فرش دستباف، نمد، زیورآلات و سوزن دوزی تركمن، جاجیم بافی روستای زیارت گرگان، ابریشم بافی قزلباش های رامیان و مینودشت، سوزن دوزی شاهكوه و قوم بلوچ و نیز دوخت های سنتی پوشاك در ببن فارس ها از جمله صنایع دستی اقوام ساكن در گلستان است كه با هنرمندی زنان و دختران و بعضا مردان این استان، هر كدام نام و آوازه خود را در بین خریداران داخلی و خارجی دارند.
پیشینه هفت هزار ساله استان گلستان و ظرفیت های فرهنگی و هنری بویژه تنوع و مرغوبیت صنایع دستی اقوام آن كه می تواند در آن سوی مرزها نیز عرضه شود، گویای این نكته است كه در این حوزه راه زیادی برای پیمودن وجود دارد.
استان گلستان كه به گفته سرپرست معاونت صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این استان دارای 30 هزار هنرمند درحوزه صنایع دستی است كه 22 هزارو 186 نفر آنان شناسایی شده اند، ظرفیت بزرگی برای تولید انواع صنایع دستی دارد.
مریم حاجی ابراهیمی می گوید: هم اكنون در این استان 28 رشته صنایع دستی بومی و حدود 70 رشته صنایع دستی غیربومی وجود دارد كه تاكنون 45 محصول آن نشان ملی مرغوبیت و 9 محصول نیز مهر اصالت بین المللی دریافت كرده اند.
موارد ذكر شده تنها بخشی از ظرفیت های صنایع دستی گلستان است كه به اعتقاد كارشناسان می توان با سرمایه گذاری مناسب و حمایت بیشتر از فعالان این حوزه، مسیر را برای حضور هرچه بیشتر محصولات هنرمندان این استان در بازارهای جهانی هموار كرد.
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان 23 مرداد امسال درجمع خبرنگاران از صدور سالانه 1.5 میلیون دلار انواع صنایع دستی به خارج از كشور در دو سال اخیر خبر داده بود، اما این رقم در نیمه نخست امسال به 603 هزار و 336 دلار رسیده است.
ابراهیم كریمی یكی از مشكلات صنایع دستی گلستان برای حضور در بازارهای جهانی را نداشتن پایانه تخصصی صادرات در استان ذكر كرده و گفته است: به دلیل فعال نبودن این پایانه تخصصی، بسیاری از صنایع دستی گلستان از گمرك استان های دیگر صادر می شود و این امر سبب شده تا آمار دقیقی از میزان صادرات وجود نداشته باشد.
به گفته این مقام مسئول، صادرات صنایع دستی از گلستان بیشتر در قالب تجارت چمدانی انجام شده و غالبا شامل آثاری در حوزه چاپ باتیك، گلیم، منبت و احجام چوبی بوده است.
كریمی، توجه به بازاریابی و فروش صنایع دستی را مهم دانسته و گفته است: پیدا كردن بازارهای فروش متعدد به رفع دغدغه هنرمندان صنایع دستی و سودآوری و تامین معیشت آنان كمك می كند.
با توجه به اینكه گمرك اینچه برون گنبدكاووس تنها گمرك زمینی استان گلستان محسوب و صادرات استان از این گمرك انجام می شود، احداث پایانه تخصصی صادرات صنایع دستی گلستان در محل این گمرگ از دو سال پیش مطرح بوده اما به گفته مریم حاجی ابراهیمی سرپرست معاونت صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی این استان، همچنان در مرحله رایزنی برای واگذاری زمین و پیدا كردن سرمایه گذار برای احداث آن قرار دارد.
درحالی كه از 400 رشته صنایع دستی موجود درجهان 300 و بعضا تا 370 رشته آن در كشور ما تولید می شود و از این حیث جزو هشت كشور برتر جهان هستیم، میزان صادرات صنایع دستی كشورمان كه تولیدات آن قدمتی چند هزار ساله دارد، نسبت به حجم تجارت جهانی این حوزه بسیار پایین است.
