بحران در سوریه از اسفند ماه 1389 به صورت مشخص با تحركاتی در مناطق جنوبی و نزدیك مرزهای اردن و شهر درعا آغاز شد و پیش از آن با توجه به برخی تحركات در كشورهای عرب نظیر تونس و مصر مخالفان دولت سوریه نیز برخی تجمع های اعتراض آمیز در بازار حمیدیه دمشق برگزار و برخی از آنان نیز در این ارتباط دستگیر شدند.
با برگزاری مراسم تشییع جنازه برای كشته های اعتراض های مسلحانه روز جمعه آخر اسفند ماه 1389 در درعا رفته رفته برخی از شهرهای مرزی دیگر سوریه شاهد برگزار تجمع های اعتراض آمیز شد و شدت این اعتراض ها در شهرهای مرز شمال غرب سوریه و استان های ادلب و حما و حمص بیش از دیگر مناطق بود.
اوج این اقدامات را با توجه به نزدیكی شهر جسر الشغور به مرزهای تركیه و فعالیت های این كشور برای حمایت از تروریست ها باید در این شهر دنبال كرد كه در جریان اشغال برخی مراكز اداری و دولتی نیروهای پلیس و دیگر ماموران در یك اقدام جنایتكارانه و به صورت فجیع كشته و جنازه های قطعه قطعه شده آنان در بین زباله های این شهر رها شدند.
با افزایش این اقدامات كه با حمایت های مالی ، تسلیحاتی ، لجستیك و آموزشی برخی كشورهای همسایه سوریه در چهارسوی این كشور با ایجاد مراكز هماهنگی و برنامه ریزی از سوی افسران عالی رتبه كشورهای عربی و غربی انجام می شد ، در داخل سوریه و به طور مشخص در دمشق نیز برخی تحركات از سوی سفارتخانه های كشورهایی چون امریكا و كشورهای عربی با سفر به شهرهای مختلف سوریه و دیدار با مخالفان و تحریك آنان افزایش یافت و كار به جایی رسید كه شماری از سوری ها در سال 1390 با اجتماع در برابر سفارتخانه های عربستان سعودی و قطر در دمشق نسبت به حمایت های آنان از تروریست ها اعتراض كردند و در كمتر از یك هفته مسوولان این دو سفارتخانه مجبور به ترك دمشق شدند.
این كشورها در زمان ترك سوریه و قطع رابطه با این كشور هیچ وقت فكر نمی كردند كه روزی فرا رسد كه با چراغ سبز خود بخواهند برخی كشورها را برای از سرگیری روابط با دمشق مامور كنند و همیشه به دنبال این نقشه بودند كه در فردای سقوط دولت سوریه و به دست گرفتن امور در آن و برگزاری نماز جمعه در مسجد اموی دمشق با حضور سران برخی كشورهای حامی تروریست ها چگونه با دولتمردان جدید این كشور كه برخی از آنان را سال ها مورد حمایت خود قرار داده و پرورانده اند ، برخورد كنند.
این كشورها سرمست از غرور به خاطر برخی دستاوردها و تصرفات اولیه در برخی مناطق سوریه برای رسیدن به اهداف خود در این كشور تا جایی پیش رفتند كه كرسی سوریه در اتحادیه عرب را از دست این كشور خارج و آن را برای مدتی حتی به مخالفان دولت سوریه واگذار و پرچم آنان را نیز در مقابل صندلی به نمایش گذاشتند.
در چنین فضایی دولت سوریه و وزارت خارجه این كشور نیز بارها و بارها با صدور بیانیه از كشورهای همسایه و حامیان تروریست ها به صورت سربسته درخواست كرد تا با رعایت حسن همجواری به حمایت های خود از عناصر مسلح و تروریست پایان داده و دست از ادامه اقدامات خود برای ناامن كردن این كشور بردارند.
آنان در چنین فضایی امیدوار به طرح های و نقشه های خود در اتاق های فكر مانند موك در اردن و اضنه در تركیه همچنان مشغول برنامه ریزی ، هماهنگی و سازماندهی برای اعزام تروریست ها و حمایت های لازم از آنان بودند تا كار دولت سوریه را یكسره كنند.
در جریان بحران هشت ساله سوریه 360 هزار تروریست وابسته به بیش از یكصد و سه گروه تروریستی از 120 كشور كه مورد حمایت برخی كشورهای غربی – عربی و رژیم صهیونیستی بودند ، شناسایی شدند كه اكنون با قلع و قمع آنان در سراسر این كشور حدود 146 هزار تروریست وابسته به گروه های مزبور از 60 كشور جهان در ادلب مستقر می باشند.
درست در چنین زمانی بود كه تروریست ها و حامیان آنان در اوج افزایش مناطق اشغالی خود در سوریه به یكباره با ورود بازیگران جدید به عرصه سوریه شامل ایران و روسیه ورق ها بحران بازگشت و خواب های تروریست ها و حامیانشان پریشان شد و اكنون پس از چند سال امید این تروریست ها در سرزمین سوریه برای به قدرت رسیدن به یاس گراییده و بیشتر به فكر حفظ خودشان در این كشور هستند تا به دست گیری قدرت و حكومت بر سرزمین شام.
