام این منابع آب دائم به خاطر وجود كوه هایی چون شاهوار، دنا، سهند و سبلان است و باید قدر آن را بدانیم.
درویش، درباره شهرهای انسان محور با اشاره به گزارش آژانس محیط زیست اتحادیه اروپا در سال 2016، بیان كرد: بر اساس این گزارش در سال میلادی گذشته بیش از 400 هزار تن بر اثر آلودگی هوا در كشورهای عضو این اتحادیه دچار مرگ زودرس شدند.
وی ادامه داد: این آمار از این نظر دارای اهمیت است كه اتحادیه اروپا شامل كشورهایی می شود كه از بهترین استانداردهای سوخت و خودرو برخوردارند.
** كوه شاهوار زیر نظر محیط زیست قرار گیرد
دبیر ستاد مردمی حفاظت از طبیعت شاهرود نیز گفت: كوه شاهوار این شهرستان یكی از مهمترین منبع زندگی انسان و حیات وحش باید زیر مجموعه سازمان حفاظت محیط زیست قرار گیرد.
امیرحسین ولیان افزود: كوه شاهوار زیستگاه حیوانات كمیاب مانند خرس و آهو و درختان مهمی چون ارس است كه رسیدگی به آن ها ضروری است.
وی، به برداشت از معدن بوكسیت این كوه اشاره و اظهار داشت: از آنجا كه برای برداشت معدن بوكسیت لایه های بیرونی كوه شكافته می شود، صدمات زیادی مانند از بین رفتن درختان و نیز كوچ حیوانات وارد می شود.
دبیر ستاد مردمی حفاظت از طبیعت شاهرود، این نوع برداشت از معدن را موجب وارد شدن صدمات جبران ناپذیری به طبیعت برشمرد و ادامه داد: در بالادست روستای تاش معدن زغال سنگ هم از سال ها پیش فعال است اما معدنی كه با ایجاد حفره ای در دل كوه از عمق زمین برداشت كرده و در سطح زمین خرابی چندانی به بار نداشته و آسیب زیادی به محیط زیست وارد نكرده است.
ولیان تصریح كرد: بوكسیت معدنی بسیار متفاوت و ویرانگر است چون روباز بوده و تمام خوراك خود را از سطح زمین برداشت می كند.
وی گفت: كوهی كه خاك و پوشش گیاهی آن برداشته شود دیگر زنده نیست، برداشت این معدن روباز در چهار سال گذشته نزدیك به 200 هكتار از سطح شاهوار را تخریب كرده است.
ولیان تصریح كرد: پس از برگزاری چند اجتماع، با برخی مسئولان استانی مرتبط با موضوع نشست هایی برگزار شد.
وی ادامه داد: در حالی كه پروانه برداشت میلیون ها متر مربع از معدن شاهوار صادر می شود، از پوشش گیاهی آن خبر ندارند، شاهوار یكی از كانون های پژوهش گیاه شناسی دانشمندان است .
دبیر ستاد مردمی حفاظت از طبیعت شاهرود با بیان اینكه قرار است برای برداشت بوكسیت حدود چهار میلیون متر مربع از وسعت شاهوار كاوش شود، یادآور شد: معدن كاوی برای برداشت بوكسیت از روستای تاش شروع می شود و در ارتفاعات روستاهایی چون قطارزرشك، ابرسیج، میغان و ابر ادامه می یابد به گونه ای كه تمام پهنه را عاری از گیاه می كنند و در نهایت صخره ای خشك برجای خواهد گذاشت.
ولیان با اشاره به شروع اعتراضات مردمی از سال 90 و همزمان با آغاز به كار معدن در تاش، بیان كرد: در آن زمان هشدارهای لازم داده و با مردم روستاهای اطراف معدن در باره مضرات آن سخن گفته شد.