حجم تجارت جهانی صنایع دستی براساس آمارهای اعلام شده در سال 1393 حدود 14 تا 14،5 میلیارد دلار بوده و قطعا آمارهای جدید، ارقام بیشتری را نشان خواهد داد، اما كشور ایران در رتبه 31 صادرات صنایع دستی قرار دارد.
نكته ای كه اوایل شهریور امسال معاون رییس جمهوری و رییس سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری در مراسم گشایش سی امین نمایشگاه ملی صنایع دستی ایران به آن اشاره و ابراز امیدواری كرده بود كه با حمایت های بیشتر دولت، فروش صنایع دستی در داخل و صادرات آن به خارج در آینده نه چندان دور به مرز دو میلیارد دلار در سال برسد.
علی اصغر مونسان در این مراسم، تحول در بسته بندی و چیدمان و كیفیت محصولات را در تحقق رقم دو میلیارد دلاری پیش بینی شده برای فروش و صادرات بیشتر صنایع دستی موثر دانسته بود.
وی همچنین گفته بود كه آمار دو ماهه اول سال 97 نشان می دهد در ماه های فروردین و اردیبهشت 32 میلیون دلار صادرات صنایع دستی داشته ایم كه از رشد 66 درصدی نسبت به دو ماهه اول سال 96 خبر می دهد.
این مقام مسئول همچنین در 17 اسفند 96 در نشست شورای سیاستگذاری راهیان نور و مستند به آمار گمرك جمهوری اسلامی ارزش صادرات صنایع دستی دستی در سال 95 را 240 میلیون دلار و با احتساب تجارت چمدانی مجموعا حدود 500 میلیون دلار اعلام كرده بود.
با این حال، آمار و ارقام های اعلام شده در سطح ملی و استانی نه تنها رضایت بخش نیست بلكه ضرورت برنامه ریزی بهتری برای حضور و سهم بری بیشتر صنایع دستی ایران و گلستان از بازارهای جهانی را بیشتر آشكار می كند.
بدون تردید موقعیت جفرافیایی گلستان و واقع شدن در مسیر دو مقصد تفریحی شمال و زیارتی خراسان رضوی (مشهد) كه هرساله و فقط در فصل بهار و تابستان چند ده میلیون مسافر از این استان گذر می كنند و وجود 2500 مكان تاریخی، فرهنگی و طبیعی از ظرفیت های مطلوب برای جذب گردشگر و فروش صنایع دستی است.
به گفته كریمی مدیركل میراث فرهنگی گلستان در نیمه نخست امسال حدود 15 میلیون مسافر و گردشگر از جاذبه های تاریخی، فرهنگی و طبیعی این استان بازدید كرده اند كه از این تعداد حدود دو میلیون و پانصد هزار نفر كه قریب سه هزار نفر آن گردشگر خارجی بودند، در گلستان اقامت داشته اند.
به اعتقاد كارشناسان، موقعیت جغرافیایی گلستان، تعدد مكان های طبیعی و تاریخی در كنار ظرفیت های فرهنگی و هنری اقوام ساكن در آن، فرصتی كم نظیر برای عرضه صنایع دستی است كه بایستی از آن بیشتر استفاده شود.
مریم آق آتابای از كارشناسان حوزه صنایع دستی شرق گلستان نیز با بیان اینكه تولید صنایع دستی در گذشته جزیی از فرهنگ یك قوم و همچنین منبع درآمدی برای هنرمندان بوده است، گفت: اگر در گذشته ساخت زیورآلات، طراحی سنتی روی پوشاك و بافت فرش و نمد برای اعضای خانواده و به صورت دستی مرسوم بوده اما امروزه برخی از این صنایع دستی، جنبه كاربردی و عمومی پیدا كرده است.
وی افزود: امروز هنرمندان صنایع دستی كم توجه به درجه و مهر اصالت صنایع دستی تنها به امر تولید و نگاه كاربردی آن درجامعه می اندیشند درحالی كه باید نگاه اول در این حوزه حفظ اصالت ها، فرهنگ ها و تولید با كیفیت باشد.