در چنین فضایی كه برای تروریست ها ایجاد شده است ، كشورهای حامی آنان نیز كه همه چیز را به یكباره از دست رفته می بینند و 44 میلیارد دلار هزینه بدون هیچ دستاورد و نتیجه ای برای بحران سوریه صرف كرده اند ، تلاش دارند تا با استفاده از روش ها و فرصت های مختلف رفته رفته باب گفت و گو و مناسبات را با سوریه دوباره از سر گیرند.
بشار اسد رییس جمهوری سوریه در آخرین مصاحبه خود با یكی از روزنامه های كویتی به صورت سربسته به این موضوع اشاره كرد كه شماری از كشورهای غربی و عربی اكنون در حال رایزنی برای بازگشایی سفارتخانه های خود در سوریه و از سرگیری روابط با این كشور هستند.
آنان حتی با برخی برنامه ریزی های در جریان برگزاری هفتاد و سومین مجمع عمومی سازمان ملل متحد و حضور ولید المعلم وزیر خارجه و امور مهاجران سوریه زمینه دیدار و گفت و گوی كوتاه وی را با شیخ خالد بن احمد آل خلیفه وزیر خارجه بحرین فراهم كردند كه این دیدار با توجه به این كه اولین دیدار از سال 2011 میلادی و زمان آغاز بحران سوریه بود ، با استقبال رسانه های مختلف مواجه شد و بسیاری از تحلیلگران آن را با چراغ سبز ریاض به بحران برای از سرگیری روابط ارزیابی و تحلیل كردند.
البته عربستان پیش از آن با اعزام نمایندگانی به دمشق و دیدار با برخی از مسوولان امنیتی رده بالای سوریه پیشنهادیی را به این كشور برای بازسازی سوریه و تبدیل آن به روزهای قبل از بحران در ازای قطع رابطه با ایران و خارج كردن حزب الله از این كشور ارایه كرده بود.
در چنین فضایی حتی امریكا نیز با اعزام یك گروه از ماموران خود به دمشق و دیدار با مسوولان امنیتی سوریه تلاش های خود را برای از سرگیری روابط و گرفتن امتیاز در فردای بحران مانند بازسازی مناطق نفتی ارایه كرده است كه هر دو پیشنهاد عربستان و امریكا از سوی دمشق رد شده و حتی باردیگر به آنان حمایت های هشت سال گذشته از تروریست ها یادآوری شده است.
در لبنان نیز اكنون در ارتباط با از توسعه روابط با سوریه در مرحله پسابحران و بازسازی این كشور بین مقام های لبنانی اختلاف بروز كرده است و در حالی كه برخی به دنبال آماده كردن خود برای ورود به عرصه بازسازی و از سرگیری روابط و توسعه آن برای بردن منافع اقتصادی هستند ، برخی دیگر به خاطر سابقه و پیشینه خود در ارسال سلاح و پول و امكانات از طریق راه های آبی و مدیترانه به بنادر سوریه برای تروریست ها با حمایت عربستان اكنون شرمنده از دیروز خود با توسعه روابط بین بیروت و دمشق مخالفت می كنند.
در همین حال بر اساس برخی گزارش ها طرفداران این نظر در لبنان نیز به خاطر عقب نماندن از دریافت سهم برای بازسازی سوریه با ایجاد شركت هایی و وارد كردن افرادی در آنها تلاش می كنند تا بتوانند با وجود سابقه گذشته خود در صورت امكان سهمی از بازسازی سوریه بدست آورند.
در اردن نیز تقریبا وضعیت مشابهی وجود دارد و در حالی كه دولت این كشور هشت سال از تروریست ها حمایت های مختلف آموزشی و رسانه ای انجام داد ، اكنون با توجه به رسیدن ارتش سوریه به مرزهای مشترك با اردن این كشور روی نزدیك شدن به سوریه را به خاطر پیشینه گذشته ندارد در عین حال به خاطر منافعی كه ترانزیت كالا بین اردن و سوریه و راه ارتباط برای كشورهای عربی جهت صدور كالا دارد ، نمی خواهد از این غافله نیز عقب بماند.
لیث شبیلات رهبر برجسته مخالفان دولت اردن روز 22 مهر ماه خواستار آن شده تا دولت این كشور از دولت سوریه عذرخواهی كند.
وی با انتشار یادداشتی خطاب به عمر رزاز نخست وزیر اردن ضمن اشاره به برخی تلاش ها در اردن از سوی مسوولان كشورهای عرب برای هماهنگی و اعزام تروریست ها به سوریه ، خواستار آن شده كه دولت كشورش روابط خود را با دمشق به طور كامل برقرار كند، همچنین از رهبران كشورش خواسته است تا از دولت دمشق به خاطر دشمنی در سال های گذشته و همكاری با برخی كشورهای عرب و رژیم صهیونیستی علیه بشار اسد رییس جمهوری سوریه عذرخواهی كنند.