** تخریب منابع آب با استخراج معدن از كوه شاهوار
استادیار گروه زمین‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی شاهرود، درباره استخراج اكسید و هیدروكسید آلومینیوم از دامنه شاهوار، بیان كرد: سرچشمه و سرشاخه‌های سیستم جمع‌آوری آب در حوضه آبخیز شاهرود- بسطام از ارتفاعات شمالی شاهرود یعنی شاهوار سرچشمه می‌گیرد و هرگونه دست‌كاری زمین در این سرشاخه‌ها، تأثیر مستقیمی بر منابع آب این منطقه دارد.
عبدالرضا جعفریان افزود: در فرآیند استخراج روباز معدن بوكسیت شاهوار، با ایجاد انفجارهای بزرگ، سنگ‌های آهكی بیش از 200 میلیون ساله را تخریب می‌كنند تا در حفره های كارستیك این سنگ‌آهك به ماده معدنی بوكسیت برسند.
وی با بیان اینكه این سنگ‌های آهكی به‌عنوان باطله معدن در مسیرهای آبراهه‌ای یا نقاط دیگر رها می‌شود، اظهار داشت: در حالی كه با این روش، درواقع سنگ مخزن منابع آب شاهوار نابود و به‌عنوان باطله دور ریخته شده و فقط ماده معدنی بوكسیت پس از سنگ‌جوری و سنگ‌شكنی بار كامیون می شود.
این استاد دانشگاه تخریب سنگ مخزن شاهوار را بسیار نگران‌كننده دانست و گفت: چشمه‌های بزرگ و با آبدهی بالا در ناحیه شاهوار در مجاورت معدن ازجمله چشمه پیرمیشی٬ چشمه پری خانی و چشمه امیر دارای سنگ مخزنی آهك كارستیك هستند كه آب را در خود ذخیره كرده و از محل این چشمه‌ها جاری می‌شوند.
جعفریان، به تغییر شیب توپوگرافی در مرز حوضه آبخیز شاهرود اشاره كرد و افزود: این معدن كاری در مرز شمالی حوضه آبخیز شاهرود - بسطام و در مجاورت حوضه آبخیز علی‌آباد گرگان قرار دارد، بنابراین چنین تخریب وسیعی سبب می‌شود كه شیب توپوگرافی در حوضچه‌های جمع‌آوری آب در این مرز به سمت شمال تغییر كرده و آب بین حوضه‌ای حوضچه‌های متعلق به حوضه آبخیز شاهرود- بسطام از این بخش جدا و به سمت حوضه آبخیز علی‌آباد گرگان در مرز مشترك جاری شود.
وی تاكید كرد: عناصر این فلزات سنگین وارد منابع آبی نزدیك ماده معدنی شده و از طریق سیستم زهكشی آب‌های ناحیه به سرتاسر حوضه آبخیز شاهرود - بسطام منتقل می‌شود.
به گزارش ایرنا، از 70 نوع ماده معدنی شناسایی شده در كشور، 42 ماده در سمنان وجود دارد و این استان در برخورداری از میزان ذخایر گچ و نمك رتبه اول، ذخایر زغال سنگ و سلستین رتبه سوم كشور را دارا است.
كمبود منابع آبی، آلودگی آب های منطقه، احتمال وقوع سیل و به زیر آب فرو رفتن روستاهای دامنه شاهوار و بروز پدیده نوین ریزگردها در شمال شرق كشور و آسیب به پوشش گیاهی و حیات وحش، از جمله ضررهای معدن كاوی گسترده در این نقطه است.
به نظر می رسد هرگونه بهره برداری اقتصادی از منابع خدادادی، در ابتدا باید مبتنی بر مصون نگه داشتن دیگر عرصه های طبیعی باشد، اگر قرار است از ماده معدنی به سود منطقه بهره برداری اقتصادی شود، در وهله اول باید سلامت طبیعت، زیست گیاهی و جانوری و حیات انسان مدنظر قرار گیرد و در هر گونه برداشت برای توسعه اقصادی، منوط به مراقبت زیست محیطی تعیین شود.
7339/6103
سمنان - ایرنا - بهره برداری های روباز از معادن در حالی با هدف توسعه اقتصادی و اشتغالزایی رخ می دهد كه برخی كارشناسان این مساله را خطری جدی برای چرخه زیست گیاهی، جانوری و انسانی می دانند.