آق آتابای اضافه كرد: تولید با كیفیت صنایع دستی برگرفته از فرهنگ و اصالت اقوام و نیز قیمت مناسب كه توانایی خرید را برای مردم فراهم كند، یك اصل مهم در این حوزه است زیرا به حفظ فرهنگ و اصالت اقوام و انتقال آن به نسل آینده كمك می كند.
وی معتقد است كه گلستان درحوزه صنایع دستی ظرفیت های خوبی دارد و باید از این ظرفیت با شناسایی و ساماندهی هنرمندان و فعالان این حوزه و فراهم كردن زیرساخت های مناسب برای عرضه آن گام های بلندتری برای توسعه صنایع دستی برداشت.
این كارشناس صنایع دستی تصریح كرد: در این استان بویژه در روستاهای هدف گردشگری آن اعم از مناطق تركمن نشین و دیگر اقوام محلی و قزلباش هنوز هنرمندانی هستند كه با حفظ اصالت ها در تولید صنایع دستی گام بر می دارند اما نیاز به حمایت های بیشتری دارند.
وی به وجود گمرك اینچه برون گنبدكاووس و روستاهای مرزی این شهرستان كه هنوز تعاریف خاص از فرهنگ بومی منطقه دارند نیز اشاره كرد و گفت: از این ظرفیت ها می توان برای تولید محصولات با كیفیت و صادرات آن با راه اندازی پایانه صادراتی ویژه صنایع دستی اقدام كرد.
آق آتابای برگزاری جشنواره اقوام، برپایی نوروزگاه ها، ایجاد بازارچه های دائمی و یا برپایی نمایشگاه های موقت عرضه صنایع دستی به مناسبت های مختلف را از راهكارهای مهم در توسعه صنایع دستی اقوام ساكن در گلستان و نیز ایجاد درآمد و اشتغال پایدار برای آنان دانست.
وی افزود: چنین اقداماتی علاوه بر تحقق اهداف اشاره شده، در ایجاد شور و نشاط اجتماعی در بین اقوام و مهمتر از آن آشنایی بیشتر اقوام با آداب و رسوم دیگر اقوام و حفظ و احیای فرهنگ ها، اصالت ها و انتقال آن به نسل آینده كمك شایانی می كند.
آق آتابای، ظرفیت های گردشگری گلستان را فرصت خوبی برای عرضه صنایع دستی به مسافران و گردشگران داخلی و خارجی دانست و اضافه كرد: درصورت ایجاد زیر ساخت های مناسب بوم گردی روستایی كه درحال انجام است، براحتی می توان ارزش افزوده بیشتری برای هنرمندان و فعالان این حوزه ایجاد كرد.
درهمین پیوند سرپرست معاونت صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی گلستان گفت: در صورت حمایت بیشتر از حوزه صنایع دستی استان و ایجاد زیرساخت های مناسب می توان تا 40 درصد ارزش افزوده بیشتر عاید هنرمندان این بخش كرد كه بطور میانگین هر یك ماهانه حدود هشت میلون ریال درآمد دارند.
مریم حاجی ابراهیمی، ارزش فروش صنایع دستی گلستان بدون فرش دستباف را درنیمه نخست امسال 117 میلیارد ریال اعلام كرد و افزود: از این مبلغ 13 میلیاردو 667 میلیون ریال آن معادل 603 هزارو 336 دلار صادرات بوده كه انواع گلیم، نمد، چرم و زیورآلات از مهمترین اقلام صادراتی و به كشورهایی همچون آلمان، انگلستان، سوئد و ایتالیا صادر شده است.
وی، احداث پایانه صادراتی صنایع دستی گلستان در مرز اینچه برون، اعطای تسهیلات با كارمزد پایین به فعالان صنایع دستی و مشاغل خانگی، تجهیز رایگان كارگاه ها و راه اندازی مراكز تخصصی صنایع دستی در گلستان را از جمله راهكارهای حمایت از صنایع دستی اقوام ساكن در این استان برشمرد.