دولت تركیه نیز كه نوك پیكان حمایت از تروریست ها در سوریه در هشت سال بحران این كشور بود ، اكنون از سوی برخی مخالفان خود در داخل به خاطر مشكلات و مسایلی كه برای خود تركیه از بابت حمایت از سران تروریست های فعال در سوریه و قطع رابطه با این كشور ایجاد كرده است مورد سرزنش قرار می گیرد.
حتی در جریان آخرین رقابت های انتخاباتی در تركیه برخی از رقبا یكی از مواضع خود را در صورت پیروزی در انتخابات از سرگیری روابط با سوریه اعلام می كردند و این خود گویای وجود دو نوع فكر مختلف و مقابل هم در ارتباط با بحران سوریه در كشور همسایه است.
البته مسوولان و مقام های این كشور نیز اكنون به بسیاری از اشتباهات خود در خصوص بحران سوریه پی برده و همین كه تركیه به عنوان یكی از كشورهای ضامن اجرای مناطق كاهش تنش نقش آفرینی می كند و در خصوص راه های سیاسی برای حل بحران سوریه حضور دارد ، خود بهترین گواه بر این است كه راه رفته هشت ساله اشتباه بوده است و اكنون به خاطر سنگینی اشتباه گذشته حاضر نیست به فوریت تغییر ریل داده و تلاش دارد تا این مسیر را به صورت تدریجی و با برخی اقدامات انجام دهد.
در ارتباط با عراق یعنی همسایه شرقی سوریه وضعیت تا حدودی متفاوت بود و با توجه به مواضع دوگانه بین دولت این كشور و برخی گروه ها و عشایر طرفدار تروریست ها در مناطق غربی عراق با دیگر كشورهای همسایه سوریه قابل مقایسه نیست.
عراق حتی در زمانی كه تروریست ها از طریق سوریه وارد این كشور شدند و بین دو كشور رفت و آمد داشتند با بسیج نیروها و امكانات خود به صورت گسترده با حمایت مراجع و اعلام جهاد برای بازپس گیری شهرهای اشغالی ضمن بستن راه های ارتباطی و تداركاتی تروریست ها به سوریه به صورت غیرمستقیم نیز كمك كرد تا این كشور بتواند راحت تر به اهداف خود علیه تروریست ها دست یابد.
اكنون نیز ابراهیم جعفری وزیر خارجه عراق برای یك دیدار سه روزه در دمشق بسر می برد و در جریان دیدار با مقام های این كشور از جمله بشار اسد رییس جمهوری سوریه قرار است در خصوص راه های توسعه و گسترش روابط بغداد - دمشق رایزنی كند كه بدون شك یكی از محورهای این گفت و گو در خصوص راه های مبارزه با تروریست های حاضر در مرزهای مشترك دو كشور خواهد بود.
بازگشایی گذرگاه های مرزی بین دو طرف برای انتقال كالا و مسافر با هدف رونق اقتصادی دو كشور نیز از جمله دیگر اهداف سفر وزیر خارجه عراق به سوریه است.
نتیجه این كه حامیان غربی _ عربی تروریست ها در كنار رژیم صهیونیستی در یك اقدام نسنجیده و بدون تحلیل درست از اوضاع و مناسبات سوریه با برخی كشورهای دوست و هم پیمان با یك اقدام اشتباه موجب شدند تا بسیاری از زیرساخت های این كشور از بین رفته و خودشان نیز با صرف هزینه های هنگفت اكنون سرافكنده از این بحران خارج می شوند و به دنبال آن هستند تا در صورت فراهم شدن برخی زمینه ها برای از سرگیری روابط با دمشق از آن برای رسیدن به احیاء روابط استفاده كنند و همه اینها نتیجه برآوردهای غلط از اوضاع و تحلیل منطقه غرب آسیا و همراهی و همپیمانی با برخی قدرت های خارج از منطقه برای رسیدن به اهداف آنان در منطقه است .
سخن آخر این كه بهتر است كشورهای منطقه به جای برخی نقش آفرینی ها برای قدرت های خارج از منطقه كه هیچ نفعی برای ملت های منطقه غرب آسیا ندارد ، راه استقلال و همراهی با دیگر كشورهای مستقل آن را در پیش گرفته تا بتوانند در سایه همكاری و همدلی ضمن حل مسایل و مشكلات منطقه در سایه ثبات و امنیت در كنار یكدیگر زندگی كنند.
بی دلیل نیست كه برخی كشورهای اكنون اجازه نمی دهند تا بحران سوریه به پایان برسد چون نیك واقف هستند كه با پایان بحران این كشور دمشق باردیگر در صحنه منطقه ای نقش آفرینی كرده و طرح ها و برنامه های آنان را كه با همدستی در این منطقه در حال اجراست ، برهم خواهد زد.
از داود پورصحت
خاورم*1436*1586
تهران- ایرنا- سوریه می رود كه این روزها با آزادی آخرین بخش های تحت اشغال در برخی مناطق باردیگر تمامیت ارضی خود را به دست آورده و پیروزی خود را در پایان بحران هشت ساله جشن بگیرد.