حاجی ابراهیمی گفت: برگزاری دوره های آموزشی برای شاغلین، اعطای مهر اصالت و درجه هنری به فعالان و صنعتگران صنایع دستی استان، ایجاد بازارچه های صنایع دستی، برگزاری نمایشگاه های رایگان، ارائه تسهیلات به صادر كنندگان صنایع دستی، ایجاد فروشگاه های صنایع دستی و گسترش فعالیت آن در فضای مجازی از دیگر راهكارهای حمایت از فعالان این بخش است.
این مقام مسئول، تاثیر برگزاری جشنواره فرهنگی اقوام در گلستان را نیز در معرفی صنایع دستی اقوام این استان مهم دانست و افزود: استفاده از تجارب حرفه ای و هنری اقوام دیگر استان ها، آشنایی بازرگانان با هنرمندان و تولید كنندگان صنایع دستی و نیز افزایش فروش محصولات هنرمندان از دیگر مزایای برگزاری این جشنواره می باشد.
حاجی ابراهیمی گفت: هم اكنون در گلستان تنها در سه شهر گرگان، گنبدكاووس و علی آباد بازارچه صنایع دستی فعال است و در سه شهر دیگر نیز این بازارچه در حال احداث بوده و در دیگر شهرها درصورت واگذاری زمین یا ساختمان مناسب، میراث فرهنگی آمادگی احداث یا تجهیز بازارچه را دارد.
وی به تسهیلات پرداختی به حوزه صنایع دستی گلستان نیز اشاره كرد و اظهار داشت: از سال 96 تانیمه نخست امسال به 1242 صنعتگر حوزه صنایع دستی این استان مجموعا 143 میلیارد و 319 میلیون ریال تسهیلات ازمحل مشاغل خانگی و تسهیلات اشتغال فراگیر روستایی و شهری پرداخت شده است.
به گفته وی، تسهیلات پرداختی درحوزه مشاغل خانگی به 431 نفر و به مبلغ 37 میلیارد و 880 میلیون ریال و درقالب تسهیلات اشتغال فراگیر روستایی و شهری به 811 نفر به مبلغ 105 میلیارد و 439 میلیون ریال بوده است.
سرپرست معاونت صنایع دستی میراث فرهنگی گلستان همچنین از برگزاری دوره های آموزشی شاغلین صنایع دستی با هدف ارتقای سطح دانش و مهارت هنرمندان این حوزه برای افزایش كمی و كیفی محصولات خبر داد.
وی اظهار داشت: این دوره ها در 14 شهرستان گلستان برگزار شده كه كارآفرینی و ایجاد كسب و كار، مدیریت تولید، بازرگانی و بازاریابی، بازاریابی بین المللی با رویكرد صادرات و دوره تخصصی رنگرزی از مهمترین عناوین دوره های آموزشی بوده است.
حاجی ابراهیمی از فعال بودن 33 شركت تعاونی درحوزه صنایع دستی گلستان نیز خبر داد و افزود: با این حال دسترسی آسان و ارزان به مواد اولیه مرغوب بومی، ارائه مشاوره های تخصصی در زمینه طراحی، تولید و تولید مطابق سلیقه بازار و بازاریابی برای فروش محصول از زیرساخت های مورد نیاز برای توسعه كمی و كیفی صنایع دستی گلستان است.
به گزارش ایرنا، استان مرزی گلستان در شمال ایران با برخورداری از آثار تاریخی و فرهنگی و جاذبه های طبیعی بسیار از جمله جنگل، دریا، دشت و كشتزارهای سبز و طلایی، رنگین كمانی از زیبایی ها است.
استان گردشگر پذیر گلستان یك میلیون و 869 هزار نفر جمعیت دارد كه از اقوام و مذاهب مختلف با آداب و رسوم و صنایع دستی خاص هستند.
/3039/1860
گنبدكاووس - ایرنا - صنایع دستی اقوام ساكن در گلستان علاوه بر اینكه ظرفیتی برای ایجاد درآمد، اشتغال و توسعه این استان به شمار می روند، به اعتقاد كارشناسان این حوزه فرصت بسیار خوبی برای راهیابی به بازارهای جهانی نیز هستند.
